Giáo sư Ngô Đức Thịnh, người dành cả đời cho việc nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu qua đời

GS-TS Ngô Đức Thịnh, sinh năm 1944 tại Hải Phúc, Hải Hậu, Nam Định. Năm 1980, ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ, năm 2002 được phong hàm Giáo sư. Từ năm 1994 là Viện trưởng Viện nghiên cứu văn hóa Việt Nam/Tổng biên tập Tạp chí Văn hóa dân gian. Từ năm 2008 đến nay là Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam (Hội Di sản Văn hóa Việt Nam). Ông là Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia và Phó Chủ tịch Hội đồng Folklore Châu Á. Ông nhận Giải thưởng Nhà nước về VHNT năm 2017.

Trong suốt cuộc đời cống hiến cho di sản văn hóa Việt, GS-TS Ngô Đức Thịnh được biết đến là một trong những chuyên gia hàng đầu về đạo Mẫu. Trong đó phải kể đến những công trình nghiên cứu như cuốn "Hát văn" xuất bản năm 1992 và bộ sách gồm 2 tập "Đạo Mẫu ở Việt Nam" được phát hành năm 1996.

Trong khoảng thời gian 10 năm lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam, GS-TS Ngô Đức Thịnh cũng đã cho ra đời nhiều tác phẩm về đạo Mẫu, đơn cử như "Đạo Mẫu ở Việt Nam". Cuốn sách khẳng định ở Việt Nam đã và đang hình thành và định hình một tín ngưỡng thờ Mẫu (nữ thần) của mình, với những bản sắc rất riêng. Không những vậy, Đạo Mẫu Việt Nam đã trở thành một khái niệm khoa học thực sự.

Năm 2007, ông cũng cho ra đời cuốn chuyên luận "Lên đồng, hành trình của thần linh và thân phận". Cuốn sách nói về những tâm tư, nguyện vọng, những ẩn ức và cách thăng hoa của các ông bà đồng. Không chỉ đóng góp bằng các công trình nghiên cứu, ông còn kêu gọi tất cả mọi người cùng chung tay trả lại ý nghĩa đích thực của đạo Mẫu. Ông đã tập hợp được các thanh đồng, giúp họ định hướng trên nguyên tắc họ là chủ thể của di sản, hướng họ vào một quỹ đạo. Ngoài ra, ông mạnh dạn đề xuất xin thành lập tổ chức về thờ Mẫu để khắc phục tình trạng tản mạn, vô tổ chức, buông lỏng quản lý. Thông qua hình thức này mà nhiều tổ chức đã phát huy tính chủ động của cộng đồng tín hữu trong việc phát huy các giá trị đạo Mẫu, qua đó khắc phục tình hình lợi dụng trục lợi, biến dạng trong nghi lễ Hầu bóng.

Đặc biệt, việc UNESCO công nhận Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là di sản văn hóa phi vật thể vào năm 2016 cũng có một phần đóng góp to lớn của GS-TS Ngô Đức Thịnh. Ban đầu ông từng phản đối việc đệ trình hồ sơ, sau lại trở thành một trong số cố vấn cho hồ sơ trình UNESCO vì nhận thấy ý thức của chuyên gia và người dân tốt hơn. Trong nhiều lần trả lời phỏng vấn về đạo Mẫu, GS-TS Ngô Đức Thịnh luôn tâm niệm phải tránh xu hướng thương mại hóa làm xói mòn những giá trị tốt đẹp của đạo Mẫu.

Lễ viếng GS-TS Ngô Đức Thịnh được cử hành từ 9 giờ 30 đến 10 giờ 45 ngày 8.6 tại Nhà tang lễ Quốc gia (số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội). Hỏa táng tại Đài hóa thân Hoàn vũ. Di cốt sẽ được an táng tại Lăng họ Ngô, nghĩa trang Hải Phúc, Hải Hậu, Nam Định cùng ngày.

Dạ Thảo - Ảnh: P.T