Thực hư hiệu quả việc thả cá cảnh để diệt muỗi truyền vi rút Zika

Loài cá Poecilia reticulata, được giới nuôi cá cảnh gọi là cá bảy mầu guppies, trong tự nhiên thường sống ở các ao hồ nước ngọt ở Venezuela, Guianas, Bắc Brazil, và một số đảo trên vùng biển Caribbean. Trước đó loài cá này cũng được đưa về nuôi ở một số vùng khác thuộc Nam Mỹ, châu Phi và các nước Đông Nam Á vì cá ăn ấu trùng muỗi gây sốt xuất huyết, sốt Dengue và sốt vàng da. Còn bây giờ những nước bị dịch vi rút Zika tấn công lại đặt ra vấn đề sử dụng cá guppies trên quy mô lớn.

Nhưng các nhà sinh thái học phản đối kế hoạch này vì cho rằng cá không tấn công hiệu quả ấu trùng muỗi nhưng lại tác động tiêu cực đến các quần thể cá bản địa.

Họ đã dẫn ra các số liệu để chứng minh cho lập luận của mình trên tờ tạp chí khoa học Biology Letters, theo đó guppies tồn tại ít nhất ở 69 nước, chúng đông đảo và sinh sản nhanh, sống không chỉ ở nước ngọt mà cả vùng nước lợ. Những quan sát ở vùng đảo Hawaii cho thấy guppies được thả vào các năm 1920 làm giảm số đầu các loài cá bản địa do giành giật nguồn thức ăn và không gian sống. Thậm chí chúng làm biến đổi thành phần hóa học của nước, làm nước có nhiều nitơ hòa tan hơn do amoniac trong nước tiểu và các chất thải tiết ra kích thích sự phát triển của tảo.

Các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm làm cho các nhà khoa học nghi ngờ cá guppies tích cực ăn ấu trùng muỗi. Thậm chí chúng nhịn ăn khá lâu trước khi ăn ấu trùng muỗi. Những nghiên cứu về nguồn thức ăn của cá được tiến hành trên quy mô nhỏ ở môi trường hoang dã và không thể là căn cứ xác đáng để áp dụng chúng.

Nhưng cũng có những ý kiến ngược lại. Chẳng hạn, nhà nghiên cứu John Hustedt thuộc tổ chức phi lợi nhuận Malaria Consortium tại Campuchia, người cũng thả cá guppies vào các bể nước ngọt ở các làng quê Campuchia hứa rằng ông sẽ ông bố các kết quả nghiên cứu của mình trong thời gian tới, theo đó, những làng có thả cá guppies, lượng muỗi giảm đi ½. Đấy là cá guppies mới được thả trong cá bể cách ly chứ chưa đưa vào ao hồ tự nhiên.

Vũ Trung Hương