Ngành lúa gạo Việt Nam đang chuyển mình theo hướng tăng trưởng xanh

Ông Lê Minh Hoan cho rằng: “Thịnh vượng khởi đầu từ người trồng lúa, tôi tin tưởng rằng quá trình triển khai đề án này chính là từng nấc thang đưa người trồng lúa đến với sự thịnh vượng. Nông nghiệp, nông dân, nông thôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là "lợi thế quốc gia, trụ đỡ của nền kinh tế”. Trong đó sản xuất lúa gạo là ngành sản xuất trọng điểm, không chỉ giúp đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế của đất nước cũng như thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong việc đảm bảo hệ thống lương thực, thực phẩm quốc tế. Việt Nam là một trong số các nước sản xuất lúa gạo và xuất khẩu gạo lớn trên thế giới. Vị thế của ngành lúa gạo Việt Nam đang được củng cố và nâng cao hơn bao giờ hết. Điều đó không chỉ từ những con số ấn tượng về sản lượng và giá trị xuất khẩu trong những năm gần đây, mà còn thể hiện ở những phản hồi tích cực của người tiêu dùng thế giới về gạo Việt. Gạo của chúng ta liên tiếp được vinh danh trên trường quốc tế”.

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) luôn là hàng đầu trong các vùng sản xuất lúa gạo chính của Việt Nam. Sản lượng lúa tại ĐBSCL những năm gần đây luôn ổn định ở mức 24 - 25 triệu tấn, chiếm trên 50% sản lượng lúa sản xuất và trên 90% sản lượng gạo xuất khẩu của cả nước, tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu hộ sản xuất nông nghiệp trong vùng.

Với nhiều lợi thế về điều kiện đất đai, khí hậu; người dân cần cù, có truyền thống sản xuất lúa nước lâu đời; cùng với sự mạnh dạn trong áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, ngành lúa gạo của ĐBSCL đã thu được nhiều thành công và góp phần khẳng định thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Thông qua dự án VnSAT trước đây, người dân trồng lúa ĐBSCL đã bước đầu quen thuộc với các quy trình canh tác bền vững, hướng tới giảm phát thải, nâng cao thu nhập cho người trồng lúa trên cùng một đơn vị diện tích sản xuất.

Tại COP 26, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ký cam kết phấn đấu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Như vậy, có thể thấy ngành lúa gạo Việt Nam đang đứng trước rất nhiều thách thức, khó khăn và yêu cầu phải chuyển mình.

Trước những chữ “biến” đó, chúng ta sẽ lựa chọn từ chối, chần chừ, hay chủ động thích ứng? Chính từ bối cảnh ấy, đề án “Phát triển bền vững một triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” đã được Chính phủ phê duyệt đúng thời điểm quan trọng. Mục tiêu là hình thành được một triệu hecta vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người trồng lúa; bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế.

Ông Cao Đức Phát, Chủ tịch HĐQT Viện Lúa quốc tế (IRRI) cho rằng: Với tư cách là viện nghiên cứu quốc tế hàng đầu về lúa gạo, IRRI nhiệt liệt hoan nghênh chính phủ Việt Nam đã khởi động triển khai dự án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh tại ĐBSCL tới năm 2030”. Đây là dự án đầu tiên trên thế giới có quy mô lớn theo hướng này. Dự án hết sức cần thiết, cho phép giải quyết đồng thời 3 vấn đề lớn đang đặt ra đối với ngành lúa gạo thế giới và Việt Nam nói riêng, là: tăng sản lượng lúa gạo, tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa, thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu.

Gần đây nhất, các bên liên quan đã phối hợp nghiên cứu những quy trình canh tác lúa, xử lý rơm rạ giảm phát thải khí nhà kính, các kỹ thuật giám sát và đo lường phát thải khí nhà kính từ ruộng lúa... để tạo điều kiện thương mại hóa sản phẩm lúa gạo và tín chỉ carbon được tạo ra.

Bà Carolin Turk, đại diện Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam cho rằng đề án canh tác 1 triệu hecta lúa giảm phát thải của Việt Nam là một chương trình lớn. WB cam kết đồng hành cùng Chính phủ và Bộ NN-PTNT để hỗ trợ ngành nông nghiệp và nông dân Việt Nam sản xuất lúa theo quy trình giảm phát thải và bảo vệ môi trường.