Doanh nghiệp kêu khó vì lãi suất cho vay cao

Năm tháng đầu năm 2023, tăng trưởng tín dụng mới đạt 3,17%, cho thấy sức hấp thụ vốn của nền kinh tế đang vô cùng yếu. Nhiều doanh nghiệp chưa có kế hoạch mở rộng sản xuất kinh doanh, vay vốn.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, lãi suất ngân hàng hiện quá cao. Doanh nghiệp thủy sản chủ yếu là sản xuất hàng xuất khẩu thường vay USD. Từ quý 3/2022, nhiều ngân hàng đã thông báo và áp dụng ngay sau đó việc tăng lãi suất vay USD từ 2,1-2,8% lên 3-3,3% và thậm chí đến 4,5%. Hiện tại, đa phần đang ở mức cao 4,1-4,9%, có những doanh nghiệp cao hơn 5% trong bối cảnh sụt giảm của sản xuất, xuất khẩu thủy sản.

Một vấn đề đáng quan ngại nữa là việc "siết tín dụng", hạn chế cho vay dưới mức tín dụng được cấp, các khoản vay mới chỉ được giải ngân tương ứng với khoản vay cũ khi phải trả nợ trước đó.

Trong khi lãi suất đã cao, nếu tính cả các khoản phí như: phí chuyển tiền từ nước ngoài về (0,05%), phí thanh toán L/C (0,1%), phí ký hậu Bill (10 USD), phí xử lý chứng từ (10 USD), phí chấp nhận L/C trả chậm (50 USD),... thì "gánh nặng" đè lên doanh nghiệp sẽ rất lớn.

Theo ông Hòe, việc áp trần chi phí lãi vay để tính thuế thu nhập là không hợp lý, gây ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh, cũng như dòng tiền của doanh nghiệp trong các năm đầu khi mới đầu tư. Trong khi các doanh nghiệp sản xuất là đối tượng cần được hỗ trợ về vốn để đầu tư, phát triển nhưng lại phải chịu áp mức trần này.

Vốn, tín dụng, lãi suất vay đang là áp lực lớn và căng thẳng nhất hiện nay với ngành hàng này. Vì vậy, lãnh đạo VASEP đề nghị Chính phủ, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh lãi suất vay USD xuống dưới 4% và lãi suất vay VNĐ xuống dưới 7% để hỗ trợ cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Cụ thể, cho các doanh nghiệp thủy sản được giãn nợ từ 4-6 tháng cho các khoản vay đến lịch phải trả trong quý 2-3/2023 và tiếp tục được vay theo hạn mức trong bối cảnh giảm xuất khẩu của 6 tháng đầu năm để các doanh nghiệp có thể thu gom ổn định nguồn nguyên liệu của nông, ngư dân và chế biến, trữ hàng chuẩn bị cho xuất khẩu ở các quý tiếp theo trong năm 2023.

Ông Hòe cũng đề xuất hủy bỏ quy định coi giao dịch đi vay giữa ngân hàng và doanh nghiệp vay dài hạn để đầu tư là giao dịch liên kết, giúp doanh nghiệp không phải bị áp trần chi phí lãi vay khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.

Trong khi đó, theo ghi nhận của PV, lãi suất cho vay với nhóm doanh nghiệp bất động sản vẫn đang ở mức cao, từ 13- 14%/năm. Đa số doanh nghiệp bất động sản rất hạn hẹp về tài chính, vốn sở hữu thấp, chủ yếu dựa vào tín dụng ngân hàng. Những yếu tố này dẫn đến khó tiếp cận vốn để thực hiện các dự án. Hầu hết doanh nghiệp đề nghị mức lãi suất ở các phân khúc khác là từ 8,5-9%/năm, phân khúc nhà ở xã hội, nhà thu nhập thấp, cải tạo chung cư cũ ở mức 6,5-7%/năm.

