Phó thủ tướng Vũ Đức Đam: Việt Nam chỉ đi lên khi KHCN phát triển

Tới dự lễ trao giải Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2017 vào ngày 18.5 tại Bộ KH-CN, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã có những chia sẻ về thành tựu cũng như những khó khăn, vướng mắc mà ngành KHCN đang mắc phải.

Phát triển nhanh nhưng… vẫn rất kém

Theo Phó thủ tướng, Giải thưởng Tạ Quang Bửu là giải thực sự của các nhà khoa học và năm nay ngành KHCN đã có những bước tiến vượt bậc so với những năm qua, có những đổi mới đáng mừng. Những nỗ lực, cố gắng trong thời gian qua đãgiúp toàn xã hội không chỉ quan tâm mà còn thực sự tham gia vào hoạt động KHCN, từng bước khai thác được tiềm lực sức trẻ của Việt Nam, đưa cộng đồng doanh nghiệp vào vai trò trung tâm của nghiên cứu và hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.

Trong điều kiện còn khó khăn về cơ chế, chính sách cũng như quan niệm xã hội, những kết quả đạt được trong nghiên cứu khoa học là rất đáng ghi nhận. Minh chứng cho điều này, Phó thủ tướng dẫn chứng số lượng công trình nghiên cứu công bố trên các tạp chí ISI giai đoạn 2011 - 2016 tăng ở mức gần 20%. Hay theo số liệu thống kê của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), số bằng sáng chế được cấp của Việt Nam giai đoạn 2011 - 2015 đã tăng liên tục từ 53 (năm 2011) lên đến 88 (năm 2015), tăng 65%.

Tuy nhiên, Phó thủ tướng lại trăn trở khi so sánh Việt Nam với các nước trong khu vực khisố lượng bài báo khoa học của Việt Nam trên các tạp chí ISI chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/4 Malaysiavà 1/5 Singapore; số lượng bằng sáng chế được cấp của Việt Nam cũng chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/11 Malaysia, 1/30 Singapore, 1/1.240 Hàn Quốc và bằng 1/3.170 Trung Quốc.

Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nhận định: “Dù đất nước những năm qua có phát triển nhanh nhưng chúng ta vẫn còn rất kém. Trong cuộc họp của Chính phủ với cộng đồng doanh nghiệp cũng nói tới việcViệt Nam có nhiều nỗ lực trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, dùnhững nỗ lực đócó kết quả nhưng chúng ta vẫn ở mức trung bình thấp của thế giới. Lúc này, chúng ta đang nói rất nhiều tới cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 thì không thể không làm những việc thực sự thiết thực, khoa học. KHCN cần được quan tâm, phải là nguồn động lực và Việt Nam chỉ đi lên được khi KHCN phát triển”.

Cần những giải pháp đồng bộ

Để KHCN thực sự trở thành nguồn độnglực, Phó thủ tướng cho rằng đây không chỉ là trách nhiệm có các nhà khoa học,lãnh đạo Bộ, ban ngành KHCN màthực sự rất cần những giải pháp đồng bộ từ thể chế kinh tế, chính sách về thuế, tài chính, đầu tư… Theo Phó thủ tướng Vũ Đức Đam, dù nguồn lực đầu tư cho KHCN có hạn, nhưng nếu sử dụng tốt thì kết quả sẽ khả quanhơn rất nhiều. Muốn làm được điều đó, cần công khai minh bạch tất cả các khâu, từ lúc đặt ra đề tài, quá trình triển khai… cho tới việc công bố kết quả. Việc công khai có ý nghĩa hết sức quan trọng, nếu đề tài tốt sẽ được chia sẻ trong cộng đồng xã hội, doanh nghiệp để ứng dụng và không phải nghiên cứu lại. Trong khi đó, những đề tài không tốt, không thiết thựcthì sẽ được cộng đồng nhìn nhận, đánh giá.

Ngoài ra, cần khuyến khích các trường đại họctruyền cảm hứng cho các sinh viên và có cơ chế phù hợp cũng nhưsự hỗ trợ cần thiết để họ sẵn sàng “hiến thân” cho khoa học, khởi nghiệp sáng tạo… Cùng với trách nhiệm chung trong việc phát triển doanh nghiệp, Bộ KH-CN cần đặc biệt chú trọng tới việc phát triển cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp, start-up theo đúng quan niệm quốc tế.

Cuối cùng làtiếp tục nâng cao nhận thức chung về khoa học, cần làm cho sự hiểu biết, kiến thức của toàn xã hội về khoa học được nâng lên. Với sự phát triển của CNTT, bằng những công cụ cần thiết, cần làm cho toàn dân, không chỉ là các nhà khoa học, nhà quản lý, sinh viên mà kể cả những người dân bình thường cũng được phổ biến, trang bị kiến thức KHCN cần thiết để cuộc sống của họ an toàn vàlàm việc hiệu quả hơn.

Phó thủ tướng cùng Bộ trưởng Bộ KH-CN trao giải thưởng cho 2 nhà khoa học đạt giải Tạ Quang Bửu 2017 - Ảnh: Thu Anh

“Điển hình như với trí tuệ nhân tạo xử lý giọng nói, nghe có vẻ cao siêu nhưng cộng đồng khoa học trẻ đã bắt đầu làm ra các ứng dụng sử dụng giọng nói trên điện thoại thông minh, giúp người dân có thể tìmđường, quán ăn… Sắptới đây, cần ứng dụng trí tuệ nhân tạo xử lý giọng nói để giúp người dân có thể biết được những kiến thức xung quanh, hiểu biếtvề luật pháp, cách thức canh tác… thì tốt biết bao nhiêu”, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam mong mỏi.

Cũng trong lễ trao giải Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2017, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cũng cho biết vừaký quyết định về đề án “Khởi xướng xây dựng hệ trí thức Việt số hóa” của Bộ KH-CN. Với đề án này, Phó thủ tướng cho rằng chúng ta sẽ huy động được rất đông nhà khoa học, các bạntrẻ yêu khoa học và tất cả cộng đồngtham gia;dựa trên những thành tựu khoa học chung của nhân loại để số hóa lại. Đặc biệt, khuyến khích các bạn trẻ viết nhiều ứng dụng nhằm khai thác kho tàng dữ liệu KHCN phục vụ cho nhu cầu thiết thực củangười dân.

Phó thủ tướng mong Bộ KH-CN, những người làm quản lý, cộng đồng các nhà khoa học từng bước hưởng ứng và cùng với Bộ KH-CN làm tốt chương trình này. “Tôi chắc chắnnếu KHCN không phát triển thìđất nước Việt Nam sẽ tụt hậu”, Phó thủ tướng nhấn mạnh.