Bất cập thủ tục xuất nhập khẩu đang ngốn hàng tỉ đồng mỗi năm của DN

Gánh nặng về thời gian và chi phí!

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), chỉ số giao dịch thương mại qua biên giới của Việt Nam liên tục giảm bậc trong 2 năm gần đây do những bất cập trong quản lý chuyên ngành. Thời gian thực hiện thủ tục xuất khẩu là 147 giờ và nhập khẩu là 177 giờ, lâu hơn nhiều so với Singapore là 16 giờ và 36 giờ, Malaysia là 30 giờ và 34 giờ và Thái Lan là 62 giờ và 54 giờ. Thời gian thực hiện giao dịch thương mại qua biên giới của Việt Nam hiện cũng dài hơn nhiều so với yêu cầu trongcam kết TPP (không quá 48 giờ).

Tỷ lệ lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành (KTCN) cao, trung bình chiếm 30% tổng số lô hàng. Tỷ lệ này còn cao hơn ở các cửa khẩu lớn, ví dụ tỷ lệ tại hải quan TP.HCM là 35%, Bình Định 31%... và không giảm so với năm trước, số lượng lô hàng thuộc diện KTCN vẫnrất lớn.

Riêng TP.HCM, năm 2015 số lượng tờ khai xuất nhập khẩu qua hải quan thành phố chiếm khoảng 40 - 50% tổng tờ khai toàn quốc. Và con số chi phí cho kiểm tra chuyên ngành tại TP.HCM lên đến 1.091,5 tỉ đồng. Được biết, nguyên nhân là do TP.HCM có cảng và sân bay lớn nhất cả nước nên tỷ lệ hàng hóa thuộc diện quản lý, kiểm tra chuyên ngành cao hơn các nơi khác. Chi phí này chưa bao gồm phí cấpgiấy phép, chi phí tiền vay, chi phí lưu kho bãi, chi phí lao động,…

"Các quy định, thủ tục liên quan đến KTCN chưa có chuyển biến đáng kể. Một số quy định được sửa đổi, bổ sung, nhưng chưa đáp ứng đúng yêu cầu của Nghị quyết 19-2016/NQ-CP, chưa giải quyết được vấn đề, gây bức xúc cho doanh nghiệp. Tỷ lệ lô hàng phải KTCN cao, thời gian KTCN chưa có cải thiện, chi phí kiểm tra không giảm trong khi chi phí kiểm tra không chính thức có biểu hiện tăng…", Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) nhận định.

Tại Hội thảo góp ý dự thảo sửa đổi các luật về quản lý chuyên ngành do CIEMvà Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tổ chứcngày 3.10 vừa qua, bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường Kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (thuộcCIEM) nhận xét, chi phí kiểm tra chuyên ngành đang là gánh nặng đối với doanh nghiệp.

Bà Thảo lấy ví dụ, một doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu thủy sản thống kê trung bình một năm phải chi khoảng 6 tỉ đồng cho việc thực hiện kiểm tra chất lượng hàng thủy sản (chi phí kiểm tra và chi phí lưu kho), chưa tính chi phí vận chuyển, chi phí lưu kho. Trong khi đó, hàng kiểm tra chuyên ngành thường phải lưu kho nhiều ngày. Tính trung bình khoảng 20 triệu đồng/container/ngày lưu kho, mà một năm doanh nghiệp nhập khẩu khoảng 200 - 300 container hàng.

Hay với một doanh nghiệp nhập khẩu hàng bột mì, phụ gia thực phẩm để sản xuất hàng thủy sản xuất khẩu, thống kê chi phí cho kiểm tra chuyên ngành đối với những mặt hàng này khoảng 1 tỉ đồng/năm, chiếm 2 - 3% giá thành sản phẩm.

Chồng chéo, tốn kém...

Theo ông Phạm Thanh Bình, Nguyên Cục trưởng, Cục Giám sát Quản lý về Hải quan, Tổng cục Hải quan, chuyên gia Dự án Quản trị Nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện (GIG), thủ tục kiểm dịch động vật của Bộ NN&PTNT vẫn rườm rà, tốn thời gian, chi phí cho doanh nghiệp.

Cụ thể, tại Hà Nội, thời gian kiểm dịch động vật đối vớihàng tươi sống phải từ 3 – 5 ngày, nếu ngày trả kết quả là ngày nghỉ (thứ 7, Chủ nhật, ngày lễ) thì phải cộng thêm số ngày nghỉ làm kéo dài thời gian thông quan hàng hóavà nhất là làm ảnh hưởng đến hạn sử dụng của hàng hóa. Ví dụ thời hạn sử dụng mặt hàng cá hồi tươi sống thường chỉ có 15 – 20 ngày, thời gian kiểm dịch như trên dễ dẫn đến nguy cơ doanh nghiệp không bán được hàng do sắp hết hạn.

Tại Đà Nẵng, Bình Định, hàng đông lạnh (thịt, cá, thuỷ sản nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu...) không được cơ quan kiểm dịch thú y cho đưa về kho lạnh của doanh nghiệp để chờ kết quả kiểm dịch, thời gian lưu tại cảng 3 – 5 ngày, và doanh nghiệp sẽ phải trả chi phí lưu kho và tiền điện (khoảng 20 triệu đồng/container, doanh nghiệp nhập 200 – 300 container/năm, riêng chi phí này khoảng 4 – 6 tỉ đồng/năm. Một khoản phí khác rất lớn cần phải tính đến là phí cầu đường chặng Qui Nhơn – TP.HCM – Qui Nhơn rất lớn, tới 4,5 triệu/container).

Cách quản lý, kiểm tra chuyên ngành hiện nay, theo đánh giá của chuyên gia GIG, không những là gánh nặng thủ tục hành chính, gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp, mà cònlàm phức tạp thêm thủ tục hải quan.

Do đó, GIG kiến nghị cần thay đổi căn bản cách thức quản lý, kiểm tra chuyên ngành theo hướng không kiểm tra lô hàng xuất khẩu, mà kiểm tra cơ sở sản xuất; không kiểm tra lô hàng nhập khẩu tại giai đoạn thông quan mà chuyển căn bản sang kiểm tra sau thông quan (trừ kiểm dịch).

Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cần quy định cơ quan thú y áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro, phân loại doanh nghiệp, cho phép các doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật, có kho lạnh được phép đưa hàng về kho bảo quản, chờ kết quả kiểm dịch, để giảm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp.

Mới đây, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũngđã có chỉ đạo các bộ ngành liên quan kiên quyết thực hiện công tác kiểm tra chuyên ngành theo thông lệ quốc tế, áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro.

Trong năm 2016, phải giảm tỷ lệ các lô hàng nhập khẩu,kiểm tra chuyên ngành tại giai đoạn thông quan từ 30-35% hiện nay xuống còn 15%, xác định rõ trách nhiệm, giảm chồng chéo, giảm tiền kiểm, tăng sự cạnh tranh các đơn vị kiểm tra…