Đây ý kiến của KTS Hoàng Đạo Kính về việc UBND TP Cần Thơ thông qua việc phá dỡ ngôi trường 100 tuổi Châu Văn Liêm để xây mới thay vì bảo tồn…
Hãy gìn giữ lại một công trình kiến trúc cổ
Trong nhiều ngày qua, dư luận tại TP Cần Thơ đang xôn xao trước thông tin trường THPT Châu Văn Liêm (tiền thân của trường là Collège de Can Tho) được xây dựng năm 1917 và hoàn thành đưa vào sử dụng năm 1921 sắp bị phá dỡ để xây mới hoàn toàn.
Trước thông tin này, nhiều ý kiến dư luận khác nhau đã được đưa ra, nhiều người cho rằng đập bỏ xây mới vì trường xuống cấp nghiêm trọng, nguy hiểm đến người sử dụng (thầy cô, học sinh). Nhưng, bên cạnh đó, đại đa số mọi người cho rằng, ngôi trường vẫn có thể trùng tu lại nhằm giữ lại những nét cổ kính, giá trị lịch sử, văn hóa và truyền thống đã gắn liền với ngôi trường suốt gần 100 năm qua.
Và những người không đồng tình với việc phá dỡ ngôi trường này không chỉ có người dân Cần Thơ, những cựu giáo viên, học sinh của trường mà còn có rất nhiều KTS, nhà nghiên cứu… am hiểu về lĩnh vực kiến trúc, trùng tu và bảo tồn.
Là một trong số những người không đồng tình với quyết định phá dỡ trường THPT Châu Văn Liêm, KTS Nguyễn Hoàng Phương nêu ý kiến: “Đây không chỉ là một công trình kiến trúc bình thường mà còn là một ngôi trường mang nhiều dấu ấn văn hóa suốt gần 100 năm qua. Vì vậy, việc ứng xử với nó là một việc cần phải cân nhắc cẩn thận. Dù ngôi trường có nhiều phần bị hư hỏng hay xuống cấp gây nguy hiểm cho người sử dụng thì ta vẫn có thể sửa chữa hoặc chuyển đổi công năng sử dụng của nó thành: Bảo tàng, khu nghiên cứu, nhà truyền thống… nhằm gìn giữ những giá trị lịch sử, văn hóa”.
Anh Huỳnh Quốc Huy một người dân sinh ra, lớn lên tại Cần Thơ và có nhiều năm nghiên cứu về lịch sử, văn hóa miền Tây chia sẻ: “Tôi thực sự nuối tiếc khi một công trình mang nhiều giá trị lịch sử, văn hóa như trường THPT Châu Văn Liêm đang có nguy cơ bị phá bỏ hoàn toàn. Ở Huế, có nhiều trường đã tồn tại còn lâu hơn trường Châu Văn Liêm như: Quốc Học Huế, Hai Bà Trưng mà họ vẫn giữ gìn, bảo tồn nguyên vẹn sao không học hỏi mà lại chọn cách phá dỡ. Nếu có phá dỡ thì cũng nên đưa ra Hội đồng Nhân dân lấy ý kiến, lấy ý kiến của các cơ quan chuyên môn, Hội KTS Cần Thơ… Đồng thời những ý kiến của các cựu giáo viên, học sinh từng dạy và học ở ngôi trường này”.
KTS Nguyễn Hoàng Phương cho rằng, các nhà quản lý cũng nên lắng nghe và tham khảo ý kiến của những chuyên gia, nhà nghiên cứu… đặc biệt là những người đã từng dạy, học tại ngôi trường này trong việc sửa chữa hay trung tu lại ngôi trường. Vì như vậy ta mới hiểu được hết ý nghĩa và giá trị mà ngôi trường này đang lưu giữ để đưa ra hướng xử lý tốt nhất, phù hợp nhất.
Cùng quan điểm với KTS Nguyễn Hoàng Phương, KTS Lê Việt Hà cho biết, việc phá dỡ một công trình có giá trị như trường THPT Châu Văn Liêm là một điều hoàn toàn không nên. Tốt nhất là ta hãy bảo tồn, gìn giữ nó cho thế hệ sau hiểu được sự phát triển của giáo dục đã từng trải qua như thế nào.
“Việc UBND TP Cần Thơ sẽ xây lại một ngôi trường mới giống như trường Châu Văn Liêm trước kia là điều tôi không tán thành. Vì trong kiến trúc không có việc phá đi một công trình rồi xây lại rồi nói vẫn là nó. Đặc biệt lại với một công trình đã tồn tại gần 100 năm như vậy” – KTS Lê Việt Hà nhấn mạnh.
Còn GS-KTS Hoàng Đạo Kính – một người có nhiều năm kinh nghiệm về di sản và trùng tu khi nghe những thông tin về việc phá dỡ, xây mới trường THPT Châu Văn Liêm cũng tỏ ra khá thất vọng, ông chia sẻ: “Ở nhiều nước hiện đại, văn minh họ luôn lấy làm tự hào khi ‘sở hữu’ những ngôi trường lâu năm cho dù nó nhỏ bé hay xuống cấp. Vậy mà tại Việt Nam lại phá đi thì quả là điều đáng tiếc."
 |
| Từ cổng chính đi vào ngôi Trường THPT Châu Văn Liêm |
Ở Việt Nam hiện nay những ngôi trường như Châu Văn Liêm không còn nhiều nên việc trân trọng và cần bảo tồn là điều rất cần thiết. Ở đây không chỉ là vấn đề một công trình kiến trúc mà còn là một cơ sở, truyền thống đào tạo đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Đây là một giá trị mà ta không thể dễ dàng có được. Vì vậy, ta cần gìn giữ, bảo tồn ngôi trường cho nền giáo dục, kiến trúc đô thị của một thành phố khá nghèo nàn những di sản, di tích như Cần Thơ”.