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành chính sách tiền tệ theo hướng nới lỏng, thận trọng với trọng tâm ép giảm lãi suất huy động và cho vay. Tuy nhiên, đến nay, các doanh nghiệp vẫn cho là lãi suất cho vay còn cao, chưa đủ hỗ trợ sản xuất - kinh doanh và hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Lý giải vì sao lãi suất cho vay thực tế chưa giảm khi lãi suất điều hành giảm liên tục, các chuyên gia ngân hàng cho rằng, theo quy định hiện hành, việc xem xét quyết định về lãi suất cho vay là do tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận theo cung cầu vốn thị trường và mức độ tín nhiệm của khách hàng.

Trường hợp lãi suất thị trường có biến động hoặc Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh các mức lãi suất điều hành dẫn đến việc tổ chức tín dụng điều chỉnh tăng hoặc giảm lãi suất tiền gửi, hoặc tổ chức tín dụng chủ động điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, đối với các khoản vay mà tổ chức tín dụng và khách hàng đã thỏa thuận về lãi suất, thì tổ chức tín dụng tiếp tục áp dụng lãi suất đã thỏa thuận cho tới hết thời hạn khoản vay hoặc đến hết kỳ hạn trả lãi theo thỏa thuận cho vay giữa tổ chức tín dụng và khách hàng. Vì thế, nhiều hợp đồng tín dụng đã ký kết chưa được giảm lãi suất.

Theo dự báo của giới chuyên gia, với việc liên tục giảm lãi suất điều hành và áp dụng các công vụ điều tiết thị trường theo hướng nới lỏng như thời gian qua... thì sau quý 2/2023, khi chính sách đủ độ trễ để ngấm thì lãi suất sẽ giảm mạnh hơn.

Từ ngày 19.6 vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã lần thứ 4 giảm lãi suất điều hành 0,25-0,5%. Trong đó, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của Ngân hàng Nhà nước đối với tổ chức tín dụng giảm từ mức 5,5%/năm xuống 5%/năm. Lãi suất tái cấp vốn giảm từ mức 5%/năm xuống 4,5%/năm. Lãi suất tái chiết khấu giảm từ mức 3,5%/năm xuống 3%/năm.

Lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng giữ nguyên ở mức 0,5%/năm. Lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng giảm từ mức 5,0%/năm xuống 4,75%/năm. Riêng lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng đồng Việt Nam tại quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô giảm từ mức 5,5%/năm xuống 5,25%/năm. Lãi suất tiền gửi có kỳ hạn từ 6 tháng trở lên vẫn do ngân hàng ấn định trên cơ sở cung - cầu vốn thị trường.

Giảm trần lãi suất huy động và điều hành, theo Ngân hàng Nhà nước là "bước đi quan trọng, định hướng cho xu hướng giảm lãi suất của thị trường trong thời gian tới". Đây là tín hiệu định hướng các nhà băng giảm lãi suất cho vay.

Chuyên gia kinh tế - PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho biết, việc giảm lãi suất điều hành lần thứ 4 là xu hướng giảm mặt bằng lãi suất huy động và lãi suất cho vay. Như vậy, các ngân hàng có thể hạ lãi suất huy động và cho vay. Trước đây, các ngân hàng chưa dám hạ ngay lãi suất cho vay dù đã giảm lãi suất huy động bởi còn lo lắng vì lãi suất thế giới tăng. Tuy nhiên, với lần điều chỉnh giảm lãi suất lần thứ 4 này của Ngân hàng Nhà nước thì các ngân hàng sẽ nhanh chóng giảm cả lãi suất huy động và cho vay.

Theo ông Thịnh, với lãi suất điều hành hiện nay được đánh giá "ổn" nhưng vẫn có khả năng giảm tiếp trong thời gian tới. Với lần hạ này, mặt bằng lãi suất có thể giảm vào hết quý 3/2023 và bằng cuối năm 2019.