SARS-CoV-2 có thể trở thành coronavirus gây cảm lạnh và nỗi lo xuất hiện biến thể mới

Ngay cả biến thể Omicron, gây ra làn sóng dịch chưa từng có trên khắp thế giới vào tháng 12.2021 và đứng sau sự gia tăng ca mắc COVID-19 hiện nay của Trung Quốc, cũng đã phát triển.

Chủng Omicron ban đầu, được gọi là BA.1, hiện đã bị dòng phụ BA.2 vượt qua. BA.2 hiện chiếm gần 86% tổng số ca mắc COVID-19 mới theo trình tự, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết.

Dưới đây là những gì các nhà khoa học nghĩ sẽ xảy ra tiếp theo và điều đó ảnh hưởng như thế nào đến diễn biến tương lai của đại dịch.

Chúng ta sẽ thấy nhiều biến thể hơn trong tương lai?

Wytamma Wirth, một nhà vi sinh vật học của Đại học Melbourne (Úc), nói: “Chúng ta có thể nói rằng điều đó sẽ xảy ra".

Vi rút đột biến khi "lỗi" được tạo ra trong quá trình nhân lên ở các tế bào của vật chủ. Các vi rút mã hóa bộ gen của chúng trong RNA vật chủ như SARS-CoV2, HIV và cúm dễ bị đột biến nhanh chóng.

Sự phát triển nhanh này là một phần lý do tại sao vẫn chưa có vắc xin phòng chống HIV hiệu quả và người dân cần tiêm phòng cúm theo mùa hàng năm.

Đến nay, SARS-CoV-2 phát triển chậm hơn so với HIV và cúm, nhưng phạm vi rộng lớn của nó khiến các nhà khoa học tin rằng sẽ có nhiều biến thể hơn trong tương lai.

Khi nào chúng ta sẽ thấy một biến thể đáng lo ngại khác?

Không có cách nào để biết chắc chắn khi nào một biến thể sẽ chiếm ưu thế hoặc liệu nó có trở thành chủng đáng lo ngại hay không. Đó là biến thể có khả năng lây truyền cao, gây ra bệnh nặng hơn hoặc làm giảm hiệu quả của vắc xin?

Một trong những lời giải thích cho số lượng lớn các đột biến là vi rút có thể tiến hóa thời gian dài trong cơ thể của những người bị suy giảm miễn dịch. Đây là những người mà hệ thống miễn dịch bị ức chế cho phép vi rút tồn tại trong cơ thể, sao chép và đột biến trong nhiều tháng.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Melbourne đã xem xét 4 trong số các biến thể đáng lo ngại ở một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Molecular Biology and Evolution. Họ phát hiện ra rằng phải mất 14 tuần để Alpha tích lũy đủ đột biến để trở thành một biến thể đáng lo ngại, với Beta là 4 tuần, 17 tuần cho Gamma và 6 tuần với Delta.

Sebastian Duchene Garzon, người thực hiện nghiên cứu với Wytamma Wirth, cho biết tốc độ xuất hiện các đột biến đã thay đổi ở cả 4 biến thể trên và đây có thể là trường hợp của các chủng SARS-CoV-2 trong tương lai.

Sebastian Duchene Garzon nói: “Chúng cũng có thể trộn lẫn bộ gien của mình, chẳng hạn như tái tổ hợp (khi hai loại vi rút có liên quan sống trong cùng một tế bào), điều này có thể dẫn đến sự xuất hiện nhanh hơn. Có bằng chứng về sự tái tổ hợp nhưng còn quá sớm để biết liệu nó có tạo ra các biến thể mới hay không”.

BA.2 lây truyền nhanh hơn BA.1 khoảng 30%, nhưng các nghiên cứu trên thế giới thực cho thấy rằng nó không gây ra rủi ro lớn hơn cho người nhập viện.

Vào ngày 19.1.2022, Omicron XE, biến thể tái tổ hợp giữa BA.1 và BA.2, đã xuất hiện ở Vương quốc Anh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra một báo cáo với một số phát hiện sơ bộ về XE.

“Tái tổ hợp XE lần đầu tiên được phát hiện ở Vương quốc Anh vào ngày 19.1 và hơn 600 trình tự đã được báo cáo, xác nhận kể từ đó. Các ước tính ban đầu cho thấy lợi thế về tỷ lệ tăng trưởng trong cộng đồng là 10% so với BA.2, tuy nhiên phát hiện này cần được xác nhận thêm”, WHO thông báo.

Theo WHO, việc xác nhận thêm ngày càng trở nên khó khăn hơn khi có “sự giảm đáng kể gần đây trong xét nghiệm COVID-19 của một số quốc gia thành viên”.

“Dữ liệu ngày càng trở nên ít đại diện hơn, ít kịp thời hơn và kém mạnh mẽ hơn. Điều này ngăn cản khả năng tập thể của chúng tôi trong việc theo dõi vi rút đang ở đâu, lây lan như thế nào và tiến triển như thế nào. Thông tin và phân tích vẫn rất quan trọng để chấm dứt hiệu quả giai đoạn cấp tính của đại dịch", WHO cho biết thêm.

Jin Dongyan, nhà vi rút học từ Đại học Hồng Kông, nói xu hướng chính trong quá trình tiến hóa của SARS-CoV-2 là thích nghi với vật chủ để trở nên không gây hại cho chúng, như trường hợp cúm và vật chủ tự nhiên là thủy cầm.

“Tôi tự tin và lạc quan rằng biến thể tiếp theo sẽ trở nên ít độc hại hơn. Đó sẽ là hướng đi. Sau nhiều năm tiến hóa, chúng sẽ trở nên không gây hại, vì vậy SARS-CoV-2 sẽ ngày càng ít gây bệnh nặng cho người hơn, đó là xu hướng.

Đôi khi bạn có thể thấy một biến thể độc hại hơn một chút, nhưng điều đó sẽ không phải là mãi mãi. Nó sẽ rất nhanh chóng bị thay thế bằng thứ khác nếu gây bệnh nặng hơn. SARS-CoV-2 cuối cùng có thể trở thành loại coronavirus thứ 5 ở người gây cảm lạnh thông thường”, Jin Dongyan nhận định.

Điều đó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quỹ đạo của đại dịch?

Bản chất không thể đoán trước của các biến thể SARS-CoV-2 có nghĩa là rất khó để nói diễn biến tương lai của đại dịch sẽ như thế nào.

Một số nhà khoa học tin rằng nó sẽ là loài đặc hữu, đồng nghĩa vi rút sẽ vẫn tồn tại trong cộng đồng nhưng với tỷ lệ lưu hành có thể dự đoán được và có thể kiểm soát được.

Những người khác đưa ra nhận xét thận trọng hơn vì tỷ lệ tiêm vắc xin COVID-19 còn ít ở các nước thu nhập thấp, nơi chỉ có 15% người dân được chủng ngừa. Điều này đồng nghĩa là vi rút SARS-CoV-2 vẫn có thể lây lan rộng rãi, làm tăng cơ hội đột biến thêm.