Công ty gen bán bộ xét nghiệm COVID-19 toàn cầu bắt tay với quân đội Trung Quốc: Mối lo lớn cho Mỹ

Việc xem xét hơn 40 tài liệu và bài nghiên cứu được công bố công khai bằng tiếng Trung cùng tiếng Anh, cho thấy mối liên hệ của BGI Group với Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) bao gồm nghiên cứu với các chuyên gia siêu máy tính quân sự hàng đầu Trung Quốc. Mức độ của các liên kết đó chưa được báo cáo trước đây.

BGI Group đã bán hàng triệu bộ dụng cụ thử nghiệm COVID-19 bên ngoài Trung Quốc kể từ khi đại dịch bùng phát, bao gồm cả châu Âu, Úc và Mỹ. Cổ phiếu của BGI Genomics, công ty con của BGI Group được niêm yết trên sàn chứng khoán Thâm Quyến, đã tăng giá gấp đôi trong vòng 12 tháng qua, mang lại giá trị thị trường khoảng 9 tỉ USD.

Các quan chức an ninh hàng đầu Mỹ đã cảnh báo các phòng thí nghiệm của Mỹ không nên sử dụng các thử nghiệm của Trung Quốc vì lo ngại nước này đang tìm cách thu thập dữ liệu di truyền nước ngoài để phục vụ cho nghiên cứu của riêng mình. BGI Group đã phủ nhận điều đó.

Các tài liệu mà Reuters xem xét không mâu thuẫn và cũng không ủng hộ sự nghi ngờ đó của Mỹ. Tuy nhiên, tài liệu cho thấy mối liên hệ giữa quân đội Trung Quốc và BGI Group ngày càng sâu sắc hơn những gì đã hiểu trước đây, minh chứng cho việc Trung Quốc chuyển sang tích hợp các công ty công nghệ tư nhân vào các nghiên cứu liên quan đến quân sự dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình.

Chính phủ Mỹ gần đây đã được cảnh báo bởi một hội đồng chuyên gia rằng các quốc gia đối địch và các tổ chức phi nhà nước có thể tìm ra và nhắm vào những điểm yếu di truyền trong dân số Mỹ, trong đó đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc có thể sử dụng gen di truyền để tăng cường sức mạnh cho quân nhân họ.

Theo Reuters, BGI Group đã làm việc với các dự án của PLA nhằm tìm cách làm cho các thành viên thuộc nhóm dân tộc Hán ít bị say độ cao hơn, nghiên cứu di truyền sẽ có lợi cho các binh sĩ ở một số khu vực biên giới, theo Reuters.

Elsa Kania, thành viên cấp cao hỗ trợ tại Trung tâm nghiên cứu về An ninh mới của Mỹ, người đã cung cấp lời khai cho các ủy ban của Quốc hội, nói với Reuters rằng quân đội Trung Quốc đã thúc đẩy nghiên cứu về khoa học não bộ, chỉnh sửa gen và tạo ra các bộ gen nhân tạo có thể ứng dụng vào vũ khí sinh học trong tương lai. Bà Elsa Kania nói thêm rằng những vũ khí như vậy hiện không khả thi về mặt kỹ thuật.

Elsa Kania nói mô hình hợp tác của BGI Group và quân đội Trung Quốc là “mối quan tâm hợp lý cần nêu ra” với các quan chức Mỹ.

Trả lời các câu hỏi của Reuters, BGI Group cho biết họ tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và luật pháp Trung Quốc liên quan đến khoa học mở, chia sẻ dữ liệu và nghiên cứu bộ gen. BGI Group nói sự hợp tác của họ với các nhà nghiên cứu quân sự chỉ nhằm mục đích học thuật.

“BGI bác bỏ mạnh mẽ mọi cáo buộc về mối liên hệ với PLA, đặc biệt là liên quan đến bộ xét nghiệm COVID-19 của chúng tôi”, công ty gen Trung Quốc tuyên bố.

Bộ Quốc phòng Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận.

Chính sách hợp nhất quân sự - dân sự

Các công ty công nghệ Trung Quốc đang bị Mỹ giám sát ngày càng nhiều và phải chịu các hạn chế gia tăng dưới thời chính quyền Donald Trump. Vào tháng 11.2020, Bộ Thương mại đã đề xuất quy tắc để thêm phần mềm chỉnh sửa gen vào danh sách kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, nói rằng nó có thể được sử dụng để tạo ra vũ khí sinh học. Các quan chức trong chính quyền mới của Tổng thống Joe Biden đã báo hiệu tiếp tục tiếp cận theo cách cứng rắn với những gì họ coi là mối đe dọa ngày càng tăng từ Trung Quốc.

