Từ bạn thành thù: Bí ẩn đằng sau mối quan hệ giữa Sam Altman và Elon Musk

Trong thế giới công nghệ, nơi những ý tưởng táo bạo và đam mê sáng tạo thường làm nên những kỳ tích, mối quan hệ giữa Sam Altman và Elon Musk từng được ví như câu chuyện của hai người bạn đồng hành trên hành trình xây dựng tương lai của trí tuệ nhân tạo (AI).

Tuy nhiên, từ những ngày đầu cùng chung tay thành lập OpenAI, mối quan hệ ấy dần chuyển biến thành một cuộc đối đầu căng thẳng, với mức giá không chỉ là tài chính mà còn là tương lai của một công nghệ có thể thay đổi cả thế giới.

Giấc mơ chung

Theo Wall Street Journal, năm 2015, Altman và Musk cùng với một nhóm các nhà tư tưởng hàng đầu đã thành lập OpenAI – một tổ chức phi lợi nhuận với mục tiêu phát triển AI vì lợi ích của nhân loại. Họ tin rằng nếu được phát triển đúng cách, trí tuệ nhân tạo sẽ mở ra những cơ hội vô hạn, từ việc giải quyết các vấn đề phức tạp của xã hội cho đến việc tái cấu trúc toàn bộ nền kinh tế.

Trong những buổi tối thân mật tại Bay Area (San Francisco, Mỹ), Altman và Musk thường cùng nhau bàn luận về những kịch bản “ngày tận thế” – không phải vì họ chán nản, mà bởi vì họ mong muốn tìm ra cách kiểm soát một công nghệ mà họ tin rằng có thể vượt qua giới hạn trí tuệ của con người.

Những cuộc trò chuyện ấy đã đặt nền móng cho một mối quan hệ gắn bó, khi cả hai cùng nhìn nhận AI như một "con dao 2 lưỡi" – có thể cứu rỗi nhân loại hoặc biến nó thành mối đe dọa to lớn. Chính sự đồng điệu trong quan điểm ấy đã giúp họ vượt qua những khó khăn ban đầu và tạo dựng được một tầm ảnh hưởng to lớn trong giới công nghệ.

Thế nhưng, ngay từ những ngày đầu, những mâu thuẫn nội bộ đã xuất hiện. Khi nhu cầu về nguồn lực tài chính để phát triển các dự án tiên phong vượt xa khả năng của một tổ chức phi lợi nhuận, vấn đề chuyển đổi mô hình từ phi lợi nhuận sang lợi nhuận dần trở thành tâm điểm tranh cãi. Musk, với tính cách cứng rắn và luôn đòi hỏi sự kiểm soát tối đa, muốn nắm quyền điều hành chung – trong khi Altman lại tin vào sự hợp tác mở và tôn trọng ý kiến đồng đội.

Năm 2017, mâu thuẫn bùng nổ khi các nhà quản lý tại OpenAI bắt đầu bàn bạc về việc chuyển đổi mô hình hoạt động để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của nghiên cứu AI tiên tiến. Trong một loạt các cuộc họp kín, Musk đã đề nghị rằng ông nên được trao quyền kiểm soát đa số, như một cách để đảm bảo rằng quá trình phát triển AI luôn nằm trong tầm kiểm soát của mình. Tuy nhiên, Altman và những người đồng sáng lập khác – trong đó có Greg Brockman và nhà khoa học trưởng Ilya Sutskever – đã không đồng tình với đề xuất đó, lo ngại rằng một quyền lực tập trung sẽ làm biến dạng sứ mệnh ban đầu của OpenAI.

Đáp lại, Musk cho rằng Altman đã đánh mất tầm nhìn khi ông ưu tiên lợi ích công ty hơn cả những nguyên tắc đạo đức ban đầu. Sự bất đồng lên đến đỉnh điểm vào đầu năm 2018, khi ấy, Musk quyết định rời bỏ tổ chức, kết thúc một thời kỳ hợp tác đã từng hứa hẹn rất nhiều.

Mẫu thuẫn lên cao trào

Sau khi Musk rời đi, Altman tiếp tục đảm nhận vai trò lãnh đạo của OpenAI và dần đưa tổ chức này trở thành một biểu tượng của sự đổi mới trong lĩnh vực công nghệ. Đỉnh cao của thành công được ghi nhận vào tháng 11.2022 khi OpenAI tung ra ChatGPT – một sản phẩm mà không chỉ khiến cả thế giới ngỡ ngàng mà còn đánh dấu bước chuyển mình của AI trở thành công nghệ tiêu dùng đại chúng. ChatGPT nhanh chóng trở thành “ngôi sao” trong làng công nghệ, được sử dụng rộng rãi và mở ra những tiềm năng chưa từng có cho trí tuệ nhân tạo.

