Kém phát triển nhất ASEAN, nền kinh tế Myanmar thiệt hại nặng nề thế nào sau cuộc đảo chính?

Myanmar vẫn là một trong những nền kinh tế kém phát triển nhất thế giới, theo phân loại của Liên Hợp Quốc. Thế nhưng, quá trình chuyển đổi dần dần sang nền dân chủ đã làm dấy lên hy vọng rằng Myanmar sẽ sớm trỗi dậy giống như nhiều nước Đông Nam Á. Từ Singapore (nguồn đầu tư trực tiếp lớn nhất) đến Nhật Bản (nơi hỗ trợ một khu công nghiệp lớn), các nhà đầu tư quốc tế đã đặt cược vào tương lai của Myanmar.

Bây giờ, tương lai đó có vẻ mù mịt. Nhiều công nhân hoặc đang tham gia các cuộc biểu tình phản đối chính quyền hoặc đã bỏ chạy về quê khi bị chính quyền quân sự đàn áp, làm gián đoạn các hoạt động kinh doanh thường xuyên. Sự hỗn loạn dường như cũng có những nỗ lực bị tổn hại để ngăn chặn COVID-19, làm tăng thêm lo ngại về sự phục hồi của đất nước sau đại dịch.

Dưới đây là 5 tín hiệu ban đầu về tác động kinh tế của cuộc tiếp quản quân sự và các tác động lan tỏa quốc tế có thể xảy ra.

Chỉ số hoạt động của nhà máy đạt mức thấp kỷ lục

Do IHS Markit thống kê, chỉ số quản lý thu mua sản xuất (PMI) của Myanmar đã giảm xuống 27,7 trong tháng 2.2021, giảm so với 47,8 trong tháng 1.2021. Chỉ số hoạt động của nhà máy đã giảm xuống dưới mốc 50 trung tính và chạm mức thấp nhất kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu vào năm 2016.

Cuộc khảo sát PMI hỏi các công ty về những thay đổi trong sản lượng, đơn đặt hàng mới và các điều kiện kinh doanh khác so với tháng trước. Bất kỳ số nào dưới 50 cho thấy sự co lại, trong khi trên 50 có nghĩa là ngược lại.

Khoảng 70% số người được hỏi cho biết sản lượng thấp hơn trong tháng 2 .2021 sau khi các hoạt động của nhà máy tạm dừng, theo khảo sát. Một số ghi nhận rằng công nhân của họ đã đổ xô về quê.

Nhà kinh tế học Shreeya Patel của IHS Markit cho biết, trong khi năm 2020 mang đến một loạt sự suy giảm do COVID-19, những tháng gần đây đã có dấu hiệu phục hồi, "với PMI đang nhích dần đến ổn định". Tuy nhiên, những diễn biến chính trị mới nhất cho thấy một bước lùi mới với lĩnh vực sản xuất của Myanmar.

Số doanh nghiệp mới đăng ký giảm 86%

Chỉ có 188 doanh nghiệp mới được đăng ký tại Myanmar vào tháng 2.2021, so với 1.373 vào tháng 1 và 1.298 vào tháng 2.2020, theo Tổng cục Đầu tư và Quản lý Công ty của nước này. Mức giảm 86% so với năm trước rõ ràng cho thấy sự giảm ham muốn đưa ra các nỗ lực mới trong bối cảnh bất ổn chính trị.

Linda Liu, chuyên gia kinh tế tại công ty chứng khoán Maybank Kim Eng (Singapore) nói với trang Nikkei, sự suy giảm trong hoạt động kinh doanh và chỉ số PMI, sẽ có "tác động lan tỏa hạn chế đến các nền kinh tế khác trong khu vực".

Nền kinh tế Myanmar vẫn còn nhỏ bé, chiếm khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Tuy nhiên, Linda Liu cho biết sự lan tỏa có nhiều khả năng đến với từng công ty cụ thể, đánh vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp hoặc tiếp xúc trực tiếp nhiều hơn và hoạt động kinh doanh ở Myanmar.

Một trong những ngành công nghiệp cốt lõi của Myanmar là sản xuất hàng may mặc, cung cấp các thương hiệu may mặc nổi tiếng toàn cầu. H&M của Thụy Điển hôm 8.3.2021 cho biết đã tạm dừng đặt hàng mới với các nhà cung cấp ở nước này, với lý do "những khó khăn thực tế và tình hình không thể đoán trước", theo báo cáo của Reuters.

Tập đoàn Sembcorp Industries (Singapore) có kế hoạch phát triển một khu công nghiệp ở Yangon (thành phố lớn nhất Myanmar), nhưng một cuộc chiến kéo dài giữa những người phản đối và chính quyền có thể xóa sổ nhu cầu về cơ sở vật chất từ ​​các nhà đầu tư nước ngoài. Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Sembcorp, Wong Kim Yin, nói trong cuộc họp báo ngày 23.2 rằng công ty của ông sẽ "đợi cho đến khi tình hình ổn định", đồng thời cũng cần xem phản ứng của khách hàng.

