Mỹ trừng phạt nhà máy sản xuất chip hàng đầu Trung Quốc đứng sau Huawei Mate 60 Pro

Cuối năm 2023, Bộ Thương mại Mỹ đã gửi hàng chục lá thư tới các nhà cung cấp Mỹ cho SMIC, đình chỉ việc cấp phép bán hàng cho nhà máy tiên tiến nhất của hãng này mang tên SMIC South, hai người quen thuộc với vấn đề này nói với Reuters.

Một trong những nguồn tin cho biết nhiều công ty đã ngừng bán hàng cho SMIC South. Hơn nữa, các bức thư đã dẫn đến việc tạm dừng các lô hàng vật liệu và linh kiện sản xuất chip trị giá hàng triệu USD từ ít nhất một nhà cung cấp của Mỹ, đó là Entegris.

Reuters không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy Entegris đã vi phạm bất kỳ luật hoặc quy định nào của Mỹ.

Entegris cho biết đã thực hiện việc xuất khẩu lô hàng này theo giấy phép hợp lệ và tạm dừng việc này sau khi nhận được thư từ Bộ Thương mại Mỹ đình chỉ cấp phép gửi sản phẩm đến SMIC South.

Có trụ sở tại bang Massachusetts (Mỹ), Entegris chuyên sản xuất bộ lọc, khí, hóa chất và sản phẩm để xử lý đĩa bán dẫn (wafer) - thành phần chính để sản xuất chip. Công ty cho biết đang theo dõi và tuân thủ “các yêu cầu pháp lý đang phát triển nhanh chóng” với thương mại quốc tế ảnh hưởng đến ngành công nghiệp chip.

SMIC không trả lời khi Reuters đề nghị bình luận. Huawei, Nhà Trắng và Bộ Thương mại Mỹ từ chối bình luận.

Người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ cho biết: “Đây là hành vi bắt nạt kinh tế rõ ràng và chắc chắn sẽ gây phản tác dụng. Chúng tôi kêu gọi phía Mỹ ngừng thổi phồng quá mức khái niệm an ninh quốc gia và lạm dụng quyền lực để đàn áp các công ty Trung Quốc”.

Động thái nêu trên từ Bộ Thương mại Mỹ cho thấy chính quyền Biden có hành động chống lại SMIC trong bối cảnh áp lực ngày càng tăng từ phía đảng Cộng hòa nhằm ngăn chặn dòng công nghệ từ Mỹ đến hãng sản xuất chip số 1 Trung Quốc và làm suy giảm khả năng sản xuất các chip tiên tiến của công ty này.

Áp lực đó đã gia tăng kể từ tháng 8.2023, khi gã khổng lồ viễn thông Huawei (Trung Quốc) gây chấn động thế giới với smartphone Mate 60 Pro tích hợp chip Kirin 9000s được SMIC sản xuất theo quy trình 7 nanomet.

Mate 60 Pro được coi là biểu tượng cho sự hồi sinh công nghệ của Trung Quốc bất chấp những nỗ lực không ngừng từ Mỹ nhằm làm tê liệt năng lực sản xuất chất bán dẫn tiên tiến của cường quốc châu Á này.

Mate 60 Pro cũng khiến chính quyền Biden phải tiến hành cuộc đánh giá để tìm hiểu chi tiết chip bên trong nó. Đó là bộ vi xử lý smartphone tiên tiến nhất mà một công ty Trung Quốc sản xuất đến nay.

Các nhà phê bình nói rằng chuỗi lá thư được gửi đi không đủ. Nghị sĩ đảng Cộng hòa Michael McCaul, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, cho biết Bộ Thương mại Mỹ lẽ ra phải hành động sớm hơn. Ông nói thêm trong một tuyên bố với Reuters trong tháng 2: “Đây là hành động cẩu thả của Bộ Thương mại Mỹ và gây thêm nghi ngờ về khả năng hoàn thành sứ mệnh an ninh quốc gia của cơ quan này”.

Bộ Thương mại Mỹ từ chối bình luận về cáo buộc của Michael McCaul.

Gia tăng hạn chế

Mỹ đã vạch ra một lộ trình chậm rãi nhằm tước bỏ quyền tiếp cận công nghệ tiên tiến của SMIC và Huawei.