Nhưng thành công của OpenAI lại đồng nghĩa với việc mối quan hệ giữa Altman và Musk càng trở nên căng thẳng hơn. Musk, vốn luôn coi mình là người tiên phong và có tầm nhìn vượt trội, không giấu nổi sự bất mãn khi thấy người bạn cũ của mình dấn thân vào một hướng đi mà ông cho là thiếu đi sự kiểm soát và an toàn cần thiết. Trong nhiều cuộc phát biểu công khai, Musk đã chỉ trích OpenAI vì “hành động quá nhanh” và cho rằng việc thiếu đi các biện pháp an toàn nghiêm ngặt có thể đưa nhân loại vào nguy cơ từ những hệ thống AI không thể kiểm soát.

Không chỉ dừng lại ở lời chỉ trích, Musk còn quyết định ra mắt công ty khởi nghiệp của riêng mình – xAI – vào tháng 7.2023. Đây được xem là bước đi nhằm tái khẳng định vị thế của ông trong lĩnh vực AI, đồng thời là lời thách thức công khai với Altman và OpenAI. Tuy nhiên, dù xAI được Musk giới thiệu với nhiều ý tưởng mới mẻ, song cho đến nay, về mặt công nghệ và tác động thị trường, xAI vẫn chưa thể so sánh với OpenAI – tổ chức đã trở thành “biểu tượng” của sự đột phá trong giới công nghệ.

Cuộc đối đầu giữa Altman và Musk không chỉ dừng lại ở các cuộc tranh luận ý kiến hay chỉ trích công khai. Năm 2024, Musk đã đưa mối bất đồng này lên sân khấu pháp lý khi đệ đơn kiện OpenAI và Altman, cáo buộc họ đã phản bội sứ mệnh ban đầu của tổ chức – sứ mệnh đảm bảo rằng AI được phát triển vì lợi ích chung của nhân loại chứ không phải để tìm kiếm lợi nhuận cá nhân.

Theo luật sư của Musk, “sự phản bội và lừa dối trong vụ việc này có quy mô như một vở kịch Shakespeare”, cho thấy mức độ nghiêm trọng của cuộc chiến không chỉ ở khía cạnh kinh doanh mà còn chạm đến tâm lý cá nhân của các bên liên quan.

Trong khi đó, Altman vẫn giữ vững niềm tin vào tầm nhìn của mình và khẳng định rằng OpenAI, dù phải đối mặt với nhiều thách thức, vẫn sẽ tiếp tục phát triển theo hướng mang lại lợi ích cho toàn thể nhân loại. Ông cho rằng việc duy trì một hệ thống kiểm soát mở và minh bạch chính là yếu tố then chốt giúp AI không bị biến thành công cụ của một cá nhân hay tập đoàn độc đoán. Các tuyên bố của Altman càng làm tăng thêm sự căng thẳng, khi Musk cho rằng Altman đang “đánh mất” giá trị cốt lõi của tổ chức – thứ vốn đã đưa họ lại với nhau từ những ngày đầu.

Màn “so găng” quyết liệt

Cuộc đối đầu giữa Altman và Musk không chỉ là cuộc so tài về công nghệ và ý tưởng mà còn là cuộc đấu tranh quyền lực có liên quan đến chính trị. Khi tỷ phú Musk ngày càng tăng cường mối quan hệ với các nhân vật có ảnh hưởng trong giới chính trị – đặc biệt là với Tổng thống Donald Trump, người mà ông đã từng gần gũi tại khu phức hợp Nhà Trắng – thì Altman cũng không hề đứng yên. Để đối phó với đối thủ cũ và những mưu đồ đằng sau, Altman đã chủ động tìm kiếm các đối tác chiến lược.

Một trong những bước đi quan trọng của Altman là dự án “Stargate” – sáng kiến nhằm đầu tư hàng tỉ USD vào hạ tầng dữ liệu cho AI tại Mỹ. Ban đầu, Altman đã tiếp cận Microsoft với yêu cầu đầu tư hơn 100 tỉ USD, nhưng sau đó, do một số sự kiện không mong đợi, ông đã chuyển hướng tìm kiếm sự hợp tác từ các đối tác khác như SoftBank và Oracle. Cả hai gã đều có những mối quan hệ lâu dài với ông Trump, điều này giúp Altman có thể tiếp cận với những nguồn lực chính trị và tài chính cần thiết để hiện thực hóa dự án.

