Doanh nghiệp cá tra: Bán hàng cho Trung Quốc lời, nhưng có nguy cơ 'mất trắng'

Trong 10 năm trở lại đây, nhu cầu nhập khẩu thủy sản của Trung Quốc tăng mạnh. Trong đó, tôm và cá tra là hai sản phẩm có giá trị nhập khẩu từ Việt Nam cao nhất. Những năm gần đây, sức tăng trưởng nhập khẩu cá tra tại thị trường trường này tăng rất nhanh, cá tra đã dần trở thành món ăn ưa thích bên cạnh các mặt hàng hải sản, cá thịt trắng hay cạnh tranh cả với sản phẩm thế mạnh cá rô phi Trung Quốc.

Theo phản ánh của một số doanh nghiệp cá tra, xuất khẩu cá tra sang thị trường Trung Quốc rất tiềm năng và nhiều cơ hội. Có thời điểm, giá xuất khẩu cá tra tại Trung Quốc còn cao hơn so với thị trường EU. Phản ứng về việc tăng giá của khách hàng Trung Quốc tốt và họ sẵn sàng chấp nhận vì thực chất doanh nghiệp nước này có thể lời gấp hàng chục lần so với giá mua tại Việt Nam.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cho rằng, bán cá tra cho một số doanh nghiệp Trung Quốc đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro, trong đó có rủi ro trong thanh toán.

Đại diện một doanh nghiệp thủy sản cho biết: "Thông thường, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đề nghị chỉ đặt cọc khoảng 30% tổng tiền lô hàng cá tra, cộng với giá vận chuyển trung bình một lô hàng cá tra tới cửa khẩu khoảng 45 - 47 triệu đồng. Nếu container tới cửa khẩu và phía Trung Quốc nhận hàng thì doanh nghiệp được còn nếu không thì coi như mất trắng".

Đại diện doanh nghiệp này cũng cho biết thêm tiền thanh toán các đơn hàng cá tra xuất sang Trung Quốc khá đa dạng, khách hàng có thể trả bằng đồng đô la, nhân dân tệ hoặc thậm chí là cả Việt Nam đồng. Tuy nhiên, phần lớn phía Trung Quốc yêu cầu trả bằng nhân dân tệ hoặc Việt Nam đồng. Tất nhiên, phần lớn doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam mong muốn khách hàng trả bằng đồng đô la Mỹnhưng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc chỉ trả bằng tiền đồng giống như việc tiêu thụ nội địa.

Hiện nay, phần lớn sản phẩm cá tra xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc ở 2 dạng chính: cá tra xẻ bướm và philê. Một số cho rằng, với sản phẩm cá tra xẻ bướm, nếu khách hàng Trung Quốc mua thì vui vì giá tốt, lượng hàng lớn nhưng nếu không mua thì khó có thể xuất sang thị trường nào.

Trong bối cảnh các nhà nhập khẩu Trung Quốc tăng mua thông qua cả hai con đường chính ngạch và tiểu ngạch sản phẩm thủy sản, cơ quan thẩm quyền hai nước cũng đã có những thỏa thuận về việc kiểm soát chất lượng hàng thủy sản xuất khẩu.

Theo đó, Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (NAFIQAD) là cơ quan được giao cấp chứng nhận cho các lô hàng xuất khẩu. Tuy nhiên, trênthực tế, vấn đề thương mại đường biên mậu vẫn còn kẻ hở khiến cho nhiều thương nhân Trung Quốc vẫn mua hàng mà không cần tới giấy chứng thư cho lô hàng qua đường tiểu ngạch.

Doanh nghiệp cho rằng, để tránh những bài học đã từng xảy ra giống như mặt hàng chè trong vài năm trước tại thị trường Đài Loan (TQ). Hiện nay, một số doanh nghiệp nước ngoài đang thuê nhà máy hoặc gia công sản phẩm cá tra Việt Nam rồi vận chuyển bằng đường bộ sang tiêu thụ tại Trung Quốc qua đường tiểu ngạch không qua kiểm soát. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng hàng thủy sản xuất khẩu đồng thời thiếu công bằng cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Qua đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam nhận định rõ ràng, sức tiêu thụ khổng lồ tại thị trường Trung Quốc đang mở ra cho doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam cơ hội và bù đắp cho những thiếu hụt tại các thị trường khác đang gặp khó.

Nhưng bên cạnh sự tăng trưởng đột biến này, các doanh nghiệp cũng cần lưu ý một số trường hợp rủi ro và đẩy mạnh hay duy trì chất lượng sản phẩm cá tra xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Hong Kong (TQ)để tránh “vết xe đổ” mà các doanh nghiệp trước đó đã gặp phải.