TikTok gặp khó ở Nhật, được Philippines ủng hộ, bị kiện tại Việt Nam, đóng thuế cho Indonesia

TikTok đã giúp đưa tỉnh Saitama, phía bắc Tokyo, lên bản đồ nước Nhật.

Được biết đến nhiều nhất như cộng đồng phòng ngủ cho người đi làm ở Tokyo, Saitama từ lâu đã phải vật lộn để giành lấy một chút ánh sáng từ những tỉnh thành nổi tiếng khác gần đó.

Để cải thiện hình ảnh của Saitama với giới trẻ, các quan chức địa phương đã mở một tài khoản TikTok và nhờ những người nổi tiếng sinh ra ở tỉnh này hát những lời ca ngợi. Việc thúc đẩy quan hệ công chúng đã thành công với nhiều người xem hơn 20 video từ những nhân vật nổi tiếng yêu Saitama.

Mối quan hệ giữa Saitama và ứng dụng chia sẻ video ngắn của Trung Quốc đã trở nên bền chặt hơn sau đó. Vào tháng 6.2020, tỉnh Saitama đã ký một thỏa thuận hợp tác với đơn vị ByteDance ở Nhật Bản, công ty mẹ TikTok, với hy vọng sẽ thu hút nhiều sự chú ý hơn nữa về những gì chính quyền địa phương đang làm.

Song, đó là trước khi Mỹ bắt đầu cáo buộc TikTok gây ra mối đe dọa an ninh quốc gia. Nhiều công dân Saitama đã bắt đầu gọi điện đến, lo lắng rằng dữ liệu cá nhân của họ có thể rơi vào tay Chính phủ Trung Quốc. Cuối tháng 7.2020, những lo ngại về TikTok đã khiến chiến dịch PR của tỉnh Saitama đột ngột chấm dứt. Tất cả các video đã bị xóa khỏi TikTok.

"Chúng tôi không thể tiếp tục nếu công dân của chúng tôi lo ngại", một quan chức Saitama giải thích và nói thêm rằng tỉnh không biết về bất kỳ rủi ro bảo mật thực tế nào từ TikTok.

Công dân Saitama không đơn độc trong mối quan tâm và lo ngại của họ. Các tỉnh Osaka, Kanagawa và thành phố Kobe (phía tây Nhật Bản) đã ngừng sử dụng TikTok hoặc xóa video sau khi người dân yêu cầu hành động.

Các nhà hoạch định chính sách Nhật cũng đã phản ứng. Cuối tháng 7.2020, các nhà lập pháp từ đảng Dân chủ Tự do cầm quyền đã bày tỏ quan ngại về các ứng dụng và phần mềm của Trung Quốc, đồng thời yêu cầu Chính phủ Nhật hạn chế việc sử dụng chúng.

Ở nơi khác châu Á có các ý kiến ​​khác nhau về TikTok, nền tảng truyền thông xã hội thành công trên toàn cầu đầu tiên của Trung Quốc. Phản ứng của mỗi quốc gia bị ảnh hưởng nhiều bởi mối quan hệ của họ với Washington và Bắc Kinh. Trong đó, vài nước phản ứng nhẹ nhàng do TikTok thành công trong việc tách biệt các hoạt động ở nước ngoài với Trung Quốc.

"Phản ứng của các quốc gia châu Á với TikTok phản ánh thái độ chính trị của họ với Trung Quốc", Michiaki Tanaka, giáo sư tại Đại học Kinh doanh Rikkyo (Tokyo) nói. Ví dụ, Chính phủ Ấn Độ đã chặn TikTok và các ứng dụng Trung Quốc khác vào ngày 29.6 khi xảy ra cuộc đụng độ ở biên giới giữa quan đội hai nước khiến 20 binh sĩ Ấn thiệt mạng. Nhật Bản với tư cách là một đồng minh thân cận của Mỹ, dường như cũng đang làm như vậy với TikTok.

