Gửi bình luận
Khi nói đến công nghệ tiên tiến, Trung Quốc vẫn dựa vào nhập khẩu.
Nina Xiang là người sáng lập China Money Network, nền tảng truyền thông theo dõi các lĩnh vực công nghệ và mạo hiểm của Trung Quốc. Bà là tác giả của cuốn "Red AI: Những chiến thắng và cảnh báo về sự trỗi dậy của Trung Quốc trong trí tuệ nhân tạo".
Theo bà Nina Xiang, rất lâu trước khi Trung Quốc được coi là đối thủ công nghệ của Mỹ, Washington đã nắm bắt được các tiến bộ công nghệ của Trung Quốc.
Thông qua các thỏa thuận như Wassenaar, cơ chế kiểm soát xuất khẩu đa phương, Mỹ và các đồng minh của họ đảm bảo rằng những tiến bộ công nghệ của Trung Quốc luôn ở phía sau với một khoảng cách an toàn. Kết quả là lĩnh vực công nghệ Trung Quốc dù có quy mô và tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhưng phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ nước ngoài.
Huawei chỉ là một ví dụ cho thấy lỗ hổng này tồn tại trong một công ty Trung Quốc. Thế nhưng, toàn bộ lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc cũng dễ bị tổn thương và có khả năng sụp đổ nếu công nghệ nước ngoài đột nhiên không có sẵn. Vài năm trước, một kịch bản như vậy sẽ không thể tưởng tượng được, nhưng các chính sách cực đoan và thất thường dưới thời ông Trump đã buộc các công ty phải cân nhắc những khả năng như vậy.
Việc Mỹ dẫn đầu ngăn chặn tiến bộ công nghệ của Trung Quốc dựa trên tư duy đối địch sâu sắc, trong đó Trung Quốc là đối thủ. Mario Daniels, trợ lý giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Georgetown (Mỹ) cho biết: “Trong lịch sử, kiểm soát xuất khẩu là công cụ của chiến tranh kinh tế. Họ đã phụ thuộc vào một ý tưởng rõ ràng về kẻ thù".
Dù chỉ xuất hiện nhiều hơn trong vài năm qua nhưng cuộc chiến công nghệ này đã diễn ra từ lâu trước khi được mọi người chú ý. Trong nhiều thập kỷ, Mỹ đã tập trung vào việc giữ cho Trung Quốc đi sau ít nhất hai thế hệ về năng lực sản xuất chất bán dẫn hiện đại toàn cầu. Hơn nữa, khi các công ty Trung Quốc cố gắng tạo dựng vị thế trên thị trường ở trình độ công nghệ thấp hơn, các hãng nước ngoài đã đánh gục họ bằng những sản phẩm cao cấp.
Lấy máy in thạch bản làm ví dụ. Vào khoảng năm 2015, Shanghai Micro Electronics đang cố gắng khởi động sản xuất số lượng lớn thiết bị in thạch bản 90 nanomet, loại máy quan trọng để sản xuất chip. Đột nhiên, một sự thay đổi trong danh sách kiểm soát của Hiệp ước Wassenaar cho phép các công ty nước ngoài xuất khẩu thiết bị cao hơn 45 nanomet (số nanomet càng cao, công nghệ càng kém tiên tiến) sang Trung Quốc vì chúng được coi là đi sau ít nhất hai thế hệ so với người tiên phong.
Các nhà sản xuất chip Trung Quốc đổ xô mua thiết bị in thạch bản 65 nanomet từ công ty Hà Lan - ASML (nhà cung cấp hàng đầu thế giới về thiết bị quang khắc cho ngành công nghiệp bán dẫn) vì chúng vượt trội hơn các máy 90 nanomet mới được phát triển bởi các công ty Trung Quốc, củng cố sự thống trị của các nhà sản xuất in thạch bản nước ngoài ở Trung Quốc. Theo số liệu chính thức, các công ty nước ngoài chiếm 100% thị phần của Trung Quốc trong một số thiết bị in thạch bản, với ASLM cung cấp 68% thị trường, 32% còn lại thuộc về Canon và Nikon của Nhật Bản.
