Nga có 'chùn bước' trước các biện pháp trừng phạt từ phương Tây?

Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu (EU) đã áp lệnh trừng phạt Nga sau khi Tổng thống Vladimir Putin hôm 21.2 duyệt sắc lệnh công nhận độc lập của Donetsk và Lugansk, hai vùng ly khai tại miền Đông Ukraine, đồng thời ký hiệp ước hợp tác với lãnh đạo hai khu vực này.

Phát biểu với các nhà báo, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết Washington sẽ áp các lệnh trừng phạt nhằm vào 2 định chế tài chính lớn của Nga là trái phiếu Nga và giới tinh hoa Nga cùng người thân của họ. Ông chủ Nhà Trắng cho biết các lệnh trừng phạt này sẽ cô lập Nga với nền tài chính phương Tây. Giới chức Mỹ cũng tiết lộ thêm rằng họ đang cân nhắc những biện pháp trừng phạt khác.

Còn chính phủ Anh tuyên bố trừng phạt 5 ngân hàng Nga, trong đó có ngân hàng Rossiya và ngân hàng quân đội Promsvyazbank (PSB). EU sắp công bố danh sách các tổ chức Nga bị đóng băng tài sản.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz hôm 22.2 cũng thông báo dừng việc cấp phép cho dự án khí đốt Nord Stream 2 (Dòng chảy Phương bắc) 2 trị giá 11 tỉ USD. Ông Scholz đã yêu cầu Bộ Kinh tế Đức đảm bảo quá trình cấp phép cho đường ống khí đốt sẽ không diễn ra vào thời điểm hiện tại, đồng nghĩa với việc nó sẽ chưa thể đi vào hoạt động dù đã xây dựng xong.

Cùng ngày, Úc, Canada và Nhật Bản đồng loạt công bố lệnh trừng phạt Nga. Cụ thể, Thủ tướng Úc Scott Morrison hôm 22.2 cho biết lệnh trừng phạt của nước này sẽ bao gồm cả lệnh cấm đi lại nhắm mục tiêu cụ thể và trừng phạt tài chính đối với thành viên Hội đồng An ninh quốc gia Nga.

Trong khi đó tại Canada, Thủ tướng Justin Trudeau gọi việc Moscow công nhận khu vực ly khai của Ukraine là "vi phạm các nghĩa vụ" theo luật pháp quốc tế và hiến chương Liên Hợp Quốc. Ông Trudea tuyên bố toàn bộ người dân Canada sẽ bị cấm tham gia "các giao dịch tài chính đối với cái gọi là các nhà nước độc lập Lugansk và Donetsk". Ngoài ra, người dân Canada cũng bị cấm mua trái phiếu của chính phủ Nga.

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cũng cáo buộc động thái của Nga gây tổn hại rất rõ ràng đến chủ quyền của Ukraine cũng như đi ngược lại luật pháp quốc tế. Theo ông Kishida, chi tiết về các lệnh trừng phạt sẽ được xem xét và công bố trong vài ngày sắp tới.

Luật sư chuyên về các biện pháp trừng phạt kinh tế tại công ty luật toàn cầu Ashurst - ông Olivier Dorgans nhận định các biện pháp trừng phạt "phù hợp với chiến lược áp dụng các biện pháp từ từ nhằm không gây ảnh hưởng tới lĩnh vực năng lượng", cũng như nhắm mục tiêu vào ngành tài chính Nga.

Các quốc gia phương Tây kỳ vọng việc nhắm vào hệ thống tài chính Nga sẽ ngăn Moscow tiếp cận thị trường vốn để huy động tiền hoặc tái cấp vốn cho các khoản nợ. Các động thái trừng phạt sẽ chủ yếu gây áp lực lên giá trị đồng rouble (Nga), làm giảm sức mua hàng hóa nhập khẩu của người Nga.

Tuy nhiên, theo ông Dorgans, việc đóng băng tài sản của một số cá nhân và nhà tài phiệt cũng sẽ chỉ có tác động không đáng kể đến nền kinh tế Nga. Hiện tại Nga cũng có rất nhiều vốn từ nguồn hồi hương như một biện pháp phòng ngừa các lệnh trừng phạt.

