Ông Trump ép CIA tìm bằng chứng Iran vi phạm thỏa thuận hạt nhân

Các quan chức tình báo và các chuyên gia phân tích rất sợ tái diễn vụ chứng cứ giả “Tổng thống Iraq Saddam Hussein có vũ khí hủy diệt hàng loạt”.

“Căng thẳng vì bị ép”

Sự sụp đổ của thỏa thuận hạt nhân có tên chính thức Hành động chung toàn diện (JCPOA) có thể kích hoạt một cuộc khủng hoảng chạy đua hạt nhân mới, vào lúc Mỹ đang có căng thẳng với CHDCND Triều Tiên.

Năm 2015, Iran với Mỹ, Nga, Anh, Pháp và Đức đã ký JCPOA, qua đó, Iran từ bỏ tham vọng phát triển vũ khí hạt nhân. Đổi lại là Iran được chính phủ Mỹ thời Tổng thống Barack Obama dỡbỏ nhiều trừng phạt kinh tế trị giá hàng tỉ USD.

Nhưng Tổng thống Trump đã gọi JCPOA là “một thỏa thuận tồi tệ’ và dọa sẽ hủy bỏ.

Ông đã nói có thể ông sẽ tuyên bố Iran không tuân thủ thỏa thuậnvào giữa tháng 10 tới. Đó là thời điểm ông Trump ký xác nhận Iran có tuân thủ các điều kiện của JCPOA hay không.

Theo qui định của Quốc hội Mỹ, Tổng thống cứ 3 tháng lại ký xác nhận một lần. Ngày 17.7 đã diễn ra sự xác nhận lần thứ hai từ khi ông Trump nhậm chức.

Nhưng việc thông báo ông Trump đã ký bị hoãn nhiều giờ, vì các quan chức bận thuyết phục ông rút lời dọa vào phút cuốilà sẽ không ký.

Ngày 25.7, ông Trump kể lại với báo The Wall Street Journal: “Nếu tôi có quyền, tôi sẽ nói họ không tuân thủ từ 180 ngày trước”.

Ông cũng bóng gió rằng Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillersonthuyết phục ông ký xác nhận: “Tôi rất tôn trọng Rex và người của ông ấy. Nói họ không tuân thủ thì dễ, quá dễ, nhưng sai. Họ không tuân thủ, hãy chờ xem chuyện gì xảy ra. Mà ừ, tôi sẽ bất ngờ nếu họ tuân thủ”.

Cho đến nay, cơ quan tình báo Mỹ và nước ngoài, Bộ Ngoại giao Mỹ, IAEA và 5 nước phương tây ký JCPOA,cùng EU đều có nhận định chung: chưa có chứng cứ đáng kể cho thấy Iran vi phạm JCPOA.

Các nhà phân tích tình báo rất ngán sợ trải nghiệm từ cuộc chiến xâm lược Iraq năm 2003 do Tổng thống Mỹ George Bush phát động, nên họ chống đối sức ép họ phải tìm ra chứng cứ Iran vi phạm JCPOA.

Ned Price, một cựu chuyên viên phân tích của CIA, cũng là người phát ngôn Hội đồng an ninh quốc gia Nhà Trắng (NSC) và là trợ lý đặc biệt của ông Obama, nói: “Tôi có nghe nhiều người trong giới tình báo phàn nàn họ chịu sức ép. Họ cho biết họ có cảm giác thấy vụ này quen quenvà họ còn có cả giám giác muốn ói”.

Mỹ dựng lại kịch bản đòi IAEAQ thanh sát Iran

Theo Guardian, chính phủ Mỹ còn gây sức ép với Ủy ban năng lượng hạt nhân quốc tế (IAEA) để cơ quan này phải tích cực đòi thanh sát các cơ sở quân sự Iran, giống như nhóm Tổng thống Bush từng thúc đẩy IAEA thanh sát các căn cứ quân sự và dinh thự của Tổng thống Iraq, ông Hussein.

Nữ đại sứ Mỹ tại LHQ Haley đã đến trụ sở IAEA ở Vienna (Áo) để thúc cơ quan này đòi thanh sát các vị trí quân sự của Iran.

Bà nói khi trở về New York: “Thanh sát viên IAEA rất chuyên nghiệp, rất giỏi. Nay chỉ cần họ được phép thanh sát. Tehran đã nói công khai rằng sẽ họ không cho phép tiếp cận các vị trí quân sự, nhưng JCPOA không phân biệt giữa các vị trí quân sự với vị trí phi quân sự. Cũng có nhiều vị trí không được tuyên bố, không bị thanh sát. Đó là một vấn đề”.

Theo thỏa thuận, IAEA có thể trình chứng cứ hoạt động đáng ngờ ở bất kỳ vị trí nào đến Iran, yêu cầu giải thích. Nếu IAEA chưa đồng ý với lời giải thích, Tehran sẽ có 2 tuần thương lượng thời gian tiếp cận thanh sát với IAEA.

Nếu Iran từ chối, một ủy ban chung của nhóm ký JCPPA sẽ bỏ phiếu phê duyệt thanh sát bắt buộc, và Iran có 3 ngày để tuân thủ.

Khi thăm trụ sở IAEA, bà đại sứ Haley nói trước đâyIran dùng căn cứ quân sự để giấu hoạt động phát triển vũ khí hạt nhân.

Nhưng bà Laura Rockwood, cựu cố vấn pháp lý của lực lượng thanh sát IAEA nói: Mỹ hoặc bất kỳ nước thành viên nào nên cung cấp chứng cứ cụ thể để có thể mở cuộc thanh tra.

Hiện là giámđốc Trung tâm Vienna vì giải giáp không chạy đua hạt nhân, bà Rockwood nói: “Nếu Mỹ có tin tình báo có ích cho IAEA xem xét, và ý tôi là tin tình báo thật, không phải tintình báo giả như Mỹ đã làm năm 2003, thì tôi nghĩ IAEA sẽ phản ứng. Nhưng nếu họ cố gắng tạo chứng cứ, hoặc nếu họ gây sức ép với IAEA thì họ sẽ thất bại”.