Huawei đã bị chính quyền Trump thêm vào danh sách đen thương mại hồi năm 2019 vì cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt. SMIC đã bị đưa vào danh sách đen tương tự vào năm 2020 vì cáo buộc có quan hệ với tổ hợp công nghiệp quân sự Trung Quốc. Cả hai công ty đều phủ nhận hành vi sai trái.

Việc bị đưa vào danh sách đen thương mại thường khiến Huawei và SMIC không thể nhận thêm hàng từ các công ty Mỹ nếu chính phủ không cho phép. Thế nhưng, chính quyền Trump đã bật đèn xanh để vận chuyển một số mặt hàng nhất định đến Huawei và SMIC, cho phép hàng tỉ USD hàng hóa của Mỹ tới hai công ty Trung Quốc này vài năm qua.

Chính quyền Biden đã công bố các quy định mới vào tháng 10.2022, trong đó cấm các nhà cung cấp của Mỹ gửi các công cụ và vật liệu bán dẫn đến các nhà máy sản xuất chip tiên tiến do các công ty Trung Quốc điều hành ở nước này, gồm cả SMIC South. Thế nhưng, các quy tắc của Mỹ cho phép các công ty có giấy phép từ trước đó, thường có hiệu lực trong 4 năm, tiếp tục cung cấp cho các nhà máy này.

Một người quen thuộc với vấn đề nói Entegris đã vận chuyển các bộ phận và vật liệu sản xuất chip đến SMIC South từ tháng 10.2022 đến cuối năm 2023.

Trung Quốc chiếm 16% doanh thu ròng trong năm tài chính 2023 (khoảng 3,5 tỉ USD) của Entegris, công ty cho biết trong báo cáo thường niên. Entegris lưu ý rằng các quy định xuất khẩu gần đây của Mỹ “làm giảm khả năng bán sản phẩm của công ty tại Trung Quốc và có thể quy định trong tương lai sẽ làm giảm thêm nhu cầu với các sản phẩm của chúng tôi”.

Lita Shon-Roy, Giám đốc điều hành hãng nghiên cứu thị trường Techcet, nói SMIC South có thể sẽ chuyển sang các nguồn cung từ Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc cho hầu hết các hóa chất và linh kiện được sử dụng trong quá trình sản xuất chip.

Tuy nhiên, nếu nhà máy hàng đầu của SMIC “chứng kiến chuỗi cung ứng tại Mỹ đột ngột bị cắt đứt, điều đó có khả năng làm gián đoạn hoạt động sản xuất của họ từ 3 đến 9 tháng tùy thuộc vào lượng hàng tồn kho”, bà Lita Shon-Roy nói. Bà lưu ý rằng sẽ mất thời gian để tìm và tiến hành thử nghiệm nghiêm ngặt các nhà cung cấp mới trừ khi SMIC đã thực hiện việc này trước đó.

Các chuyên gia khẳng định SMIC South là nhà máy duy nhất của SMIC có khả năng sản xuất chip 7 nanomet cho dòng Mate 60. Vào tháng 9.2023, công ty phân tích Techsights cũng tiết lộ việc tháo rời chiếc smartphone này cho thấy SMIC đã sản xuất bộ vi xử lý tiên tiến để cung cấp sức mạnh cho Mate 60 Pro.

Doug Fuller, chuyên gia ngành công nghiệp chip của Trường Kinh doanh Copenhagen, nói: “Tôi không nghĩ có gì để nghi ngờ rằng SMIC South là nhà máy đó”.

Vào tháng 12.2023, Reuters đưa tin Brite Semiconductor, nhà thiết kế chip mà SMIC sở hữu một phần, vẫn có quyền tiếp cận phần mềm thiết kế chip hiện đại của Mỹ.

Brite Semiconductor cung cấp dịch vụ thiết kế chip cho ít nhất 6 nhà cung cấp quân sự Trung Quốc. SMIC là cổ đông lớn thứ hai và nhà cung cấp hàng đầu cho Brite Semiconductor.