Trong khi Ấn Độ và Nhật Bản đang có cách tiếp cận thận trọng với các ứng dụng và công nghệ của Trung Quốc, các quốc gia châu Á khác lạc quan hơn hoặc ít chú ý đến vấn đề này.

Tại Philippines, người phát ngôn của Tổng thống Rodrigo Duterte, ông Harry Roque vào tháng 8.2020 nói nước này sẽ không cấm TikTok vì chính phủ thấy “không có lý do gì để đóng cửa ứng dụng”. Ông Harry Roque nhấn mạnh rằng Tổng thống Rodrigo Duterte tôn trọng quyền tự do ngôn luận.

Singapore cũng không bày tỏ lo ngại về quyền riêng tư với TikTok. Hội đồng Thanh niên Quốc gia, cơ quan có nhiệm vụ thúc đẩy lợi ích của giới trẻ Singapore, đã hợp tác với TikTok trong một chiến dịch kết thúc vào tháng 8 vừa qua. Trong đó giới trẻ được khuyến khích thể hiện tài năng của mình trên nền tảng ứng dụng Trung Quốc.

“Tôi không cần đưa số liên hệ cá nhân lên bất kỳ phương tiện truyền thông xã hội nào, vì vậy nó không thực sự là một vấn đề”, Michael Kwah, diễn viên tự do người Singapore có ảnh hưởng trên mạng xã hội, cho biết.

Michael Kwah tin rằng lợi ích TikTok mang lại xứng đáng với rủi ro thông tin cá nhân anh ấy bị xâm phạm. "Khi bạn đăng một video, TikTok hiển thị ngay lập tức nên mọi người sẽ xem nó. Vì vậy, tác phẩm của bạn sẽ được xem một cách tự nhiên", Michael Kwah nói.

Cũng có người Singapore không cùng ý kiến với Michael Kwah. Một bản kiến ​​nghị cấm TikTok ở Singapore xuất hiện trên trang web change.org. Cư dân mạng tên Liu Yang Feng đã đăng bản kiến ​​nghị và nói rằng "Trung Quốc ảnh hưởng đến chủ sở hữu của TikTok là ByteDance. TikTok là mối đe dọa lớn hơn Huawei". Tuy nhiên, Liu Yang Feng dường như chỉ thuộc nhóm thiểu số muốn TikTok bị cấm. Sau khoảng 2 tháng, bản kiến ​​nghị của cậu chỉ thu hút được 19 chữ ký.

Đài Loan đã cấm các cơ quan chính phủ sử dụng TikTok và các ứng dụng video khác của Trung Quốc.

Cách tiếp cận của Indonesia khác lạ ở chỗ cho phép TikTok hoạt động trong nước miễn là công ty đóng thuế địa phương. Đầu tháng 8.2020, Indonesia đã thêm TikTok, cùng các gã khổng lồ công nghệ Mỹ như Amazon và Netflix, vào danh sách các công ty nước ngoài sẽ bị yêu cầu đóng thuế 10% khi bán hàng cho người Indonesia. Chính phủ Indonesia đặt mục tiêu tăng doanh thu để giúp đỡ nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19.

Ngoài ra, TikTok cũng đang phải đối mặt với nhiều vụ kiện khác nhau. Tại Việt Nam, Tập đoàn VNG đã khởi kiện TikTok, đòi bồi thường 221 tỉ đồng vì sử dụng bản nhạc thuộc sở hữu của công ty con Zing mà không được sự đồng ý từ họ.

Ở Thái Lan và Malaysia, có rất ít dấu hiệu về chính sách phản ứng với TikTok. Thái Lan có vẻ lo ngại hơn về Facebook và cách họ đối phó với một nhóm tư nhân hơn 1 triệu thành viên chỉ trích chế độ quân chủ của nước này.

