Tâm sự của các nhân tài công nghệ chạy khỏi Nga khi phương Tây tăng trừng phạt

Việc Nga tấn công Ukraine khiến hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa vì lo sợ cho tính mạng của họ. Ngoài ra, chiến tranh cũng dẫn đến việc nhiều người Nga phải rời bỏ quê hương.

Trang TechCrunch nói chuyện với một số doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm người Nga về lý do tại sao họ rời đi hoặc đang trong quá trình chạy khỏi quê hương. Song khi họ cố gắng bắt đầu lại từ đầu ở nước ngoài, tâm lý chống Nga và các biện pháp trừng phạt kinh tế được thiết lập còn ám ảnh một số người.

Khi Nga tiếp tục tăng quân tại biên giới Ukraine vào giữa tháng 2.2022, Eugene Konash, người có nhân viên ở Nga làm việc từ xa cho studio game Dc1ab có trụ sở tại London (Anh), ngày càng lo lắng. Giống nhiều người khác, Eugene Konash không mong đợi một cuộc tấn công toàn diện Ukraine của Nga.

Hy vọng của Eugene Konash về những căng thẳng biến mất sớm tan thành mây khói. Khi Nga tiến hành cuộc chiến toàn diện vào Ukraine, các nước phương Tây bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt với Nga. Các doanh nghiệp cảm nhận tác động ngay lập tức.

Những nhân viên của Eugene Konash nhận thấy ngân hàng ở Nga của họ bị trừng phạt, chặn chuyển khoản quốc tế vào tài khoản. Khi đồng rúp sụp đổ, dòng người xếp hàng dài bên ngoài các ngân hàng ở Nga chuyển tiền tiết kiệm thành USD.

Đỉnh điểm là khi các nhà đầu tư nói với Eugene Konash một cách không chắc chắn rằng công ty khởi nghiệp của anh không thể đầu tư vào được nếu tiếp tục hiện diện nhiều như vậy ở Nga. Nhóm tại Nga của Eugene Konash đồng ý rằng đã đến lúc phải rời đi.

"Những người thậm chí 1 tháng trước tuyên bố sẽ không rời Nga trong bất kỳ hoàn cảnh nào, đang nói về việc lấy đồ đạc và lái xe đến Kazakhstan để vượt qua biên giới đất liền vì vé để ra nước ngoài được bán hết hoặc siêu đắt", Eugene Konash nói.

Giống nhiều công ty công nghệ quốc tế có tên tuổi, công ty khởi nghiệp game của Eugene Konash thuê các nhà phát triển trên khắp Đông Âu tìm các lập trình viên chất lượng và giá cả phải chăng. Xuất thân từ Belarus, Eugene Konash biết rõ sự chú trọng của các quốc gia thuộc khối Liên Xô cũ vào giáo dục khoa học cùng toán học đã giúp lực lượng lao động khoa học và kỹ thuật đẳng cấp thế giới phát triển mạnh mẽ.

Bỏ các biện pháp trừng phạt tài chính sang một bên, việc điều hành công ty công nghệ thông tin từ Nga trở nên không thực tế khi các dịch vụ công nghệ nước ngoài bị cấm hoặc bắt đầu rút lui.

Google và Microsoft đã đình chỉ tất cả các hoạt động bán hàng tại nước này, trong khi Nga cố gắng chặn Facebook, Instagram và Twitter dù có nhiều kết quả trái chiều. Một số người dùng vẫn có thể truy cập các nền tảng này của Mỹ sau lệnh cấm bằng cách sử dụng ứng dụng mạng riêng ảo (VPN), cho thấy Nga không thể có một bộ máy kiểm duyệt mạnh mẽ như của Trung Quốc. Facebook và Twitter nói đang làm việc để khôi phục các dịch vụ ở Nga.

"Ai biết được khi nào các phần mềm lập trình đa nền tảng như Unity có thể bị chặn? Không ai muốn kết thúc ở một đất nước không có quyền tiếp cận với thế giới bên ngoài", theo nhà đầu tư game sinh ra ở Siberia từng rời khỏi Nga sau vụ sáp nhập Crimea năm 2015 và các lệnh trừng phạt kinh tế sau đó của phương Tây. Nhà đầu tư từ chối nêu tên vì lo ngại bị trả đũa.

