Mỹ - Nhật tuyên bố chung về Đài Loan sau 52 năm, ông Biden có thể chưa hài lòng với Suga

Ông Biden và Suga dự kiến ​​sẽ đồng ý về một tuyên bố chung về Đài Loan trong cuộc gặp trực tiếp đầu tiên của Tổng thống Mỹ thứ 46 với nhà lãnh đạo nước ngoài.

Hai nhà lãnh đạo này sẽ thảo luận về cách đối xử của Trung Quốc với người Hồi giáo ở khu vực Tân Cương và ảnh hưởng của nước này với Hồng Kông, đồng thời công bố khoản đầu tư 2 tỉ USD của Nhật Bản vào viễn thông 5G để cạnh tranh Huawei.

"Bạn đã thấy một loạt các tuyên bố của cả Mỹ và Nhật Bản về tình hình xuyên eo biển ở Đài Loan, về mong muốn của chúng tôi với việc duy trì hòa bình và ổn định, về việc duy trì hiện trạng. Tôi trông đợi rằng các bạn sẽ thấy cả một tuyên bố chính thức và tham vấn về những vấn đề này", quan chức chính quyền cấp cao Mỹ nói với các phóng viên.

Lần cuối cùng nhà lãnh đạo Mỹ - Nhật đề cập đến Đài Loan trong tuyên bố chung là vào năm 1969 (52 năm trước), khi Thủ tướng Nhật Bản nói rằng việc duy trì hòa bình và an ninh ở khu vực Đài Loan là quan trọng với an ninh của chính nước này. Đó là trước khi Nhật Bản bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc.

Động thái nêu trên hiện nhằm tăng áp lực lên Trung Quốc, song tuyên bố chung như vậy dường như không phải là điều Mỹ hy vọng thấy từ ông Suga, người kế thừa chính sách Trung Quốc tìm cách cân bằng mối quan hệ an ninh với quan hệ kinh tế sâu sắc khi nhậm chức Thủ tướng Nhật vào tháng 9.2020.

Trong tuyên bố sau cuộc họp 2+2 giữa Bộ trưởng quốc phòng và ngoại giao Mỹ -Nhật Bản vào tháng 3.2021, hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan và chia sẻ mối quan ngại nghiêm trọng về nhân quyền ở Hồng Kông lẫn Tân Cương.

Quan chức Mỹ giấu tên cho biết tuyên bố ở hội nghị thượng đỉnh sẽ được thực hiện theo một cách tốt đẹp và cả hai nước trong khi không muốn gây căng thẳng hoặc khiêu khích Trung Quốc đã tìm cách gửi một tín hiệu rõ ràng rằng việc Bắc Kinh điều động máy bay chiến đấu vào không phận của Đài Loan là không phù hợp với hòa bình, sự ổn định.

Hôm 15.4, bà Thái Anh Văn nói với 3 quan chức đến thăm Đài Loan theo yêu cầu của Tổng thống Joe Biden rằng hòn đảo này sẽ làm việc với Mỹ để ngăn chặn "các hành động mạo hiểm và khiêu khích" trong bối cảnh bị đe dọa bởi các hoạt động quân sự từ Trung Quốc. Xem chi tiết tại đây.

Trung Quốc chưa bao giờ từ bỏ việc sử dụng vũ lực để đưa Đài Loan vào tầm kiểm soát của mình.

Một quan chức Bộ Ngoại giao Nhật Bản trong tuần này cho biết họ vẫn chưa quyết định liệu sẽ có một tuyên bố chung với Mỹ hay không. Hai nhà lập pháp của đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền quen thuộc với các cuộc thảo luận tiết lộ các quan chức đã chia rẽ về việc liệu Thủ tướng Suga có nên tán thành tuyên bố mạnh mẽ về Đài Loan hay không.

Quan chức Mỹ tiết lộ chính quyền Biden mong đợi "mỗi quốc gia của chúng ta có những quan điểm hơi khác nhau" và sẽ không "khăng khăng đòi Nhật Bản bằng cách nào đó phải tuân theo mọi khía cạnh trong cách tiếp cận của chúng tôi".

Ông này nói thêm: “Chúng tôi cũng nhận ra mối quan hệ kinh tế và thương mại sâu sắc giữa Nhật Bản với Trung Quốc và Thủ tướng Suga muốn đi một con đường thận trọng và chúng tôi tôn trọng điều đó”.

Với hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên cùng Thủ tướng Suga và một cuộc họp khác được lên kế hoạch với nhà lãnh đạo Hàn Quốc Moon Jae-in vào tháng 5.2021, Tổng thống Biden đang nỗ lực tập trung các nguồn lực quân sự và ngoại giao của Mỹ vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và kiềm chế sức mạnh toàn cầu đang gia tăng của Trung Quốc, điều mà Biden coi là vấn đề chính sách đối ngoại quan trọng của thời đại.

Mỹ buồn khi ​​mối quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc xuống thấp

Tổng thống Biden hy vọng sẽ thúc đẩy các nỗ lực chung với Úc, Ấn Độ và Nhật Bản, được gọi là Bộ tứ (Quad), cùng Hàn Quốc để chống lại cả Trung Quốc và kẻ thù lâu năm là Triều Tiên. Ông Biden và Suga dự kiến ​​sẽ công bố kế hoạch cho cuộc họp Quad tiếp theo vào 16.4.

Việc trình bày một mặt trận thống nhất sẽ đòi hỏi hành động cân bằng tinh tế do mối quan hệ kinh tế của Nhật Bản và Hàn Quốc với Trung Quốc lẫn mối quan hệ băng giá giữa Hàn – Nhật.

Quan chức Mỹ cho biết: “Nó liên quan đến chúng tôi, thậm chí đến mức đau buồn, khi chứng kiến ​​mối quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc giảm xuống mức hiện tại. Căng thẳng chính trị đến mức chúng tôi tin rằng nó thực sự cản trở tất cả khả năng của chúng tôi để hoạt động hiệu quả ở Đông Bắc Á và tôi nghĩ Tổng thống Biden sẽ muốn thảo luận chi tiết về vấn đề này với Thủ tướng Suga".

Mối quan hệ hai nước châu Á láng giềng đã trở nên căng thẳng vì các vấn đề liên quan đến việc Nhật Bản thực dân hóa Hàn Quốc vào những năm 1910-1945, bao gồm cả vấn đề phụ nữ Hàn bị buộc phải làm việc trong các nhà thổ thời chiến của Nhật.