Đừng để OTT xuyên biên giới thành một “trật tự thế giới” mới

Cần bình đẳng giữa OTT trong và ngoài nước

Việt Nam đang vô tình để nước ngoài chiếm giữ 80% nền tảng không gian mạng. Điều này có phần nguyên nhân từ sự bất bình đẳng trong quản lý giữa doanh nghiệp Việt Nam và OTT (ứng dụng có truyền tải tin nhắn, cuộc gọi, truyền hình…) xuyên biên giới.

Trao đổi với phóng viên, ông Huỳnh Long Thủy (Công ty cổ phần VIEON) cho rằng phim phát sóng trên đài truyền hình phải có quyết định phát sóng; phim phát sóng tại rạp vẫn phải kiểm duyệt trước tại hội đồng thẩm định và được cấp giấy phép phổ biến phim. Ngoài ra, nội dung phát trên các nền tảng OTT của doanh nghiệp Việt Nam nhập về đều phải đi qua con đường nhập khẩu văn hóa phẩm ủy thác của đài truyền hình, không được trực tiếp tự nhập khẩu phim; doanh nghiệp Việt phải thông qua quy trình xin phép phức tạp như thành lập kênh truyền hình, nội dung nhập khẩu, sản xuất, kiểm duyệt tuân thủ theo quy trình nghiêm ngặt của các bộ ngành liên quan…

Tuy nhiên, với các OTT xuyên biên giới, họ hoàn toàn được buông lỏng và sản phẩm của họ không cần thông qua lớp lớp quy trình như trên mà trực tiếp đến với công chúng chỉ bằng một chiếc smarphone kết nối mạng.

Các OTT xuyên biên giới cũng tự do thu tiền thuê bao qua internet mà không hề đóng thuế; quảng bá các nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, khiêu dâm và thậm chí xuyên tạc lịch sử Việt Nam… nhưng gần như không bị phạt.

Do đó, các chuyên gia cho rằng cần phải thông qua các giải pháp về khung pháp lý, nguồn lực quản lý, công cụ quản lý, cách thức xử lý vi phạm trước khi đưa ra quyết định “tiền kiểm hay hậu kiểm”, bởi nếu không có giải pháp xử lý vi phạm công bằng và nghiêm khắc thì việc tiến hành hậu kiểm được nhìn nhận là hợp thức hóa câu chuyện xâm lăng văn hóa, tư tưởng Việt Nam trên không gian mạng.

“Một quốc gia không thể tồn tại 2 chính sách hoặc xu hướng bảo hộ cho các tập đoàn từ bên ngoài. Theo đó, nội dung sản phẩm văn hóa và tư tưởng nước ngoài thì được “hậu kiểm”, còn sản phẩm trong nước thì bị “tiền kiểm””, ông Thủy nói.

Hệ lụy cả trăm năm

Ông Nguyễn Thanh Lâm - Cục trưởng Cục Báo chí cho rằng Việt Nam là thị trường lớn gần 100 triệu dân. Tiềm năng sáng tạo và dư địa phát triển cho thị trường báo chí và nội dung số của người Việt vô cùng lớn và chúng ta có khá đủ các luật lệ để quản lý và thúc đẩy phát triển báo chí và thị trường nội dung giải trí.

“Vậy mà 80% doanh thu quảng cáo trên mạng thuộc về Facebook, Google, TikTok, với doanh số hằng năm xấp xỉ 1 tỉ USD tại thị trường Việt Nam. Trong khi đó, các nhà mạng viễn thông của Việt Nam vẫn đang vất vả tìm xem có cách nào để tăng doanh thu từ nội dung số, trong khi vẫn thi nhau bán phá giá các gói nội dung video, truyền hình”, ông Lâm nói.

Đồng thời, ông Lâm cũng nêu thực tế các công ty nội dung truyền hình và phim truyện xuyên biên giới thì cứ thoải mái khai thác thị trường Việt Nam mà chưa phải chịu bất cứ hình thức tiền kiểm nào về nội dung và về các điều kiện kinh doanh khác.

Có thể thấy cuộc cạnh tranh không công bằng này đang dần “giết chết” các doanh nghiệp trong nước, bởi vì họ chịu sự cạnh tranh bất bình đẳng, dẫn đến doanh thu sụt giảm, sức sáng tạo sụt giảm theo. Cuối cùng, thị trường 100 triệu người rơi vào tay các đơn vị nước ngoài.