Sự phụ thuộc của Trung Quốc vào công nghệ nước ngoài không chỉ ở chất bán dẫn. Trong lĩnh vực ô tô, nơi Trung Quốc hiện là thị trường ô tô lớn nhất thế giới về cả sản xuất và bán hàng, khoảng 80% chip cần thiết cho động cơ và hộp số ô tô dựa vào nhập khẩu.
Sau khi lần đầu tiên mở cửa lĩnh vực ô tô của mình cho các liên doanh nước ngoài vào năm 1978, Trung Quốc yêu cầu các công ty nước ngoài nắm giữ không quá 50% cổ phần trong bất kỳ liên doanh nào. Điều đó kéo dài cho đến năm 2018 khi Trung Quốc bắt đầu loại bỏ dần mọi hạn chế sở hữu nước ngoài vào 2022. Bốn thập kỷ hạn chế chặt chẽ với các liên doanh vẫn chưa giúp các công ty Trung Quốc có thể chế tạo động cơ ô tô, cho thấy khái niệm buộc chuyển giao công nghệ phức tạp hơn hơn nhiều người nghĩ. Không cần phải nói, khoảng 98% chip ô tô sản xuất tại Trung Quốc dựa vào nhập khẩu. Tình trạng thiếu chip tự động hiện nay cho thấy sự gián đoạn nguồn cung đột ngột có thể dẫn đến đóng cửa nhà máy và hỗn loạn về sản xuất.
Khi nói đến lĩnh vực y tế, nhập khẩu chiếm 80% trong phân khúc thiết bị y tế cao cấp của Trung Quốc. Về động cơ hàng không, Trung Quốc hoàn toàn dựa vào chip do nước ngoài sản xuất cho máy bay phản lực khu vực ARJ21 và máy bay chở khách C919 lớn hơn, cả hai đều sử dụng động cơ nhập khẩu. Trong điều khiển số bằng máy tính (hay CNC) và công cụ máy móc (rất quan trọng với sản xuất tiên tiến), Trung Quốc dựa vào nhập khẩu cho 90% nhu cầu công nghệ của mình.
Trung Quốc cũng nhập khẩu khoảng 80% cảm biến từ trung cấp đến cao cấp, trong khi Windows của Microsoft chiếm 88% thị phần hệ điều hành máy tính để bàn Trung Quốc, còn hệ điều hành OS X của Apple chiếm 5,4% thị phần. Android và iOS chiếm gần 100% thị trường hệ điều hành thiết bị di động Trung Quốc.
Điểm đáng chú ý là COVID-19 làm cho sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc rõ ràng hơn. Một số nghiên cứu cho thấy rằng có tới 80% thành phần cơ bản trong các loại thuốc do Mỹ sản xuất đến từ Trung Quốc, nơi cũng là nguồn cung cấp thiết bị y tế chính cho Mỹ.
Sự khác biệt chính ở đây là khi nói đến công nghệ tiên tiến, Trung Quốc phụ thuộc vào nhập khẩu vì nước này không có khả năng sản xuất những sản phẩm đó và có ít nhà cung cấp thay thế. Trong khi Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc về hàng hóa cấp thấp do tiết kiệm chi phí nhưng có sẵn các sản phẩm thay thế.
Cuộc chiến công nghệ giữa hai nước và đại dịch COVID-19 đã làm nổi bật ít nhất quá trình tách rời một phần công nghệ khó có khả năng bị đảo ngược. Tốc độ và mức độ của sự phân tách này sẽ phụ thuộc vào các chính sách của Mỹ trong tương lai. Tổng thống Joe Biden nên hiểu rằng việc cố gắng duy trì sự phụ thuộc của Trung Quốc vào công nghệ là vì lợi ích nước Mỹ và các biện pháp từ ông Donald Trump trên thực tế đã thúc đẩy nỗ lực đạt được khả năng tự cung tự cấp của Trung Quốc.
Giảm bớt áp lực ngắn hạn với các công ty Trung Quốc sẽ kéo dài sự phụ thuộc của nước này vào công nghệ của Mỹ và tránh tình trạng sản xuất toàn cầu bị xáo trộn nghiêm trọng, một lựa chọn tốt hơn nhiều so với cuộc chia tay thô bạo và nhanh chóng.