Sau vụ sáp nhập Crimea 7 năm trước, nhiều công ty do Nga xây dựng bắt đầu liên kết với các nơi khác trong nỗ lực xoa dịu các nhà đầu tư lo ngại những rủi ro chính trị liên quan đến việc hỗ trợ các công ty Nga. Trước đây, nhiều công ty trong số đó chỉ hoạt động trên giấy tờ bên ngoài Nga, với các đội ngũ của họ thường ở tại nước này. Thế nhưng, cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine của Nga đã biến giọt nước thành một dòng chảy.

Nhà đầu tư tại một công ty đầu tư mạo hiểm gần đây đã chuyển nhóm ở Nga ra khỏi nước này nói: “Sau năm 2015, các công ty đã trôi dạt ra khỏi Nga một cách hợp pháp”. Ngay cả trước cuộc khủng hoảng Ukraine, công ty sẽ chỉ hỗ trợ startup (công ty khởi nghiệp) có trụ sở tại Nga nếu nó được thành lập bên ngoài nước này và có trọng tâm quốc tế.

"Về mặt vật lý, những startup này vẫn sẽ có trụ sở tại Nga. Họ sẽ tiến hành đầu tư và phát triển ở đó vì chi phí sinh hoạt thấp", theo nhà đầu tư xin giấu tên đang cố gắng tạo khoảng cách với Nga.

Nikita Blanc cho biết cuộc sống như một startup được thành lập ở nước ngoài nhưng hầu như hoạt động ở Nga nghe có vẻ khá mơ hồ cho đến gần đây.

Công ty Heyeveryone của Nikita Blanc, xây dựng công cụ để tự động hóa việc quản lý quan hệ nhà đầu tư, đang trong quá trình hợp nhất ở bang Delaware (Mỹ).

Startup này không bao giờ có ý định chỉ phục vụ thị trường Nga, nhưng Nikita Blanc và vợ đã chọn Moscow làm cơ sở vì những đặc quyền rõ ràng: Cha mẹ họ có thể giúp chăm sóc cô con gái 3 tuổi; internet của đất nước vào thời điểm đó rất nhanh, rẻ và miễn phí; Moscow tràn ngập các cuộc gặp gỡ công nghệ, nơi anh tìm thấy những người sáng lập có cùng chí hướng.

Lối thoát

Cuộc sống kinh doanh của Nikita Blanc được hưởng những gì tốt nhất ở cả hai thế giới kết thúc đột ngột sau khi Nga tấn công vào Ukraine. 3 ngày sau khi cuộc chiến nổ ra, vợ Nikita Blanc là Valentina chứng kiến quê hương Ukraine bị tàn phá nên quyết định đã đến lúc phải rời đi.

"Tôi không thể làm bất cứ điều gì trong công việc. Một phần gia đình tôi đến từ Ukraine. Thật khó để rời đi với một đứa trẻ, nhưng tôi không nghĩ rằng tình hình sẽ thay đổi. Vì vậy, chúng tôi mỗi người đóng gói 23 kg hành lý và mua vé một chiều", Nikita Blanc nói.

Vợ chồng Nikita Blanc cùng cô con gái nhỏ chuyển đến Georgia, một trong những điểm đến hàng đầu cho dòng tài năng hiện tại của Nga. Đây là một lựa chọn phổ biến cùng Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia, Kazakhstan và Thái Lan, những nơi có giá cả tương đối phải chăng và dễ nhập cảnh với người Nga.

Quỹ mạo hiểm gần đây rời khỏi Moscow đã đưa hàng trăm công dân Nga, chủ yếu là nhân viên và các công ty đầu tư của chính họ, rời khỏi đất nước trong vài tuần qua. Trên khắp internet, các nhóm Telegram với hàng chục ngàn người Nga đang thảo luận về kế hoạch tháo chạy và giúp đỡ lẫn nhau, mọc lên như nấm.

'Người Nga chúng tôi bị kỳ thị'

Một số người lên kế hoạch tháo chạy ngay lập tức khi các lệnh trừng phạt chống lại Nga tăng cường hàng ngày. Họ theo dõi những quốc gia nào vẫn đang sử dụng các chuyến bay của Nga và sẽ chuyển tiền như thế nào?

