Năm tới, ngân sách sẽ tăng thêm 14.600 tỉ đồng từ áp thuế tối thiểu toàn cầu

Bộ Tài chính cho biết nếu Việt Nam áp dụng quy định về thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn thì sẽ thu thêm thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) bổ sung đối với những doanh nghiệp thuộc đối tượng áp dụng có dự án đang được hưởng ưu đãi đầu tư về thuế TNDN tại Việt Nam. Thu với số thuế thực tế thấp hơn mức tối thiểu (15%) và sẽ góp phần tăng thu ngân sách nhà nước về thuế TNDN từ những đối tượng này.

Đến nay, Việt Nam đã thu hút đầu tư nước ngoài từ 142 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới và là quốc gia nhập khẩu vốn đầu tư nước ngoài. Trong đó, có khoảng 335 dự án vốn đầu tư đăng ký trên 100 triệu USD và đang được hưởng ưu đãi thuế TNDN thấp hơn 15%.

Theo rà soát của Tổng cục Thuế, hiện có 619 tập đoàn đa quốc gia (khoảng 1.017 công ty thành viên tại Việt Nam) có doanh thu hợp nhất trong năm 2021 đạt khoảng 750 triệu EUR trở lên, trong đó có 438 tập đoàn có một công ty thành viên tại Việt Nam và 181 tập đoàn có nhiều công ty thành viên tại Việt Nam (tổng cộng 576 công ty thành viên).

Theo số liệu quyết toán thuế TNDN năm 2022, Tổng cục Thuế tính toán sơ bộ có 122 tập đoàn trong số trên chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu nếu thuế này được áp dụng từ năm 2024.

Nếu các quốc gia khác đều áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu bắt đầu từ năm 2024 mà Việt Nam không áp dụng thì các quốc gia có công ty mẹ sẽ được thu thêm phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng trên 14.600 tỉ đồng (Hàn Quốc hơn 10.700 tỉ đồng, Nhật Bản hơn 250 tỉ đồng, các quốc gia còn lại hơn 3.560 tỉ đồng...).

Tại đề cương dự thảo Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến, cơ quan này đề xuất quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR). Theo đó, Bộ Tài chính cho rằng nếu Việt Nam áp dụng đối với những doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài (có doanh thu hợp nhất đạt tối thiểu 750 triệu EUR...) cũng có thể góp phần tăng thu ngân sách nhà nước.

Hiện Việt Nam cũng có các nhà đầu tư ra nước ngoài, như Viettel, PVN, Vingroup, Tổng công ty Cao su Việt Nam (VRG), Petrolimex và các ngân hàng thương mại..., trong đó có 2 tập đoàn có đầu tư lớn ra nước ngoài là Viettel và PVN.

Đối với Viettel, mức thuế suất thuế TNDN tại các nước đầu tư đều trên 15%, trừ tại Viettel ở Đông Timor. Như vậy, nếu Việt Nam áp dụng quy định IIR mà Đông Timor không áp dụng quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) thì sẽ có thể chịu thu thêm phần thuế TNDN chênh lệch giữa thuế tối thiểu toàn cầu so với mức thuế thực tế Viettel phải nộp tại Đông Timor.

Còn với PVN, các dự án đầu tư ra nước ngoài của tập đoàn tập trung chủ yếu là các dự án trong lĩnh vực dầu khí, chịu mức thuế suất thuế TNDN hoặc loại thuế tương tự tại các quốc gia khá cao từ 30 - 60%. Do đó, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu hiện tại nước ngoài ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư ra nước ngoài của PVN.

Theo Bộ Tài chính, việc thực hiện áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu tại Nghị quyết của Quốc hội sẽ giúp Việt Nam tăng nguồn thu ngân sách nhà nước từ phần thu thuế bổ sung; đồng thời sẽ giảm thiểu hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Trao đổi với báo chí, chuyên gia kinh tế, TS Cấn Văn Lực cho rằng việc thực thi thuế tối thiểu toàn cầu sẽ góp phần tăng nguồn thu từ thuế, hạn chế các hiện tượng trốn, tránh thuế, chuyển giá... của các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam. Việt Nam có thể tận dụng nguồn thu tăng thêm từ việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu để tăng cường đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện các yếu tố về môi trường đầu tư như cơ sở hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực.

Tuy nhiên, TS Lực cũng nhìn nhận khi thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, sức cạnh tranh trong thu hút FDI của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng trong ngắn hạn khi chính sách ưu đãi thuế thay đổi. Châu Á hiện nay là khu vực có mức thuế suất thu nhập doanh nghiệp thấp nhất so với các khu vực khác trên thế giới và dự kiến có thể chịu tác động nhiều nhất khi các doanh nghiệp đa quốc gia phân bổ lại hoạt động, đầu tư của mình nhằm tối ưu về thuế.

Ví dụ, việc Hàn Quốc áp dụng mức thuế TNDN tối thiểu toàn cầu từ ngày 1.1.2024 sẽ ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư của các doanh nghiệp Hàn Quốc tại các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Cụ thể, Samsung là doanh nghiệp FDI lớn của Việt Nam có thể sẽ là đối tượng chịu sự điều chỉnh của các quy định pháp luật mới của Hàn Quốc. Tuy nhiên, các chính sách ưu đãi thuế hiện tại của Việt Nam vẫn có thể đem lại lợi ích cho các công ty không nằm trong phạm vi điều chỉnh như các công ty trong nước, hoặc các công ty con của các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu dưới ngưỡng 750 triệu EUR.

Để tiến tới thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, TS Cấn Văn Lực cho rằng Chính phủ cần có những chương trình hành động cụ thể và quyết liệt để thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu; từ đó tạo ra các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, tạo môi trường đầu tư hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư mới và giữ chân các nhà đầu tư hiện tại.

Trong trường hợp chưa thể hoàn thành việc điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật trước năm 2024, các cơ quan quản lý cần nghiên cứu kỹ các quy tắc và hướng dẫn của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), xem xét xây dựng và ban hành quy định chính sách thuế tối thiểu nội địa đạt tiêu chuẩn (QMDT) như là một cơ chế phản ứng nhanh để bảo vệ quyền đánh thuế thay vì nhường quyền đánh thuế cho các quốc gia khác.

Ngày 26.7, Chính phủ đã thống nhất sẽ trình Quốc hội các dự thảo nghị quyết về áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu và cơ chế, chính sách hỗ trợ nhà đầu tư ngoài thuế. Trong đó, Chính phủ giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng báo cáo, đề xuất việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu; Bộ Kế hoạch - Đầu tư chủ trì xây dựng báo cáo, đề xuất về cơ chế, chính sách hỗ trợ nhà đầu tư ngoài thuế.