Nỗ lực toàn cầu hóa giúp ByteDance tránh được cuộc đàn áp ở nhiều nơi. ByteDance đã tách TikTok khỏi phiên bản nội địa Douyin và ứng dụng tin tức Toutiao.

"ByteDance đã tránh nhấn mạnh mối quan hệ của mình với Trung Quốc để mở rộng hoạt động kinh doanh trên toàn cầu", Asei Ito, phó giáo sư tại Đại học Tokyo, cho biết.

ByteDance đã thuê các giám đốc điều hành quốc tế để điều hành hoạt động kinh doanh ở nước ngoài, bao gồm cả Giám đốc điều hành TikTok vừa từ chức, Kevin Mayer - người trước đây làm việc cho Disney. TikTok cũng sử dụng những người nổi tiếng địa phương và có ảnh hưởng để quảng cáo ứng dụng.

Nỗ lực ngụy trang hoặc ít nhất là không gây chú ý về nguồn gốc Trung Quốc của TikTok đã thành công ở một số nơi.

"Tôi không biết TikTok đến từ Trung Quốc", một học sinh trung học 16 tuổi ở Nhật Bản nói.

Theo công ty nghiên cứu tiếp thị Ing, bất chấp những lo ngại về an ninh trong nước, 89% nữ sinh trung học ở Tokyo - người dùng chính của TikTok tại Nhật - chống lại lệnh cấm.

Douyin phải tuân theo Luật Tình báo Quốc gia Trung Quốc, cho phép chính phủ nước này toàn quyền khai thác dữ liệu của công ty. Trong khi đó, TikTok khẳng định sẽ không cho phép Chính phủ Trung Quốc truy cập dữ liệu người dùng của mình.

Ngày 24.8, TikTok đã đệ đơn kiện Chính phủ Mỹ, cho rằng họ đã thực hiện các biện pháp đặc biệt để bảo vệ quyền riêng tư và bảo mật của dữ liệu người dùng nước này.

Việc rút lui gần đây của TikTok khỏi Hồng Kông được cho là nỗ lực nhằm tránh yêu cầu từ chính quyền Trung Quốc về việc kiểm duyệt nội dung hoặc chia sẻ dữ liệu người dùng. Điều này một lần nữa nhấn mạnh mong muốn của TikTok trong việc bảo vệ thương hiệu của mình như nền tảng truyền thông xã hội toàn cầu, độc lập.

Không như Huawei, ByteDance hiện vẫn chưa bị đưa vào danh sách thực thể của Mỹ. Với tư cách là nhà sản xuất phần cứng và nhà điều hành mạng, Huawei có thể gây ra mối đe dọa trực tiếp với an ninh Mỹ nếu kiểm soát các phần cơ sở hạ tầng quan trọng như mạng viễn thông và cáp. Nếu ByteDance lọt vào danh sách thực thể, TikTok sẽ bị cấm trên các cửa hàng ứng dụng của Apple và Android khiến nó mất đi người dùng mới.

CB Insights ước tính ByteDance trị giá hơn 75 tỉ USD, là một trong những “kỳ lân” phát triển nhanh trên thế giới - như cách gọi của các công ty tư nhân có giá trị từ 1 tỉ USD trở lên.

Mối lo ngại ngày càng tăng ở nhiều nước về việc TikTok được sử dụng như một công cụ tuyên truyền cho Trung Quốc đã phủ bóng đen lên tham vọng toàn cầu của nó.

Ông Kohei Watanabe, giáo sư truyền thông tại Đại học Hokkaido, cho biết Chủ tịch Tập Cận Bình coi TikTok là một tài sản có thể "kể tốt câu chuyện của Trung Quốc" và ông xem mạng xã hội là công cụ ảnh hưởng đến thế giới.

Theo ông Kohei Watanabe, các phương tiện truyền thông xã hội như TikTok đã trở thành "chiến trường trong cuộc chiến tuyên truyền" khi căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng.

