Sở hữu 3 cảng container hàng đầu thế giới, vận tải đường thủy ở VN vẫn yếu

Phát triển hàng hải để giảm áp lực cho đường bộ đang là bài toán đặt ra cho ngành giao thông vận tải tại Hội nghị đối thoại giữa Bộ Giao thông vận tải với gần 200 doanh nghiệp hàng hải và đường thủy nội địa chiều nay (22.3).

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng nhìn nhận bất cập hiện nay là thị phần đường bộ chiếm 80% hàng hóa và gần 100% hành khách. Trong khi hệ thống đường thủy, hàng hải rất tốt ở cả 3 miền thì chưa khai thác hiệu quả.

"Mong muốn của chúng tôi là trong thời gian tới phải nâng tỷ trọng vận tải hàng hải, thủy nội địa lên ít nhất là 50%... Nếu làm được điều đó sẽ giảm chi phí logistics, giảm chi phí bảo trì, bảo dưỡng, giảm được tai nạn giao thông", Bộ trưởng nói.

Ông Trần Đỗ Liêm, Chủ tịch Hội Vận tải thủy nội địa Việt Nam đặt vấn đề bổ sung danh mục phương tiện và đề nghị Nhà nước ưu tiên tín dụng đầu tư ưu đãi cho các doanh nghiệp đầu tư phương tiện tàu. Theo ông Liêm, phương tiện vận tải thủy kinh doanh chuyên nghiệp chiếm tỷ lệ chưa cao, kinh doanh không thường xuyên.

Ba năm gần đây, do nhu cầu và để bù đắp cho các chi phí không chính thức, đa số phương tiện đóng mới hoán cải đều tăng trọng tải lên 1,5 - 2 lần, tải trọng bình quân lên 1.000 tấn/chiếc. Tuy nhiên, đa số phương tiện vận tải lẻ, công ty tư nhân chỉ có số lượng 2 - 3 sà lan, manh mún, đông nhưng không mạnh, không đủ cạnh tranh. Ngược lại tạo ra sự cạnh tranh giá cước, tăng tiêu cực, tăng chi phí, trốn thuế làm chậm sự phát triển ngành đường thủy nội địa.

Vì vậy, ông Liêm kiến nghị bổ sung danh mục phương tiện, Nhà nước ưu tiên tín dụng đầu tư ưu đãi cho các doanh nghiệp. Hiện mức vốn đầu tư 3.000 tỉ đồng mới được hưởng ưu đãi là quá cao, chưa phù hợp; bởi thực tế cảng đường thủy nội địa đón tàu đến 20.000 tấn, tàu có giá trị đầu tư chỉ 300 - 400 tỉ đồng là cao nhất.

Ngoài ra, cần xây dựng ban hành Luật Giao thông đường thủy mới, thay thế các quy định lỗi thời, không đồng nhất dễ dẫn đến tai nạn giao thông trong lĩnh vực hàng hải. Một vấn đề khác, ông Liêm nêu là "có vấn đề rất đau đầu của chủ tàu là bồi dưỡng nhân công hai đầu tàu rất cao". Việc này làm vận tải đường thủy khó phát triển nhanh được.

"Cuối cùng, đề nghị bộ sớm ban hành quy chuẩn tàu sông 72 sửa đổi, giúp ngành đóng tàu và người dân có bộ luật hoàn chỉnh, không làm mất thời gian và giảm chi phí đầu tư phát triển phương tiện", ông kiến nghị.

Trong khi đó, theo ông Vũ Thanh Hải - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Vận tải và Xếp dỡ Hải An, Việt Nam có 3 cảng nằm trong danh sách 50 cảng container có sản lượng thông qua lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, thực trạng đáng buồn là Việt Nam có 1.015 tàu vận tải thủy nhưng tàu container lại rất ít, chỉ 48 tàu.

Theo ông, có nhiều tàu đã trên 25 tuổi và theo các quy định mới nhất về bảo vệ môi trường, các tàu tuổi 25 năm trở lên không đáp ứng được nhiều yêu cầu có thể sẽ không được vận chuyển. Để duy trì phát triển đội tàu Việt Nam, theo ông Hải, các đơn vị cần có thêm nhiều đội tàu mới để phù hợp với nhu cầu thực tiễn, trong đó cần ưu tiên phát triển tàu có capacity từ 1.700 TEU. Trong đó ưu tiên tàu đóng mới hoặc đã qua sử dụng nhưng có đặc tính tốt về hiệu quả năng lượng.

Nhưng theo ông Hải, khó khăn trong phát triển đội tàu là chi phí đầu tư tàu quá lớn, nhất là tàu container; bởi lãi suất vay tại các ngân hàng tương đối cao và chi phí VAT nhập khẩu tàu là 10%.

Từ đó, ông Hải đề xuất Nhà nước có chính sách tốt về lãi vay cho doanh nghiệp đầu tư phát triển đội tàu container. Miễn hoặc giảm thuế VAT nhập khẩu tàu container và miễn thuế nhà thầu cho doanh nghiệp khi thực hiện việc thuê, hoặc thuê mua container.

Đồng thời, ông đề xuất tăng tuổi tàu được phép đăng ký và treo cờ Việt Nam từ 15 lên 17 tuổi. Quản lý và điều chỉnh các chí phí liên quan đến hoạt động khai thác tàu container tại tất cả các cảng biển Việt Nam như phí tàu lai dắt, phí bốc xếp một cách đồng nhất, ưu tiên giá tốt cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Bên cạnh đó, cần áp dụng chính sách quản lý giám sát hải quan theo hướng linh hoạt và thông thoáng nhất cho doanh nghiệp Việt Nam khai thác và vận chuyển container hàng xuất, nhập khẩu chuyển cảng, quá cảnh. Ngoài ra, cũng cần miễn thuế thu nhập cho thuyền viên trên tàu khai thác nội địa.