Không nhất thiết phải phá dỡ hoàn toàn ngôi trường
Theo lãnh đạo sở GD & ĐT Cần Thơ, việc phá dỡ và xây dựng mới trường THPT Châu Văn Liêm là thực hiện quyết định phê duyệt của UBND TP Cần Thơ. Dự kiến, ngày 20/7 công việc sẽ được tiến hành khởi công và trường mới sẽ được hoàn thiện, khánh thành vào đúng dịp 100 năm kỷ niệm thành lập trường.
Lý do chính dẫn đến việc phá bỏ trường THPT Châu Văn Liêm để xây mới là do trường đã hết niên hạn sử dụng từ năm 1987, sau nhiều lần sửa chữa cho đến nay thì không thể duy tu, sửa chữa hay tôn tạo được nữa nên từ đó TP có quyết định đầu tư xây dựng trường mới.
 |
| Nhiều cột, tường bị nứt do hết niên hạn sử dụng nhiều năm (Ảnh: Chí Quốc) |
Tuy nhiên, theo Th.S KTS Trần Trí Thông – Phó Chủ tịch Hội KTS Cần Thơ cho biết, sau khi nghe thông tin về việc này anh đã đi khảo sát tại trường THPT Châu Văn Liêm và nhận thấy, đúng là nhiều phần của trường đã bị hư hỏng và xuống cấp nặng nề, nếu để như vậy sử dụng sẽ dễ dẫn tới nguy hiểm. Tuy nhiên, ngôi trường này lại tồn tại 4 loại kiến trúc khác nhau (thời Pháp thuộc, sau thời Pháp, năm 1975 và gần đây) nên việc cải tạo, trung tu là vẫn có thể.
“Các bức tường chịu lực của trường được xây dưới thời Pháp thuộc hầu như là còn nguyên vẹn chỉ bị nứt một số chỗ do thời gian nên việc đập bỏ hoàn toàn ngôi trường là không cần thiết và rất đáng tiếc. Thay vào đó, chúng ta nên khảo sát, kiểm tra kỹ lưỡng, bóc tách các lớp để sửa chữa nhằm giữ lại những kiến trúc có giá trị và bỏ đi những kiến trúc gần đây, những chỗ bị xuống cấp…” – Th.S KTS Trần Trí Thông bày tỏ.
 |
| Tuy nhiều phần của ngôi trường đã bị hư hỏng những theo Th.S KTS Trần Trí Thông thì vẫn có thể bóc tách để trùng tu. |
Th.S KTS Trần Trí Thông nói thêm, nếu có thể, UBND thành phố Cần thơ hãy bố trí một quỹ đất khác để xây dựng trường mới còn khuôn viên trường cũ dành để bảo tồn. Nếu vẫn xây trường mới trên vị trí cũ thì hãy giữ lại những khối kiến trúc có giá trị lịch sử (4 khối kiến trúc được xây từ thời Pháp thuộc) và chỉ nên phá dỡ, , xây mới, mở rộng những kiến trúc không có giá trị theo mô hình hiện đại để đảm bảo đáp ứng nhu cầu đào tạo.
Nhiều năm kinh nghiệm về trùng tu các công trình cổ, GS-KTS Hoàng Đạo Kính cũng khẳng định, việc trùng tu trường THPT Châu Văn Liêm là điều hoàn toàn có thể làm được vì đây là một công trình bằng gạch. Ta vẫn có thể giữ được tổng thể kiến trúc của công trình mà vẫn có thể cải tạo để thích ứng với nhu cầu hiện tại.
“Còn về việc niên hạn sử dụng đã hết thì chúng ta có thể gia tăng tuổi thọ cho công trình bằng các phương pháp kỹ thuật. Nhiều công trình có tuổi còn nhiều hơn 100 năm những với các biện pháp kỹ thuật đúng cách thì nó vẫn có thể sử dụng theo đúng công năng. Quan trọng là biện pháp và cách thức triển khai” - GS-KTS Hoàng Đạo Kính nhấn mạnh thêm./.
Trường THPT Châu Văn Liêm tiền thân là Collège de Can Tho xây dựng năm 1917. Giai đoạn 1945 - 1975 trường mang tên Trung học Phan Thanh Giản. Sau ngày thống nhất, trường có tên Phổ thông cơ sở An Cư I (1975 - 1983); Trường phổ thông cấp 3 thành phố Cần Thơ (1983 - 1985), Trường trung học phổ thông Châu Văn Liêm (từ tháng 11.1985 đến nay).
Theo nhiều tài liệu ghi nhận, Collège de Can Tho là công trình kiến trúc cổ có giá trị về lịch sử, văn hóa, mỹ thuật đã hình thành và tồn tại từ gần 100 năm. Dưới mái trường này từng là nơi hội tụ của nhiều nhà giáo yêu nước, như: Phạm Văn Bạch, Nguyễn Thượng Tư, Nguyễn Văn Chi, Nguyễn Văn Kiệt... Ngoài ra, rất nhiều thế hệ học sinh của trường đã trở thành nhà khoa học, những chiến sĩ cách mạng, văn nghệ sĩ nổi tiếng, như: Ung Văn Khiêm, Châu Văn Liêm, Lưu Hữu Phước, Lương Định Của,Tô Bửu Giám...
Theo Huy Phương (VOV)
