Năm 2023, số lượng người bị kết án tù tăng mạnh

Nhiều thủ đoạn phạm tội mới

Trình bày báo cáo công tác phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2023 tại Quốc hội sáng 21.11, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho rằng về cơ bản đã có sự chuyển biến tích cực.

Tuy nhiên, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật vẫn còn diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng.

Nguyên nhân chủ yếu là những khó khăn về kinh tế - xã hội làm gia tăng điều kiện phát sinh tội phạm, vi phạm pháp luật; nguồn lực cho công tác phòng chống tội phạm còn hạn chế; năng lực, ý thức trách nhiệm của một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Bộ ngành chức năng chủ động nhận diện, phát hiện phương thức, thủ đoạn phạm tội mới, nhưng tình hình tội phạm tham nhũng, kinh tế, buôn lậu còn diễn biến rất phức tạp; số vụ phạm tội về trật tự quản lý kinh tế được phát hiện nhiều hơn 11,69%, số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện nhiều hơn 51,63%.

Báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết xuất hiện nhiều phương thức, thủ đoạn phạm tội mới, như: thành lập các doanh nghiệp lấy danh nghĩa công ty kinh doanh dịch vụ tài chính, công ty luật, công ty mua bán nợ để thực hiện hành vi đòi nợ trái pháp luật.

Một số vụ án về kinh tế, tham nhũng, chức vụ với tính chất nghiêm trọng, phức tạp, gây hậu quả đặc biệt lớn đã được phát hiện và khởi tố.

Toàn ngành kiểm sát đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng đấu tranh, phát hiện, khởi tố mới 98.466 vụ án hình sự (tăng 20,4% so với năm 2022).

Ông Trí dự báo trong thời gian tới tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp, nhất là tội phạm trên không gian mạng, tội phạm phi truyền thống; các tranh chấp dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại kể cả có yếu tố nước ngoài ngày càng phức tạp, đa dạng. Trong khi đó, một số quy định của pháp luật trong các lĩnh vực này còn chưa hoàn thiện, còn một số bất cập.

Chánh án nói "chưa phát hiện việc kết án oan người vô tội"

Báo cáo về công tác của ngành tòa án, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết việc xét xử các vụ án hình sự bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật. Đặc biệt, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội.

Các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo được tổ chức xét xử nghiêm túc, đúng tiến độ, đúng pháp luật, theo tinh thần không có vùng cấm và không có ngoại lệ.

Theo đó, tòa đã tổ chức xét xử nghiêm nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng gây ra thiệt hại đặc biệt lớn, được dư luận xã hội rất quan tâm. Các tòa án đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với kẻ chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản lớn của Nhà nước; đã tuyên thu hồi tiền và tài sản trong nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng.

Đối với công tác thi hành án dân sự, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết: Kết quả thi hành án dân sự đạt tỷ lệ 83,24% số vụ việc thi hành; số việc thi hành án chuyển kỳ sau còn nhiều, các khoản thu hồi nợ cho các tổ chức tín dụng chưa cao. Số đơn thư khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự có chiều hướng tăng.

Nguyên nhân là một số quy định về thi hành án dân sự trở nên bất cập, quan điểm áp dụng pháp luật trong một số trường hợp còn khác nhau. Tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế phải xử lý ở nhiều địa phương khác nhau, tính chất pháp lý phức tạp. Số việc và tiền thụ lý mới tăng cao so với các năm trước trong khi nguồn lực bảo đảm cho công tác thi hành án chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.

Về thi hành án hình sự, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến và tập huấn Luật Thi hành án hình sự năm 2019 và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật chưa cao.

Công tác quản lý giam giữ phạm nhân ở một số trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ còn xảy ra sơ hở dẫn đến phạm nhân lợi dụng trốn, vi phạm nội quy cơ sở giam giữ. Một số cán bộ, chiến sĩ vi phạm quy trình, chế độ công tác phải xử lý kỷ luật, xử lý hình sự.

Việc phát hiện, xử lý tội phạm chưa tương xứng với thực tế

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cơ bản tán thành với nhiều nhận định, đánh giá của Chính phủ. Tuy nhiên, bà Nga cho rằng tổng thể chung tội phạm gia tăng về số vụ, số người chết và thiệt hại về tài sản do tội phạm gây ra.

"Điều này chứng tỏ công tác phòng ngừa tội phạm trên một số lĩnh vực còn có mặt chưa đạt yêu cầu", bà Nga nêu.

Ngoài ra, theo bà Nga, công tác phòng ngừa vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực vẫn còn hạn chế. Số vi phạm pháp luật và tội phạm trên lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông, mạng internet được phát hiện gia tăng và vẫn diễn biến ngày càng phức tạp.

Đặc biệt, xuất hiện tình trạng lợi dụng danh nghĩa doanh nghiệp, công ty luật dưới hình thức mua bán nợ để cưỡng đoạt tài sản với các thủ đoạn đe dọa, khủng bố bằng tin nhắn, điện thoại gây hoang mang trong dư luận.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu rõ, năm 2023, kết quả phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực còn chưa tương xứng với tình hình thực tế. Diễn biến tội phạm ma túy hết sức phức tạp. Tội phạm xâm hại trẻ em tăng so với cùng kỳ năm 2022.

Đối với báo cáo về công tác của các tòa án, bà Lê Thị Nga nêu rõ: Các tòa án đã xét xử, giải quyết đạt 98%, vượt 10% so với yêu cầu của Quốc hội. Tuy nhiên, còn một số trường hợp áp dụng hình phạt chưa tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội…

Về công tác thi hành án hình sự, Ủy ban Tư pháp nêu rõ, năm 2023, số lượng người bị kết án phạt tù tăng mạnh. Bộ Công an đã tăng cường công tác chỉ đạo, triển khai công tác quản lý, giáo dục và thực hiện đầy đủ các chính sách đối với phạm nhân.

Tuy nhiên, công tác kiểm tra, kiểm soát tại một số trại giam còn sơ hở nên vẫn có tình trạng phạm nhân cất giấu, sử dụng vật cấm tại nơi giam giữ; số phạm nhân chết do tai nạn lao động, chết do tự sát, số phạm nhân vi phạm kỷ luật và bị xếp loại cải tạo “kém” đều tăng.