Quỹ bảo hiểm trước nguy cơ mất cân đối thu chi hàng nghìn tỉ đồng

Vì đâu mất cân đối?

Theo Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, dự kiến đến năm 2031 chênh lệch thu chi Quỹ hưu trí bắt đầu âm 35.962 tỉ đồng; quỹ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) dự báo đến năm 2020 cũng chênh lệch thu chi hơn 668 tỉ đồng; còn quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) đến cuối năm 2019 quỹ dự phòng sẽ hết và âm 144 tỉ đồng.

Trong khi đó, số lượng người dân tham gia các loại bảo hiểm mỗi năm hầu như tăng mạnh, cụ thể tính đến ngày 31.12.2016, tổng số người tham gia các loại hình BHXH, BHYT, bảo hiểm BHTN là 76 triệu người. Riêng tham gia BHXH, cả bắt buộc và tự nguyện là 13,1 triệu người.

Theo đó, câu hỏi đặt ra hiện nay là số người lao động tham gia các loại hình BHXH, BHYT, BHTN đều tăng cao, nhưng vì sao theo dự báo các quỹ lại mất cân đối?

Giải đáp vấn đề này tại Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Quản lý quỹ BHXH: Đã thực sự hiệu quả?” diễn ra mới đây, Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội - Doãn Mậu Diệp cho rằng, ở đó có 3 nguyên nhân chính. Thứ nhất là do quan hệ đóng hưởng bảo hiểm, hiện nay tỷ lệ hưởng bảo hiểm của Việt Nam gần như cao nhất thế giới (với 75%).

Thứ hai là tỷ lệ tích lũy cũng gần như cao nhất thế giới. Ví dụ như nam giới tham gia BHXH 20 năm thì mức tối thiểu là 45% cứ tăng thêm mỗi năm đóng BHXH được cộng thêm 2% khi mà các nước xung quanh chỉ 1% hoặc hơn 1%.

Thứ ba, đóng vào quỹ bảo hiểm hưu trí thì 22% tiền lương cả doanh nghiệp và người lao động, 30 năm tham gia BHXH mỗi năm đóng 22% thì đóng 66 tháng lương vào đó, khi về hưu họ hưởng 75%, tức là nếu không có lãi suất đóng thì chỉ đủ cho 88 tháng hưởng lương hưu, cộng tất cả lãi suất đầu tư thì có thể trả tối đa là 120 tháng (tương đương 10 năm sau khi về hưu).

"Một người về hưu tuổi 60 với tuổi thọ bình quân hiện nay là 73 thì người nào 60 tuổi trung bình sống thêm 19 năm. Phần đóng BHXH chỉ đủ trả cho 10 năm, 9 năm còn lại là quỹ BHXH phải chi trả, âm hay không là ở chỗ này. BHXH không có đủ thì ngân sách Nhà nước phải bù vào. Ở đây, mất cân đối chủ yếu là ở quan hệ đóng hưởng, các tham số khi chúng ta tính toán", Thứ trưởng cho hay.

Theo đó, Thứ trưởng cho rằng một trong những giải pháp giải quyết vấn đề là nâng tuổi nghỉ hưu. Ví dụ, tham gia vào quỹ BHXH thêm 2 năm thì phần đấy ít nhất cũng trả được trong 2 năm sắp tới đồng thời 2 năm không hưởng hưu trí cộng thêm vào nữa là 4 năm. Nhưng hiện nay, mất cân đối khoảng 9 năm nên cho dù nâng tuổi nghỉ hưu lên thêm 2 hoặc 3 năm thì cũng chỉ giải quyết được một phần của câu chuyện mất cân đối.

Vì thế, cần phải có nhiều giải pháp khác như giảm thiểu tình trạng trốn đóng, nợ đóng; nỗ lực tăng lợi tức đầu tư để quỹ có thể bảo tồn và phát triển được; sử dụng hiệu quả chi phí quản lý theo hướng tiết giảm, ứng dụng công nghệ thông tin để minh bạch, để cập nhật tất cả tình hình.

"Chúng tôi vẫn khẳng định rằng việc mất cân đối chủ yếu là do quan hệ đóng hưởng, do các tham số khi mà chúng ta đánh giá giữa mức đóng và mức hưởng của người lao động, của người sử dụng lao động. Việc này không chỉ có mỗi Việt Nam mà ở tất cả các nước trên thế giới đều gặp phải. Hiện nay, các nước hầu hết đều nâng tuổi nghỉ hưu lên 67 tuổi. Thậm chí, nước Pháp còn cho phép người dân tham gia BHTN trong thời gian học đại học. Nâng tuổi nghỉ hưu chỉ là một trong những giải pháp để giảm sự mất cân đối", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Chi phí quản lý bộ máy có ảnh hưởng đến cân đối quỹ?

Theo ông Bùi Sỹ Lợi - Phó chủ nhiệm Ủy ban về các Vấn đề xã hội của Quốc hội, chi phí quản lý BHXH Việt Nam được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra nghị quyết và giao chi phí đó không quá 2,3% so với tổng số thu và số chi, và được lấy trong số đầu tư tăng trưởng quỹ, không phải lấy trong quỹ BHXH.

Vấn đề chi phí quản lý ngành BHXH tăng lên cao là do nhiều nguyên nhân khác nhau. Thứ nhất, đối tượng mở rộng tăng lên. BHYT theo tinh thần của Nghị quyết 15 phấn đấu đến năm 2020 là 80% dân số tham gia BHYT thì đến bây giờ đã đạt 81,7%.

Năm 2016 tăng hơn 1 triệu người so với năm 2015 tham gia hệ thống BHXH. Theo đó, chi phí tăng do nhiều vấn đề, do công tác tuyên truyền, công tác đầu tư, công tác đi vận động đối tượng. Năm 2016, BHXH Việt Nam thực hiện theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là tập trung vào công tác tuyên truyền, vận động để mở rộng đối tượng, đó là mục tiêu cơ bản theo tinh thần nghị quyết của Đảng.

Thứ hai, thực hiện quyết liệt ghi trong Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và Chính phủ ra quyết định BHXH Việt Nam đẩy mạnh công nghệ thông tin, công nghệ thông tin chiếm tỷ trọng tiền rất lớn.

"Tôi cho rằng con đường phát triển, con đường bền vững, công khai, minh bạch của BHXH Việt Nam là phải ứng dụng công nghệ thông tin và phải kết nối giữa người tham gia BHXH, BHYT với các cơ sở khám chữa bệnh và với hệ thống BHXH trong toàn quốc. Đây là khẳng định vấn đề tăng chi phí nhưng để đáp ứng nhu cầu quản lý.

Tôi khẳng định lại,Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội luôn giám sát chặt chẽ, kỹ và minh bạch vấn đề chi phí quản lý quỹ của BHXH Việt Nam và chúng tôi yêu cầu không được tăng biên chế. Năm 2016, chúng tôi yêu cầu không tăng thêm 2.000 người theo quy định của Bộ Nội vụ về vị trí việc làm giao cho BHXH Việt Nam. Không tăng người nhưng phải tăng điều kiện làm việc, tăng chất lượng để công tác BHXH, BHYT của chúng ta được công khai minh bạch cho người dân tin tưởng", ông Lợi cho biết.