Đại biểu QH Nguyễn Thị Thu Hà: Doanh nghiệp kêu cứu vì tắc hoàn thuế GTGT

Ách tắc từ chính hướng dẫn của Tổng cục Thuế

Thảo luận tại Quốc hội sáng 2.11, đại biểu quốc hội Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) cho hay báo cáo giám sát của Ủy ban Tài chính - Ngân sách đã nêu rõ: Những ách tắc mang tính hệ thống trong khâu hoàn thuế đối với một số ngành hàng xuất khẩu xuất phát từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của Tổng cục Thuế có những điểm chưa phù hợp, thiếu cơ sở pháp lý vững chắc, thiếu tính khả thi, thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan.

Bà Hà lấy ví dụ, với nhóm mặt hàng ngành gỗ, Tổng cục Thuế hướng dẫn các cục thuế thực hiện rà soát xác minh qua các khâu mua hàng đến khâu thu mua là quá mức cần thiết.

Theo quy định của Luật Thuế GTGT, thuế GTGT chỉ phát sinh và phải nộp từ khâu chế biến có hóa đơn GTGT. Việc yêu cầu xác minh ở nhiều khâu là không cần thiết, không có cơ sở, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Để giải quyết dứt điểm và hiệu quả tình trạng này, đại biểu Hà đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo khẩn trương, rà soát, cải cách, tinh gọn các thủ tục hành chính.

Theo đó, Bộ Tài chính cần chỉ đạo, rà soát, tháo gỡ vướng mắc từ các văn bản chuyên ngành, khẩn trương giải quyết khó khăn cho DN; thực hiện hoàn trước, kiểm sau với các DN xuất khẩu có uy tín, có chất lượng, chấp nhận tính pháp lý của tờ khai hải quan. Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn cần phối hợp khẳng định có phải xác định nguồn gốc sản phẩm hay không, hồ sơ thủ tục hướng dẫn như thế nào để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang) khẳng định chính sách tài khóa thời gian qua góp phần đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, hỗ trợ phục hồi sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, ông Lâm cũng bày tỏ một số băn khoăn, trăn trở về thu ngân sách, nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh, như thuế GTGT mặc dù số thu lớn nhưng số hoàn cũng lớn, quy trình hoàn thuế phức tạp, tốn kém, diễn ra ở nhiều khâu trung gian…

Ông Lâm dẫn ví dụ: Năm 2022 thu 390 ngàn tỉ đồng, hoàn 150 ngàn tỉ (38%); năm 2023 ước thu 365 ngàn tỉ, hoàn 160 ngàn tỉ (44%); 2024 dự toán thu 390 ngàn tỉ, hoàn 171 ngàn tỉ (43%).

"Quy trình hoàn thuế phức tạp, tốn kém, nhiều khâu trung gian. Thu rồi khấu trừ, thu rồi lại phải hoàn. Phải mất chi phí cho việc thu, rồi lại chi phí cho việc hoàn. Kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu", đại biểu Lâm phát biểu.

Do đó, đại biểu Lâm đề nghị cần xem xét giải quyết căn cơ vấn đề này vì quá trình đó có thể tăng nguy cơ rủi ro, gian lận, thất thu ngân sách.

DN liên tục than vãn về hoàn thuế

Từ cuối năm ngoái đến nay, các hiệp hội liên tục kêu cứu vì những bất hợp lý trong thực thi hoàn thuế GTGT. Nhiều DN thuộc nhóm các ngành như gỗ, giấy, cao su cho biết việc bị "giam" cả nghìn tỉ đồng tiền hoàn thuế trong thời gian dài khiến họ bị kiệt quệ, nguy cơ phá sản.

Theo một báo cáo của Ủy ban Tài chính ngân sách, ngành thuế đã quá nhấn mạnh các yếu tố rủi ro, xem nhẹ các yếu tố về lịch sử tuân thủ của người nộp thuế trong quản lý rủi ro. Điều này gây ách tắc dòng tiền hoàn thuế, ảnh hưởng đến nguồn lực của DN và rủi ro cho cán bộ trực tiếp giải quyết hoàn thuế.

Ngoài ra, việc đánh giá rủi ro, phân loại hồ sơ để giải quyết hoàn thuế mang tính định tính, ít nhiều phụ thuộc vào ý chí chủ quan của các cán bộ trực tiếp giải quyết hoàn thuế, theo đánh giá của cơ quan thẩm tra của Quốc hội.

Việc phân loại hồ sơ hoàn thuế, chọn DN để xây dựng kế hoạch thanh tra sau hoàn thuế được các cục thuế thực hiện theo cách thủ công, trên cơ sở phân tích thông tin sẵn có, chứ chưa ứng dụng công nghệ để phân loại tự động hồ sơ hoàn thuế.

Trong khi đó, các văn bản chỉ đạo của ngành thuế để đẩy mạnh quản lý chống gian lận thuế GTGT, xác minh cung ứng hàng hóa, dịch vụ đầu vào và đầu ra các lĩnh vực gỗ dăm, viên nén, gỗ thành phẩm, tinh bột sắn, linh kiện điện, điện tử... lại được ban hành nhiều, khoảng 27 văn bản trong 3 năm.

Ủy ban Tài chính ngân sách nhận xét các văn bản này đã chỉ đạo một cách không rõ ràng việc phân loại hồ sơ hoàn thuế GTGT nào cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xác minh. Điều này dẫn tới cách hiểu khác nhau tại các cục thuế địa phương, là toàn bộ hồ sơ của DN trong các lĩnh vực được cảnh báo đều cần rà soát.

Trong cùng thời gian, một số công ty tại Hà Nội, TP.HCM bị dừng hoàn thuế để kiểm tra, xác minh, nhưng nhiều công ty xuất khẩu khác có chung khách hàng Trung Quốc được cục thuế địa phương giải quyết hoàn thuế khi họ cam kết bị truy thu nếu phát hiện đề nghị hoàn sai.

"Việc yêu cầu xác minh tới khâu cuối cùng là thu mua từ người dân hoặc người nhập khẩu ở nước ngoài là gánh nặng, khó thực hiện trong thời hạn 40 ngày theo quy định", Ủy ban Tài chính ngân sách đánh giá. Đây chính là nguyên nhân dẫn tới nhiều DN (gỗ, cao su) phải chờ đợi rất lâu nhưng chưa được hoàn thuế, thậm chí có đơn vị 3 năm chưa được hoàn.

"Các văn bản hướng dẫn của ngành thuế là nỗ lực trong chống gian lận hóa đơn, hoàn thuế GTGT, nhưng nghiệp vụ thủ công, sự chồng chéo cùng việc thiếu tiêu chí, phân loại hồ sơ hoàn thuế tự động, đã gây ách tắc lớn cho DN", Ủy ban Tài chính ngân sách nhận xét.