Một hội đồng công nghệ về trí tuệ nhân tạo do Chính phủ Mỹ chỉ định và cựu Giám đốc điều hành Google - Eric Schmidt làm chủ tịch, hồi tháng 10 đã đưa ra báo động về sự hỗ trợ tài chính của Trung Quốc cho lĩnh vực công nghệ sinh học, lợi thế của nước này trong việc thu thập dữ liệu sinh học và mối quan tâm của PLA với ứng dụng quân sự.

Sẽ đưa ra báo cáo cuối cùng vào tháng 3.2020, ban hội thẩm đã cảnh báo về việc kẻ thù sử dụng trí thông minh nhân tạo để xác định điểm yếu di truyền trong dân số và kỹ thuật gây bệnh để khai thác chúng, cùng nghiên cứu di truyền được thiết kế để nâng cao sức mạnh tinh thần hoặc thể chất của binh lính họ.

Ban hội thẩm khuyến nghị Chính phủ Mỹ “gây áp lực công khai mạnh mẽ hơn với BGI”, viện dẫn các rủi ro an ninh quốc gia do mối liên hệ BGI Group với Chính phủ Trung Quốc và kho dữ liệu di truyền của công ty này.

Bộ Ngoại giao Mỹ chưa bình luận về phát hiện của Reuters.

Trả lời câu hỏi của Reuters, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Chính phủ Mỹ đã “cố ý hiểu sai và bôi nhọ chính sách hợp nhất quân sự - dân sự của Trung Quốc”, đang áp đặt các biện pháp trừng phạt vô lý có thể cản trở việc nghiên cứu.

“Chính sách hợp nhất quân sự - dân sự của Trung Quốc nhằm huy động hiệu quả các nguồn lực quân sự và dân sự, điều phối tăng trưởng kinh tế - xã hội và phát triển quốc phòng, đồng thời mang lại lợi ích cho công chúng bằng tiến bộ khoa học và công nghệ. Chính sách này là trên hết và không thể chê trách”, Bộ Ngoại giao Trung Quốc phản hồi Reuters.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói thêm rằng đây là "thông lệ quốc tế" và cho biết Chính phủ Mỹ đã theo đuổi hiệu quả sự hợp nhất quân sự - dân sự trong hơn 100 năm.

Các dự án chính

Tập đoàn BGI Group đã phát triển nhanh chóng bằng cách bán các dịch vụ giải trình tự gen cho các trường đại học, hệ thống y tế trên khắp thế giới và tích lũy một cơ sở dữ liệu DNA lớn. BGI Group đã tạo ra con lợn nhân bản đầu tiên của Trung Quốc vào năm 2010.

Một bài báo khoa học của những người sáng lập BGI Group là Yang Huanming và Wang Jian cùng Phòng thí nghiệm trọng điểm về Y học độ cao của PLA và Đại học Quân y thứ ba, đã tập trung vào các thí nghiệm với não những con khỉ bị say độ cao.

Nghiên cứu được công bố vào tháng 1.2020 cho biết thí nghiệm được tài trợ như một trong những “dự án trọng điểm về khoa học và công nghệ quân sự” của PLA. Một thập kỷ trước, nghiên cứu của trường đại học quân sự đã tìm cách xác định các gen liên quan đến chứng say độ cao để PLA có thể sàng lọc những binh sĩ nhạy cảm. Nghiên cứu mới nhất tập trung vào cách thuốc tương tác với gen có khả năng bảo vệ người khỏi chấn thương não.

Một nghiên cứu trước đó năm 2017 do Wang Jian thiết kế và được xuất bản cùng một trung tâm nghiên cứu của PLA ở Tân Cương đã xem xét tác động của việc đi lên núi nhanh chóng trên cơ thể “những người đàn ông trẻ, khỏe mạnh”.

Trung Quốc có biên giới cao nguyên dài nhất thế giới, bao gồm cả biên giới với Ấn Độ, nơi giao tranh nổ ra giữa hai nước vào năm 2020. Một bài báo năm 2018 từ một phòng thí nghiệm của PLA cho biết “bệnh sợ độ cao là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả chiến đấu và tổn hại sức khỏe cho những người lính ở độ cao lớn, ảnh hưởng đến kết quả chiến đấu”.

Reuters không thể liên lạc với Yang Huanming và Wang Jian. BGI Group nói sự hợp tác nghiên cứu của họ với phòng thí nghiệm PLA và Đại học Quân y thứ ba, nơi Yang Huanming là giáo sư trong gần 2 thập kỷ, chỉ “nhằm mục đích học thuật”.