Các lệnh trừng phạt tiếp tục tác động đến người Nga sau khi ra nước ngoài và thậm chí cả những người rời đi từ lâu. Các nhà cung cấp cơ sở hạ tầng tài chính đáng chú ý như PayPal, Mastercard và Visa đã tạm ngừng hoạt động ở Nga, có nghĩa là không thể sử dụng thẻ của các ngân hàng Nga ở nước ngoài.

Estonia gần đây đã đình chỉ các đơn đăng ký cư trú điện tử của công dân Nga và Belarus để "ngăn chặn việc trốn tránh lệnh trừng phạt cùng các hoạt động bất hợp pháp có thể xảy ra". Các cơ quan quản lý của Liên minh châu Âu (EU) được cho đã yêu cầu một số ngân hàng xem xét kỹ lưỡng các giao dịch của tất cả khách hàng Nga, bao gồm cả cư dân EU.

Bề rộng của làn sóng trừng phạt này đang khiến một số người từ bỏ hộ chiếu Nga. Nhà đầu tư game ở Siberia đang tìm kiếm quốc tịch Singapore, lo ngại rằng quốc tịch Nga của mình có thể cắt anh khỏi hệ thống tài chính dựa trên USD.

"Người Ukraine được chấp nhận là người tị nạn trên khắp thế giới, nhưng người Nga chúng tôi thì bị kỳ thị", nhà đầu tư này than thở.

Những người khác đang đặt cược rằng tiền điện tử có thể giúp họ vượt qua các lệnh trừng phạt, chẳng hạn như Nikita Blanc, vì đã đưa một phần lớn tài sản của họ vào tiền điện tử cách đây 5 năm. Eugene Konash dự kiến ​​bitcoin và ethereum sẽ là phương án cuối cùng cho các khoản thanh toán xuyên biên giới nếu nhân viên của anh gặp khó khăn ở Nga lâu hơn nữa.

Trong khi không áp đặt các lệnh cấm chung với tất cả người Nga, các sàn giao dịch lớn như Binance và Coinbase đã tuân thủ các lệnh trừng phạt để chặn các cá nhân bị nhắm mục tiêu. Giám đốc điều hành Binance - Triệu Trường Bằng khẳng định rằng tiền điện tử không phải là lối thoát có khả năng xảy ra vì các giao dịch được ghi lại trên các sổ cái có sẵn công khai và do đó dễ dàng cho các chính phủ theo dõi.

Thế nhưng, các nhà quản lý EU tiếp tục tranh luận rằng các lệnh trừng phạt áp đặt với Nga và Belarus áp dụng cho tất cả tài sản tiền điện tử cùng các nhà lập pháp Mỹ đã thúc giục Bộ Tài chính đảm bảo Nga không thể sử dụng tiền điện tử để trốn tránh các lệnh trừng phạt.

"Chuẩn bị tâm lý cho cuộc chia tay không thể tránh khỏi"

Những người rời nước Nga phải đối mặt với khó khăn khi phải xa gia đình và bạn bè, nhưng nỗi đau khổ lớn hơn còn đến từ sự khác biệt trong nhận thức của họ về những sự kiện gần đây.

"Cha mẹ và những người thân lớn tuổi liên tục bảo chúng tôi quay trở lại, nói rằng: Mọi thứ ở đây đều ổn. Nước Nga thật tuyệt", Nikita Blanc cho biết với vẻ đầy hoài nghi buồn bã.

Những lao động công nghệ Nga được giáo dục và tìm kiếm tự do có thể sẽ không nhìn lại. Nhiều người Nga đang rời khỏi đất nước hoặc giúp những người khác ra đi bình tĩnh một cách đáng ngạc nhiên khi kể lại những tai ương của đất nước mình, một phần vì họ chuẩn bị tâm lý cho cuộc chia tay không thể tránh khỏi.

Valentina Blanc nói: “Nhà đầu tư SOSV (công ty quản lý đầu tư và đầu tư mạo hiểm Mỹ - PV) của chúng tôi đã dạy chúng tôi sống như những con gián, linh hoạt và thích nghi với môi trường mới”.

Những người như Valentina Blanc có thể nằm trong làn sóng gần nhất của tình trạng chảy máu chất xám kinh niên ở Nga, kéo dài hàng thập kỷ.