Trước tình trạng này, nhiều ý kiến cho rằng các quyết định về nội dung trên không gian mạng cho tư bản xuyên biên giới cần được cân nhắc vô cùng cẩn trọng, vì hệ lụy có thể ảnh hưởng tới trăm năm sau.

Ông Nguyễn Thanh Lâm chia sẻ: “Chúng ta hãy cùng tưởng tượng kịch bản mọi người Việt Nam, từ lúc mở mắt thức dậy đến khi lên giường đi ngủ đều lên YouTube và Facebook, TikTok để xem, đọc tin tức mà không cần quan tâm đâu là tin thật, đâu là tin giả; có bản quyền hay không. Trẻ em thì tìm cảm hứng và định hướng lối sống trên mạng qua các video của Khá Bảnh, Thơ Nguyễn hay bà Tân Vlog… và không bao giờ còn cần biết biết đến các kênh truyền hình trong và ngoài nước.

“Đó không còn là tương lai, mà đã là một phần thực tế cuộc sống của chúng ta ngày nay và sẽ còn tệ hơn nếu ta không hành động ngay”, ông Lâm nói.

Kiến nghị thành lập Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển văn hóa trên mạng

Ông Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh: “Sự áp đảo, tính ưu việt của các nền tảng xuyên biên giới là một thực tế. Nhưng nếu cứ tiếp tục coi đó như thứ trật tự thế giới mới, chúng ta sẽ vào trận với tâm thế “chưa đánh đã thua, chưa chiến đấu đã đầu hàng”. Không lẽ chúng ta chấp nhận bỏ nhiều nghìn tỉ đồng tới đây để đầu tư mạng 5G, để rồi phải tiếp tục chấp nhận bán băng thông phá giá, còn lợi ích to lớn lại tiếp tục chảy về Facebook hay YouTube hay TikTok?”.

“Chúng ta nghĩ sao khi một phần doanh thu của Facebook, Google đến từ việc chấp nhận quảng cáo cho tin giả, dịch vụ bất hợp pháp, để rồi họ dùng chính nguồn lực đó chi trả cho những cá nhân, tổ chức đang phát tán nội dung xấu?”, ông Lâm nói.

Nêu giải pháp cho tình trạng này, ông Huỳnh Long Thủy cho rằng cần phải thông qua các giải pháp về khung pháp lý, nguồn lực quản lý, công cụ quản lý, cách thức xử lý vi phạm trước khi đưa ra quyết định “tiền kiểm hay hậu kiểm”. Nếu thông qua Luật Điện ảnh sửa đổi theo định hướng hậu kiểm nội dung phim ảnh, không có giải pháp xử lý vi phạm công bằng và nghiêm khắc, áp dụng vào thực tiễn Việt Nam, thì đây thực chất là cách chúng ta hợp thức hóa cho những vi phạm pháp luật của các nền tảng xuyên biên giới nhưng lại đang chiếm thị phần áp đảo trên lãnh thổ Việt Nam.

Ông Đinh Bá Thành - Chủ tịch, Tổng giám đốc DatVietVAC Group Holdings cho rằng bên cạnh nguy cơ không gian mạng mất chủ quyền, văn hóa biến chất còn là những tổn thất lớn lao khác trong nhiều lĩnh vực thiết yếu.

Theo đó, Việt Nam cần có sách lược để đảm bảo sự bình đẳng và ưu tiên phát triển các công ty bản địa trên không gian mạng để cạnh tranh sòng phẳng với các doanh nghiệp xuyên biên giới. Đồng thời, cần quan tâm đúng mức trước hành vi xâm hại biên cương văn hóa tư tưởng trên không gian mạng; đầu tư để tạo ra Unicorn kỳ lân thuần Việt Nam trên không gian mạng, để kinh tế văn hóa có vai trò dẫn dắt và tạo vị thế cho nước nhà.

Ông Thành cũng kiến nghị Bộ Chính trị và Ban Bí thư thành lập ngay Ban Chỉ đạo quốc gia về các sách lược phát triển bền vững văn hóa tư tưởng bản địa trên không gian mạng, đối đầu với OTT tư bản xuyên biên giới.