Tại Ấn Độ, TikTok được cho đã ra lệnh cho bộ phận hoạt động ở đây kiểm duyệt nội dung chỉ trích Chính phủ Trung Quốc, gồm cả tất cả video đề cập đến Tây Tạng và nhà lãnh đạo tinh thần Đức Đạt Lai Lạt Ma.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc từ lâu đã tìm cách gia tăng ảnh hưởng văn hóa của nước này. Năm 2018, ông Tập Cận Bình nói: "Chúng ta nên cải thiện khả năng giao tiếp quốc tế của mình... và nâng cao sức mạnh mềm của đất nước".

Với Trung Quốc, TikTok đã trở thành một hình mẫu cho cách thức sức mạnh mềm có thể tiếp cận hàng tỉ người trên thế giới.

Bất chấp nỗ lực hạ thấp mối quan hệ với Trung Quốc và áp dụng lập trường phi chính trị, TikTok nhận thấy mình là trung tâm của cuộc chiến ngày càng tăng giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong đó, các công ty Mỹ đang cố gắng mua TikTok và Trung Quốc tìm cách ngăn chặn việc này bằng cách áp đặt các quy tắc mới về hạn chế xuất khẩu ở 23 danh mục công nghệ, chẳng hạn thuật toán đề xuất video độc đáo mà ByteDance phát triển.

Tổng thống Donald Trump ép buộc ByteDance phải bán TikTok ở Mỹ, trong khi Trung Quốc chống lại việc này và gọi đây là "hành động bắt nạt trắng trợn".

Vào giữa tháng 8.2020, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc - Triệu Lập Kiên nói: "Không có bất kỳ bằng chứng rõ ràng nào. Một số người ở Mỹ đã lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia để trấn áp các doanh nghiệp không phải của Mỹ. Những động thái này của Mỹ hoàn toàn đáng hổ thẹn".

Ngày 28.8, Trung Quốc đã công bố những hạn chế mới với xuất khẩu công nghệ trí tuệ nhân tạo, bao gồm phân tích văn bản, đề xuất nội dung, mô hình hóa giọng nói và nhận dạng giọng nói. Các công nghệ trong danh sách không thể được xuất khẩu nếu không có giấy phép của cơ quan thương mại Trung Quốc.

Dẫu Trung Quốc nói rằng các quy tắc không nhắm mục tiêu vào các công ty cụ thể, nhưng AI và các công nghệ phân tích dữ liệu do ByteDance sở hữu có thể phải tuân theo các hạn chế mới.

Hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc, Tân Hoa xã hồi cuối tháng 8 nhắn nhủ ByteDance nên xem xét các quy định mới và cân nhắc cẩn thận liệu có nên tạm dừng các cuộc đàm phán về việc bán TikTok tại Mỹ hay không.

Giáo sư Kohei Watanabe (Đại học Hokkaido) nhận định: “ByteDance là công ty tư nhân nhưng rất khó có thể duy trì 100% hoạt động phi chính trị và điều này khiến họ rơi vào tình thế khó xử vì sẽ có ít cơ hội mở rộng ra toàn cầu hơn. ByteDance sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận nó và tìm kiếm bất kỳ cơ hội phát triển nào có thể trong tình thế tiến thoái lưỡng nan".

Phó giáo sư Asei Ito (Đại học Tokyo) đồng ý quan điểm này và cho rằng lệnh cấm TikTok có thể mang đến cho các công ty toàn cầu khác từ Trung Quốc một bài học khắc nghiệt: "Nếu họ thành công ở nước ngoài, họ sẽ bị đào thải".

“TikTok đang phải chịu đựng cuộc chiến giữa hai siêu cường và không thể làm gì để chống lại nó. Cuối cùng, điều này có thể thay đổi chiến lược tăng trưởng của các công ty Trung Quốc và tham vọng toàn cầu của họ sẽ bị thách thức nhiều hơn nữa", ông Asei Ito nói thêm.

Nhân Hoàng