‘Ukraine dùng công nghệ nhận dạng khuôn mặt xác định lính Nga chết, báo tin cho gia đình họ’

Reuters đưa tin độc quyền rằng Bộ Quốc phòng Ukraine trong tháng này đã bắt đầu sử dụng công nghệ AI từ Clearview, nhà cung cấp dịch vụ nhận dạng khuôn mặt có trụ sở tại New York (Mỹ) để tìm hình ảnh trên web khớp với khuôn mặt từ các bức ảnh được tải lên. Thời điểm đó, không rõ công nghệ này sẽ được sử dụng như thế nào.

Mykhailo Fedorov, Phó thủ tướng kiêm Bộ Chuyển đổi kỹ thuật số Ukraine, nói với Reuters rằng nước này sử dụng Clearview AI để tìm tài khoản mạng xã hội của các binh sĩ Nga thiệt mạng. Từ đó, chính quyền Ukraine nhắn tin cho người thân để thu xếp nhận thi thể.

“Như một phép lịch sự với người mẹ của những người lính đó, chúng tôi đang phổ biến thông tin này trên mạng xã hội để ít nhất cho các gia đình biết rằng họ đã mất con trai và có thể đến nhận xác họ”, Mykhailo Fedorov nói trong cuộc phỏng vấn.

Mykhailo Fedorov từ chối nêu rõ số lượng thi thể được xác định thông qua nhận dạng khuôn mặt nhưng cho biết tỷ lệ các cá thể được gia đình xác nhận là "cao". Reuters không thể xác nhận điều này một cách độc lập.

Những người phản đối công nghệ nhận dạng khuôn mặt, bao gồm cả các nhóm dân quyền, đã chỉ trích việc Ukraine áp dụng Clearview AI với lý do có khả năng nhận dạng sai.

Công ty Clearview đang đấu tranh với một vụ kiện tại tòa án liên bang Mỹ ở thành phố Chicago (bang Illinois) do người tiêu dùng đệ trình theo Đạo luật bảo mật thông tin sinh trắc học của Illinois. Vụ kiện đang diễn ra liên quan liệu việc thu thập hình ảnh từ internet của Clearview có vi phạm luật bảo mật không.

Clearview cho biết hành động của họ là hợp pháp. Công ty Mỹ nói rằng nhận dạng khuôn mặt chỉ là điểm khởi đầu trong các cuộc điều tra.

Mykhailo Fedorov hé lộ Ukraine không sử dụng công nghệ Clearview AI để xác định binh sĩ của mình thiệt mạng trong trận chiến, nhưng không nói rõ lý do tại sao.

Bộ Nội vụ Ukraine không trả lời khi được đề nghị bình luận.

Bộ này giám sát dự án Look For Your Own của đất nước, một kênh Telegram đăng hình ảnh những người lính Nga bị bắt hoặc bị giết không rõ danh tính và yêu cầu bồi thường từ người thân.

Chính phủ Ukraine có hình thức trực tuyến để người thân Nga có thể gửi yêu cầu tìm kiếm thi thể. Mykhailo Fedorov không cung cấp chi tiết về cách thi thể được trả lại cho các gia đình như thế nào.

Quân đội Ukraine cho biết khoảng 15.000 binh sĩ Nga đã thiệt mạng kể từ khi bắt đầu cuộc tấn công từ ngày 24.2. Nga nói thương vong của họ thấp hơn nhiều so với những gì Ukraine mô tả.

Điện Kremlin đã không trả lời khi được đề nghị bình luận về việc Ukraine sử dụng Clearview AI.

Cung cấp dịch vụ miễn phí cho Ukraine kể từ ngày 24.2, Clearview nói công cụ tìm kiếm của họ bao gồm cả hơn 2 tỉ hình ảnh từ VKontakte, dịch vụ truyền thông xã hội phổ biến của Nga.

Mykhailo Fedorov tiết lộ nhận dạng khuôn mặt chỉ là một trong nhiều công cụ mà Ukraine đã áp dụng miễn phí khi được các doanh nghiệp phương Tây viện trợ. Ví dụ, Bộ Chuyển đổi kỹ thuật số Ukraine đang sử dụng các dịch vụ đám mây của Amazon để lưu trữ "dữ liệu quan trọng", ông nói mà không giải thích chi tiết.

Amazon từ chối bình luận về nhận xét của Mykhailo Fedorov.

Richard Bassed, trưởng khoa pháp y tại Đại học Monash (Úc), nói dấu vân tay, hồ sơ nha khoa và DNA vẫn là những cách phổ biến nhất để xác nhận danh tính của ai đó.

Tuy nhiên, việc lấy mẫu dữ liệu trước khi chết do máy bay chiến đấu của kẻ thù là thách thức, mở ra cánh cửa cho các kỹ thuật sáng tạo như nhận dạng khuôn mặt.