BGI Group cùng nắm giữ hàng chục bằng sáng chế cho các xét nghiệm sàng lọc bộ gen liên quan đến bệnh tật với trường đại học quân sự, Học viện Khoa học Quân y (viện nghiên cứu y tế hàng đầu của PLA) và các bệnh viện của PLA.

Một bằng sáng chế đã được cấp vào năm 2015 cho BGI Group và Học viện Khoa học Quân y về một bộ xét nghiệm chi phí thấp để phát hiện các mầm bệnh đường hô hấp, bao gồm SARS (hội chứng hô hấp cấp tính nặng) và coronavirus.

Ông Chen Weijun, nhà khoa học về bệnh truyền nhiễm hiện tại của BGI Group, được liệt kê là nhà phát minh trên các tài liệu bằng sáng chế. Chen Weijun là một trong những nhà khoa học đầu tiên lập trình tự COVID-19, lấy mẫu từ bệnh viện quân đội ở thành phố Vũ Hán với dữ liệu trình tự sau đó được chia sẻ trên toàn thế giới.

Trong 3 bài báo khoa học được Reuters xem xét, Chen Weijun được liệt kê là có liên kết với Học viện Khoa học Quân y. Chen Weijun đã không trả lời câu hỏi của Reuters.

Bộ xét nghiệm COVID-19 của BGI Group không sử dụng phương pháp được cấp bằng sáng chế chung với PLA, công ty cho biết.

4 nhà nghiên cứu của BGI Group cũng được liên kết với một tổ chức quân sự khác, Đại học Công nghệ Quốc phòng Quốc gia (NUDT), theo các bài báo khoa học và hội nghị được công bố bởi Reuters.

Có trụ sở tại Hồ Nam, NUDT chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Quân ủy Trung ương Trung Quốc, cơ quan cấp cao nhất chỉ đạo quân đội Trung Quốc và do ông Tập Cận Bình đứng đầu.

NUDT nằm trong danh sách đen của Mỹ như mối đe dọa với an ninh quốc gia vì siêu máy tính Tianhe-2 (Thiên Hà 2) của họ - một trong những loại mạnh nhất thế giới - được sử dụng để mô phỏng các vụ nổ hạt nhân, theo danh sách của Bộ Thương mại Mỹ. Danh sách đó hạn chế các công ty Mỹ cung cấp công nghệ cho NUDT.

Peng Shaoliang là nhà nghiên cứu có công trong việc phát triển phần mềm để tăng tốc độ sắp xếp trình tự bộ gen người của BGI Group bằng cách sử dụng siêu máy tính do NUDT phát triển.

Peng Shaoliang đã giành được giải thưởng quân sự cho công việc của mình. Ông là thành viên của nhóm chuyên gia cố vấn cho Ủy ban Khoa học và Công nghệ của Quân ủy Trung ương Trung Quốc, được thành lập vào năm 2016 khi ông Tập Cận Bình bắt đầu thúc đẩy chiến lược tích hợp nghiên cứu quân sự và dân sự.

Các đơn xin cấp bằng sáng chế vào năm 2020 cho thấy Peng Shaoliang cũng là thành viên Viện Quân y của PLA.

Liao Xiangke, người đứng đầu chương trình siêu máy tính của NUDT và là thiếu tướng trong PLA, đã xuất bản 7 bài báo khoa học hoặc là đồng tác giả với các nhà nghiên cứu của BGI Group, hoặc ghi nhận họ cung cấp dữ liệu và mã nguồn.

BGI Group phản hồi với Reuters rằng Peng Shaoliang và Liao Xiangke “là hai cộng tác viên của BGI cho dự án vào thời điểm đó chỉ với mục đích trao đổi học thuật. Kể từ khi dự án kết thúc, BGI không còn liên kết với họ nữa”.

Peng Shaoliang và Liao Xiangke không trả lời câu hỏi từ Reuters.

BGI Group cho biết sử dụng Tianhe-2 trên cơ sở thương mại cũng như các nền tảng siêu máy tính khác, để tăng tốc độ nghiên cứu. BGI Group nói rằng các bài báo mà họ viết với NUDT chỉ dành cho mục đích học thuật và được mở để công chúng tham khảo, trong khi bản thân các chương trình đã kết thúc.

Siêu máy tính Tianhe-2 cũng được sử dụng để giải quyết các vấn đề dược phẩm, mật mã, kỹ thuật và khí hậu mà không có ứng dụng quân sự, BGI Group cho biết.