Nạn nhân mua bán người là nam giới có xu hướng tăng lên

Ngày 8.5, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức phiên giải trình về việc chấp hành pháp luật về phòng chống mua bán người.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa cho biết, theo báo cáo của Bộ Công an trong kỳ báo cáo, cả nước phát hiện 440 vụ với 876 đối tượng vi phạm và 1.240 nạn nhân bị mua bán, nghi bị mua bán. Mua bán người ở trong nước và mua bán nam giới có xu hướng tăng lên. Cạnh đó đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá.

Ở một số nơi nổi lên tình trạng mua bán trẻ sơ sinh núp bóng tinh vi các tổ chức mang danh thiện nguyện tự phát. Ngoài ra, Việt Nam không những là nơi xuất phát tội phạm nguồn mà còn là địa bàn trung chuyển mua bán người từ một số nước trong khu vực đi nước thứ ba.

Cũng theo bà Hoa, thời gian qua tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm mua bán người diễn ra phức tạp, ngày càng nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng với tính chất, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, mang tính vô nhân đạo...

Báo cáo cũng chỉ ra đã xuất hiện nhiều đường dây phạm tội mua bán người với các thủ đoạn "việc nhẹ, lương cao", tổ chức cho nạn nhân vượt biên để ép buộc làm việc bất hợp pháp trên nước bạn, muốn về nước phải trả một khoản tiền chuộc lớn; hay lợi dụng thủ tục đơn giản trong việc kết hôn với người nước ngoài, cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài, du lịch, thăm thân... để tổ chức cho nạn nhân ra nước ngoài, sau đó thu giữ giấy tờ, bán sang tay nhiều chủ để cưỡng bức lao động, cưỡng bức mại dâm...

“Có tình trạng lợi dụng quy định về hiến ghép tạng, các đối tượng tìm gặp các nạn nhân khó khăn về kinh tế có nhu cầu bán nội tạng, thương lượng mua với giá rẻ, làm giả giấy tờ, sau đó bán cho người bệnh với giá cao”, bà Hoa nêu.

Báo cáo của Bộ Công an chỉ rõ, trong các vụ án liên quan mua bán người vừa qua có 744 nạn nhân là nữ, 275 nạn nhân nam, 841 nạn nhân trên 16 tuổi và 178 nạn nhân dưới 16 tuổi.

Về mục đích phạm tội, theo Bộ Công an, có 19 vụ liên quan bóc lột tình dục, 132 vụ cưỡng bức lao động, 4 vụ lấy bộ phận cơ thể nạn nhân, 239 vụ vì mục đích vô nhân đạo khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ Luật Phòng chống mua bán người được Quốc hội khóa 12 thông qua đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng trong công tác phòng ngừa, phát hiện, xử lý tội phạm mua bán người. Tuy nhiên, thời gian gần đây, tội phạm mua bán người có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi, đối tượng nạn nhân cũng mở rộng không chỉ còn là phụ nữ, trẻ em mà cả nam giới, trẻ sơ sinh, bào thai, nội tạng… gây bất an, lo lắng trong nhân dân.

Mặt khác, theo bà Nga, việc chấp hành pháp luật về phòng chống mua bán người ở một số địa phương chưa nghiêm. Công tác phòng ngừa, phát hiện, xử lý tội phạm mua bán người và công tác giải cứu, hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho nạn nhân bị mua bán còn những hạn chế chưa thực sự đáp ứng yêu cầu.

Ngoài ra, theo bà Nga, công tác phát hiện, xử lý tội phạm mua bán người chưa tương xứng với tình hình thực tế. Việc phát hiện chủ yếu thông qua tố giác của người bị hại hoặc gia đình nạn nhân, rất ít vụ án được phát hiện thông qua công tác nghiệp vụ của các cơ quan chức năng.

“Công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm mua bán người trong một số trường hợp còn gặp khó khăn, vướng mắc do tội phạm xảy ra ở nước ngoài hoặc người phạm tội, nạn nhân đang ở nước ngoài dẫn đến khó khăn trong thu thập tài liệu, chứng cứ”, bà Nga nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết qua khảo sát của Ủy ban Tư pháp tại một số địa phương trong năm 2023 cho thấy những hạn chế, vướng mắc nêu trên có nguyên nhân xuất phát từ một số quy định của Luật Phòng chống mua bán người và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan không còn phù hợp; đồng thời cũng có nguyên nhân từ khâu tổ chức thực hiện pháp luật chưa thật sự hiệu quả, một số bộ ngành chưa thực sự trách nhiệm.

“Tình hình trên đặt ra yêu cầu cần có đánh giá chính xác thực trạng chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người trên phạm vi cả nước; thực trạng tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật về mua bán người, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức hữu quan và có giải pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người trong thời gian tới”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ.

Bà Nga cũng đề nghị các Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Tư pháp cần tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra hoạt động đưa người đi lao động ở nước ngoài, cho nhận con nuôi kết hôn có yếu tố nước ngoài; sớm trình cơ quan có thẩm quyền hoặc theo thẩm quyền sớm sửa đổi các quy định liên quan đến chế độ, tiêu chuẩn, đối tượng... để hỗ trợ nạn nhân có hiệu quả hơn, nhất là trong hỗ trợ ban đầu, hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho nạn nhân của mua bán người.

“Chính quyền các địa phương tiếp tục quan tâm, bố trí ngân sách phù hợp cho công tác phòng, chống mua bán người, nhất là trong hỗ trợ ban đầu cho nạn nhân và tái hòa nhập cộng đồng; chú trọng công tác dạy nghề, tạo việc làm cho nhân dân địa phương để giảm thiểu nguy cơ mua bán người”, bà Nga nêu.