Đang nghiên cứu công nghệ này, Richard Bassed nói đôi mắt mờ, khuôn mặt bị thương và không biểu cảm có khả năng làm cho nhận dạng khuôn mặt không đáng tin cậy với người chết.

Tại Mỹ, Hệ thống Giám định Y tế Lực lượng Vũ trang cho biết không áp dụng nhận dạng khuôn mặt tự động vì công nghệ này hiện không được chấp nhận chung trong cộng đồng pháp y.

Hôm 13.3, Lee Wolosky, cố vấn của công ty Clearview và là cựu quan chức ngoại giao dưới thời ông Barack Obama cùng Joe Biden, nói Ukraine đang nhận được quyền truy cập miễn phí vào công cụ tìm kiếm khuôn mặt mạnh mẽ của Clearview AI, cho phép chính quyền nước này kiểm tra những người cần quan tâm tại các trạm kiểm soát.

Các kế hoạch bắt đầu hình thành sau khi Nga tấn công Ukraine và Hoan Ton-That, Giám đốc điều hành Clearview, đã gửi một lá thư tới Kyiv đề nghị hỗ trợ nước này.

Clearview cho biết không cung cấp công nghệ cho Nga.

Trước đây, người phát ngôn của Bộ Chuyển đổi Kỹ thuật số Ukraine nói đang xem xét các đề nghị từ các công ty trí tuệ nhân tạo có trụ sở tại Mỹ như Clearview. Nhiều doanh nghiệp phương Tây đã cam kết giúp đỡ Ukraine, cung cấp phần cứng internet, công cụ an ninh mạng và các hỗ trợ khác.

Cơ sở dữ liệu đó có thể giúp Ukraine xác định người chết dễ dàng hơn so với việc cố gắng đối sánh dấu vân tay và hoạt động ngay cả khi có tổn thương trên khuôn mặt, Ton-That viết. 

Bức thư từ Ton-That cũng cho biết công nghệ của Clearview có thể được sử dụng để giúp đoàn tụ những người tị nạn bị chia cắt khỏi gia đình họ, xác định các đặc vụ Nga và hỗ trợ chính phủ gỡ bỏ các bài đăng sai sự thật trên mạng xã hội liên quan đến chiến tranh.

Các hình ảnh VKontakte làm cho bộ dữ liệu của Clearview toàn diện hơn PimEyes, một công cụ tìm kiếm hình ảnh công khai mà nhiều người sử dụng để xác định các cá nhân trong các bức ảnh chiến tranh, Lee Wolosky nói.

Trước đây, công ty truyền thông xã hội Facebook (nay là Meta Platforms) đã yêu cầu Clearview ngừng lấy dữ liệu của mình.

Ít nhất một nhà phê bình nói rằng nhận dạng khuôn mặt có thể xác định sai người ở trạm kiểm soát và trong trận chiến.

Albert Fox Cahn, Giám đốc điều hành của Dự án Giám sát Công nghệ Giám sát (Surveillance Technology Oversight Project) ở New York, nói một sự không phù hợp có thể dẫn đến cái chết của dân thường, giống như những vụ bắt giữ không công bằng đã phát sinh từ việc sử dụng cảnh sát.

“Chúng ta từng thấy công nghệ có mục đích tốt sẽ phản tác dụng và gây hại cho chính những người mà nó được cho là sẽ giúp đỡ”, ông cho hay.

Ton-That nói Clearview không bao giờ được dùng làm nguồn nhận dạng duy nhất và ông sẽ không muốn công nghệ này được sử dụng vi phạm Công ước Geneva, vốn đã tạo ra các tiêu chuẩn pháp lý về đối xử nhân đạo trong chiến tranh.

Giống như những người dùng khác, người ở Ukraine đang được đào tạo và phải nhập số hồ sơ cùng lý do tìm kiếm trước khi truy vấn, ông Ton-That nói.

Clearview, chủ yếu được bán cho cơ quan thực thi pháp luật Mỹ, đang chống lại các vụ kiện ở Mỹ vì bị cáo buộc vi phạm quyền riêng tư bằng cách lấy hình ảnh từ web. Clearview cho rằng việc thu thập dữ liệu của nó tương tự như cách Google Search hoạt động. Tuy nhiên, một số quốc gia bao gồm cả Anh và Úc đã coi các hoạt động của nó là bất hợp pháp.

Albert Fox Cahn mô tả việc xác định danh tính người đã khuất có lẽ là cách ít nguy hiểm nhất để triển khai công nghệ trong chiến tranh, nhưng nói rằng “một khi bạn đưa các hệ thống này và cơ sở dữ liệu liên quan vào vùng chiến sự, bạn sẽ không kiểm soát được cách nó sẽ được sử dụng và bị lạm dụng”.