Cho đến nay, Washington vẫn đang kiềm chế trong việc sử dụng các biện pháp trừng phạt có khả năng gây tổn hại khác, chẳng hạn như loại trừ Nga khỏi SWIFT - hệ thống giao dịch ngân hàng quốc tế, vốn sẽ khiến hầu hết các giao dịch tài chính với nước này không thực hiện được. Mỹ cũng không áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu có thể khiến các công ty Nga bị loại khỏi phần mềm và thiết bị công nghệ cao quan trọng.

Và ngoài việc đình chỉ mang tính biểu tượng của đường ống Nord Stream 2, vốn vẫn chưa đi vào hoạt động, phương Tây cho đến nay vẫn hạn chế nhắm mục tiêu vào lĩnh vực năng lượng.

"Các biện pháp trừng phạt hiện vẫn chưa đi đến đâu, nó vẫn là một bước đi chặt chẽ liên quan đến việc bảo vệ các lợi ích kinh tế châu Âu", ông Dorgans nói.

Trao đổi với hãng tin AFP, ông Andrew Lohsen, một chuyên gia về Nga tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế ở Washington cho biết các động thái mới nhất này dường như không phù hợp với những gì Tổng thống Mỹ Joe Biden từng đe dọa, điều này khó có thể cầm chân được ông Putin.

Bên cạnh đó, trừng phạt lĩnh vực năng lượng Nga sẽ mang đến rủi ro nhất định với EU vì bởi khối này nhập khẩu 40% khí đốt từ Nga. Điều này tạo ra đòn bẩy lợi thế cho Nga vì châu Âu có thể tồn tại mà không cần nhập khẩu năng lượng từ Nga trong vài tháng tới, nhưng về lâu dài, nó tiềm ẩn nguy cơ gây gián đoạn kinh tế nghiêm trọng. Trong khi đó, các quốc gia xuất khẩu khí đốt lớn như Mỹ và Qatar cũng khó có khả năng tăng mạnh các chuyến hàng đến châu Âu.

Có một điều cần chú ý thêm rằng, khủng hoảng Ukraine đã làm xáo trộn đối với giá cả hàng hóa. "Nga đóng một vai trò quan trọng trong thị trường hàng hóa toàn cầu, chiếm khoảng 10% thị trường dầu thế giới", Fitch Ratings (một trong cơ quan xếp hạng tín dụng của Mỹ) cho biết trong một lưu ý gần đây.

Giá dầu thô gần chạm mốc 100 USD/thùng hôm 22.2, một mức chưa từng thấy kể từ năm 2014, và giá khí đốt tự nhiên cũng tăng. Nga cũng hiện là nhà xuất khẩu lớn palladium, niken và nhôm. Những kim loại này cũng đang trên đà tăng giá kỷ lục. Ngoài ra, Nga còn là nhà xuất khẩu lúa mì hàng đầu thế giới, và cùng với Ukraine, chiếm 1/4 tổng kim ngạch xuất khẩu ngũ cốc toàn cầu.

Có thể thấy việc giá cả tăng cao với những mặt hàng này sẽ ảnh hưởng tới sức mua của người tiêu dùng giữa lúc tình trạng lạm phát đã trở thành mối quan tâm hàng đầu đối với các nhà hoạch định chính sách. Xu hướng tăng giá những mặt hàng này sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới người tiêu dùng, đánh vào sức mua của họ trong bối cảnh lạm phát đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách.

Theo ông Neil Shearing, nhà kinh tế trưởng tại công ty tư vấn Capital Economics (Anh), thiệt hại phần lớn sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bất kỳ cuộc xung đột vũ trang nào, nhưng trong hầu hết các kịch bản có thể xảy ra, tác động kinh tế đối với những quốc gia ngoài Nga và Ukraine có thể hạn chế.

Theo chuyên gia Shearing, tình hình kinh tế Ukraine đang "cực kỳ mong manh". Ông cảnh báo Kiev nhiều khả năng sẽ cần thêm hỗ trợ tài chính từ nước ngoài trong những tháng tới.