Mỹ khiến WTO tê liệt

Trong hai năm qua Mỹ sử dụng quyền phủ quyết để bác hàng loạt bổ nhiệm mới của Cơ quan phúc thẩm (Appellate Body) thuộc WTO. Kết quả là đơn vị được xem là tòa tối cao của thương mại toàn cầu này chỉ còn lại 3 trên 7 thành viên – mức tối thiểu để xét xử tranh chấp.

2 trong số 3 thẩm phán sắp kết thúc nhiệm kỳ lúc nửa đêm ngày 10.12, qua đó khiến Cơ quan phúc thẩm mất khả năng đưa ra phán quyết cho nhiều vụ tranh chấp, trong đó có bảy vụ chống lại thuế nhôm thép và thuế nhập khẩu Tổng thống Donald Trump ban hành năm ngoái.

Tòa cấp thấp hơn vẫn có thể xét xử tranh chấp, nhưng phán quyết họ đưa ra sẽ vô dụng nếu bên thua kháng cáo lên Cơ quan phúc thẩm cấp cao hơn đã tê liệt. Không còn biện pháp răn đe từ WTO, các quốc gia có thể dùng thuế quan lẫn những phương thức trừng phạt khác nhằm hạn chế nhập khẩu một cách tùy tiện.

Hạ nghị sĩ Mỹ Stephanie Murphy cảnh báo: “Hệ thống thương mại toàn cầu đang gặp khủng hoảng. Mất đi Cơ quan phúc thẩm rất nguy hiểm đối với doanh nghiệp Mỹ”.

Đại sứ Trung Quốc tại WTO Trương Hướng Thần dự kiến mang cà vạt đen để đánh dấu sự kiện Cơ quan phúc thẩm tê liệt. Ông nhận định đây là đả kích nặng nề nhất mà WTO phải hứng chịu từ lúc thành lập đến nay.

Đại sứ EU tại WTO Joao Aguiar Machado cũng nhìn nhận hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ đang bị đe dọa. Ông nhấn mạnh châu Âu quyết không ủng hộ một hệ thống các mối quan hệ kinh tế dựa trên quyền lực.

EU cùng vài quốc gia hiện nỗ lực thành lập một đơn vị thay thế cho Cơ quan phúc thẩm. Tuy nhiên đây chỉ là giải pháp tạm thời, chưa rõ sẽ có bao nhiêu nước đồng ý tham gia.

Thành lập năm 1995, WTO chịu trách nhiệm soạn thảo và quản lý thực hiện những quy tắc thương mại toàn cầu. Nhưng thời gian gần đây công tác của tổ chức gặp khó vì đạt đồng thuận giữa 164 thành viên gần như là bất khả thi.

Tổng thống Trump đánh giá Mỹ chịu thua thiệt do những quy tắc WTO tồn tại nhiều lỗ hổng pháp lý khiến một số nước (Trung Quốc) được hưởng một số lợi ích nhất định.

Việc Cơ quan phúc thẩm tê liệt diễn ra chỉ 5 ngày trước lúc chính quyền Washington khởi động kế hoạch đánh thuế 15% lên 160 tỉUSD hàng hóa Trung Quốc.