Bất chấp mối quan hệ như vậy, Brite Semiconductor tự hào về việc có nguồn tài trợ từ một công ty mạo hiểm Mỹ do ngân hàng Wells Fargo hỗ trợ và một trường đại học Cơ Đốc giáo. Ngoài ra, Brite Semiconductor vẫn có quyền tiếp cận công nghệ nhạy cảm của Mỹ từ Synopsys và Cadence Design, hai công ty phần mềm có trụ sở tại bang California. Reuters không tìm thấy bằng chứng chứng minh rằng mối quan hệ của Brite Semiconductor với các công ty Mỹ vi phạm bất kỳ quy định nào.

Dù không vi phạm rõ ràng bất kỳ quy tắc nào từ Mỹ, Brite Semiconductor là ví dụ điển hình thể hiện những thách thức mà chính quyền Biden phải đối mặt trong nỗ lực ngăn chặn việc sử dụng thiết bị và tiền từ Mỹ để thúc đẩy về quân sự của Trung Quốc, đồng thời cho thấy Mỹ sẽ gặp khó khăn để thành công trừ khi nhắm đến nhiều công ty hơn nằm ngoài tầm quan sát của mình.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Marco Rubio, người theo dõi sát sao Trung Quốc và thành viên của Ủy ban Quan hệ đối ngoại, đánh giá các phát hiện của Reuters về Brite Semiconductor là "đáng lo ngại".

Ông nói: "Các công ty kết nối với chuỗi cung ứng quân sự Trung Quốc không nên được tiếp cận với công nghệ và đầu tư của Mỹ. Phương pháp kiểm soát xuất khẩu và hạn chế đầu tư lộn xộn của chính quyền Biden rõ ràng đang không phát huy tác dụng".

Những người khác cho rằng Brite Semiconductor minh họa khả năng của Bắc Kinh trong việc sử dụng các công ty cấp thấp để lách lệnh cấm xuất khẩu từ Mỹ với các hãng nổi tiếng Trung Quốc.

Martijn Rasser, Giám đốc điều hành của Dateenna - công ty tình báo nguồn mở, cho biết: “Brite Semiconductor là ví dụ điển hình về cách một liên doanh Mỹ - Trung có thể cung cấp công nghệ bán dẫn có giá trị cho SMIC và quân đội Trung Quốc”.

Được thành lập năm 2008 dưới hình thức liên doanh giữa các nhà đầu tư mạo hiểm Mỹ và các công ty Trung Quốc, Brite Semiconductor có mối quan hệ lâu dài với SMIC.

SMIC là cổ đông lớn nhất của Brite Semiconductor cho đến năm 2022. Theo một bài thuyết trình trên trang web của hãng, số cổ phần đó đã biến Brite Semiconductor thành "cầu nối giữa SMIC với các công ty khác có nhu cầu thiết kế chip". Bài thuyết trình năm 2021 cũng lưu ý rằng đồng Giám đốc điều hành SMIC giữ chức Chủ tịch hội đồng quản trị hiện tại của Brite Semiconductor.

Ngoài mối liên kết với SMIC, Brite Semiconductor còn bán dịch vụ thiết kế chip của mình cho ComNav Technology (có trụ sở tại Thượng Hải), công ty sản xuất hệ thống định vị vệ tinh cho hải quân và lực lượng hỗ trợ chiến lược (đơn vị của quân đội Trung Quốc giám sát thông tin, điện tử và chiến tranh mạng), theo Reuters.

Theo trang web của ComNav Technology, Brite Semiconductor đã thuê ngoài việc đóng gói, thử nghiệm và sản xuất một chip được sử dụng trong dòng sản phẩm GPS K8 có độ chính xác cao của ComNav Technology, được thiết kế để điều khiển máy móc, robot và máy bay không người lái, cùng nhiều mục đích sử dụng khác.

Hệ thống K8 của ComNav Technology được hai nhà nghiên cứu quân đội Trung Quốc sử dụng, theo đánh giá của Reuters về tài liệu học thuật bằng tiếng Trung được xuất bản trong hai năm qua.

Các hãng công nghệ Trung Quốc có liên kết với quân đội Trung Quốc thường bị thêm vào danh sách đen thương mại, nhưng Brite Semiconductor chưa phải đối mặt với những hạn chế như vậy.

Emily Kilcrease, cựu quan chức thương mại hiện làm việc tại Trung tâm An ninh Mỹ mới, cho biết: “Có vẻ như Brite Semiconductor sẽ là ứng cử viên phù hợp cho danh sách đen thương mại”.