Một câu hỏi cũng là triển vọng của đặc khu kinh tế Thilawa, dự án do Nhật Bản hậu thuẫn ở phía nam Yangon, được cho sẽ thu hút các khoản đầu tư nước ngoài vào đất nước.

Một trong những tên tuổi lớn của khu vực, Toyota Motor, đã hoãn buổi ra mắt nhà máy được cho sẽ diễn ra vào cuối tháng 2.2021.

Đầu tư cạn kiệt

Theo cơ sở dữ liệu khởi nghiệp của Crunchbase (Mỹ), các công ty khởi nghiệp ở Myanmar đã không huy động được quỹ mới nào trong năm nay. Dữ liệu có thể không nắm bắt được tất cả giao dịch, nhưng có ít nghi ngờ rằng bối cảnh khởi nghiệp non trẻ của quốc gia phải đối mặt với một tình huống nghiệt ngã. Năm ngoái, Crunchbase đã ghi nhận bốn giao dịch vào tháng 1, một vào tháng 2 và hai vào tháng 3, huy động được tổng cộng 1 triệu USD hoặc nhiều hơn.

Theo dữ liệu của DealStreetAsia, vào năm 2020, các công ty khởi nghiệp Myanmar chiếm 2,6% tổng giá trị gây quỹ của Đông Nam Á. Nền kinh tế Myanmar phát triển muộn chỉ mới bắt đầu phát triển các dự án kinh doanh theo sau các công ty cùng ngành ở nước khác như Singapore, Indonesia hoặc Việt Nam.

Cuộc đảo chính có nguy cơ bóp nghẹt khoản đầu tư và sự tăng trưởng của nền kinh tế kỹ thuật số.

Nhìn vào đầu tư một cách tổng thể hơn, các nhà kinh tế dự đoán đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Myanmar cũng sẽ giảm trong một thời gian. Các nhà phân tích của công ty Moody cho biết: “Sự bất ổn chính trị do cuộc đảo chính có khả năng hạn chế đầu tư nước ngoài mới và thúc đẩy một số nhà đầu tư rút khỏi các khoản đầu tư hiện có, đặc biệt là những nơi họ có liên hệ với quân đội. Sự không chắc chắn càng kéo dài thì thiệt hại đầu tư càng lớn".

Lượng giao dịch trên sàn chứng khoán Yangon giảm 60%

Thị trường chứng khoán non trẻ của Myanmar, chỉ có 6 cổ phiếu được niêm yết, cũng phải đối mặt với những nghi ngờ sau khi giao dịch đột ngột bị tạm dừng vào ngày 1 và 2.2 sau cuộc đảo chính. Trong 23 ngày giao dịch từ ngày 3.2 đến ngày 9.3, tổng lượng giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán Yangon là 85.436 cổ phiếu, giảm 62% so với 223.475 cổ phiếu được đổi vào năm trước.

Khai trương vào năm 2015, thị trường chứng khoán Myanmar vẫn còn non trẻ và được kỳ vọng sẽ đóng góp vào sự phát triển của thị trường vốn nước này. Mới năm ngoái, sàn giao dịch Yangon đã cho phép các nhà đầu tư nước ngoài tham gia giao dịch.

Chỉ số chứng khoán MYANPIX chuẩn đã giảm ngay sau cuộc đảo chính. Hiện tại, nó đang dao động quanh mức 425, so với 443,72 vào cuối tháng 1.2021.

Phản ứng dữ dội với các công ty Myanmar niêm yết ở nước ngoài ngày càng nghiêm trọng. Công ty bất động sản Yoma Strategic Holdings niêm yết tại Singapore, đơn vị chủ chốt của Tập đoàn Yoma Group, đã chứng kiến ​​giá cổ phiếu của mình gần như giảm một nửa từ 0,28 USD Singapore cuối tháng 1.2021 xuống còn 0,16 USD Singapore vào 12.3.2021.

Khả năng xét nghiệm COVID-19 giảm 90%

Myanmar đã ghi nhận hơn 142.000 ca mắc COVID-19 với hơn 3.200 ca tử vong. Việc ngăn chặn COVID-19 và thúc đẩy tiêm chủng sẽ là yếu tố quan trọng với sự phục hồi kinh tế thực sự, nhưng cuộc đảo chính dường như đã làm tổn hại đến năng lực của chính quyền trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng y tế.

Dữ liệu từ Bộ Y tế và Thể thao cho thấy số lượng trung bình các cuộc kiểm tra hàng ngày là khoảng 1.600 trong 7 ngày đầu tháng 3.2021, ít hơn 1/10 so với mức trung bình khoảng 17.000 trong 7 ngày trước cuộc đảo chính. Các ca mắc mới ghi nhận hàng ngày vào khoảng 20 kể từ giữa tháng 2.2021, so với hơn 300 trường hợp trước khi quân đội tiếp quản, cho thấy Myanmar có thể đang để mất dần dấu vết của sự lây lan COVID-19.

Stephane Dujarric, phát ngôn viên của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc, nêu quan ngại trong cuộc họp giao ban ngày 8.3, nói rằng năng lực xét nghiệm COVID-19 và kế hoạch tiêm chủng của Myanmar đã bị "ảnh hưởng nghiêm trọng".