Các cuộc gặp gỡ bí mật tại Palm Beach, những cuộc điện thoại trực tiếp với Nhà Trắng và cả những buổi giao lưu riêng tư với các nhân vật chủ chốt trong giới chính trị đã được Altman sắp xếp cẩn thận, nhằm đảm bảo rằng dự án “Stargate” không chỉ thu hút nguồn vốn đầu tư khổng lồ mà còn có được sự ủng hộ từ tầng lớp lãnh đạo chính trị. Trong bối cảnh đó, việc Altman công bố dự án với khoản đầu tư 500 tỉ USD đã làm Musk vô cùng bất ngờ và càng đẩy cao mức độ căng thẳng giữa hai bên.

Căng thẳng giữa Altman và Musk không chỉ diễn ra trong các phòng họp kín hay trên các bản tin nội bộ mà còn lan tỏa ra tại không gian mạng. Trên nền tảng mạng xã hội X (trước đây là Twitter), cả hai thường sử dụng những lời tuyên bố sắc bén, những câu nói châm biếm và thậm chí là những lời đe dọa gián tiếp nhằm thu hút sự chú ý của dư luận.

Những lần ông Musk đưa ra “lời chào mua” trị giá 97,4 tỉ USD cho tài sản của OpenAI, đồng thời tuyên bố rằng ông sẽ rút lui nếu Altman không thay đổi hình thức tổ chức, đã làm dấy lên làn sóng tranh cãi sôi nổi. Altman, với phong cách điềm tĩnh nhưng không kém phần sắc bén, đã phản bác lại bằng những câu nói châm biếm trên mạng xã hội, thậm chí cho rằng “nếu Musk muốn, họ sẵn sàng mua lại Twitter với giá chỉ 9,74 tỉ USD” – một lời đùa nhằm nhấn mạnh rằng các con số lớn trong giới công nghệ đôi khi chỉ là những con số hư vô trên giấy tờ.

Đồng thời, hội đồng quản trị của OpenAI cũng đã phải can thiệp và tuyên bố rằng tổ chức không có ý định “bán đi” hay thay đổi cốt lõi sứ mệnh của mình, điều này càng làm tăng thêm áp lực lên Musk và những kẻ đồng lõa với ông trong cuộc chiến này.

Hai tính cách, hai tầm nhìn

Cuộc đối đầu giữa Altman và Musk trở nên đặc biệt khi sự khác biệt về tính cách và triết lý lãnh đạo hiện rõ qua từng hành động và lời nói của họ. Altman, với nền tảng học vấn uyên bác và được nuôi dưỡng trong môi trường trân trọng sự sáng tạo, luôn tin rằng con người có thể vươn lên bất cứ điều gì khi có niềm tin và nỗ lực không ngừng. Ông được mệnh danh là "người mộng mơ" với những ý tưởng lý tưởng về một xã hội hài hòa, nơi công nghệ, triết học và nhân văn giao thoa một cách tinh tế.

Trái lại, Musk hiện lên như một kỹ sư tài ba, luôn cứng rắn và thậm chí đôi khi có phần thô lỗ, nhưng không thể phủ nhận tầm nhìn chiến lược vượt trội của ông. Musk không chỉ chú trọng đến từng chi tiết kỹ thuật—từ thiết kế tên lửa đến công nghệ pin—mà còn có khả năng biến những ý tưởng táo bạo thành hiện thực qua việc huy động nguồn vốn khổng lồ và xây dựng nên đế chế kinh doanh rộng lớn. Sự tương phản này đã tạo nên mâu thuẫn sâu sắc: một bên theo đuổi lý tưởng và cởi mở, trong khi bên kia đề cao sự kiểm soát chặt chẽ và kết quả ngay lập tức.

Dù ban đầu họ cùng chia sẻ khát vọng biến AI thành công cụ phục vụ lợi ích chung của nhân loại, nhưng mỗi người đã chọn cho mình một lối đi hoàn toàn khác nhau. Altman tin rằng minh bạch và hợp tác là chìa khóa để xây dựng nền tảng công nghệ bền vững; ngược lại, Musk cho rằng chỉ có sự quyết đoán và tập trung quyền lực mới đủ sức đưa ra những quyết định đúng đắn trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Trong khi Altman không ngừng khẳng định sứ mệnh của OpenAI là đảm bảo AI phục vụ toàn cầu, Musk lại cảnh báo rằng, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, trí tuệ nhân tạo có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với tương lai của nhân loại.