COVID-19 bùng phát ở Myanmar khiến hệ thống y tế sụp đổ sau cuộc đảo chính

Để chăm sóc 7 bệnh nhân COVID-19 tại Bệnh viện Cikha thuộc thị trấn Cikha, cả ngày lẫn đêm, y tá trưởng Lun Za En (45 tuổi) chỉ có sự hỗ trợ từ một kỹ thuật viên phòng thí nghiệm và một trợ lý dược sĩ. Hầu hết bệnh nhân đều nói lời lẽ đàng hoàng và dùng thuốc Paracetamol để chống chọi COVID-19.

"Chúng tôi không có đủ oxy, thiết bị y tế, điện, bác sĩ hoặc đủ xe cứu thương. Chúng tôi đang vận hành với 3 nhân viên thay vì 11", Lun Za En nói với Reuters từ thị trấn Cikha chỉ hơn 10.000 người.

Chiến dịch chống COVID-19 ở Myanmar được thành lập cùng phần còn lại của hệ thống y tế sau khi quân đội nắm chính quyền vào ngày 1.2 và lật đổ nhà lãnh đạo đắc cử Aung San Suu Kyi.

Các dịch vụ tại các bệnh viện công đã sụp đổ sau khi nhiều bác sĩ và y tá tham gia các cuộc đình công trong phong trào bất tuân dân sự đi đầu phản đối chế độ quân sự và đôi khi trên tuyến đầu với các cuộc biểu tình bị đàn áp đẫm máu.

13 nhân viên y tế Myanmar đã thiệt mạng. Có 179 vụ tấn công nhắm vào nhân viên y tế, cơ sở vật chất và phương tiện giao thông ở nước này, đại diện WHO Myanmar - Stephan Paul Jost cho biết.

Khoảng 150 nhân viên y tế đã bị bắt, hàng trăm bác sĩ và y tá bị truy nã vì tội kích động biểu tình.

Người phát ngôn quân đội và Bộ Y tế Myanmar đều không trả lời khi được đề nghị bình luận. Ban đầu coi việc chống lại đại dịch COVID-19 là một trong những ưu tiên của mình, chính quyền quân sự Myanmar đã nhiều lần thúc giục các bác sĩ trở lại làm việc nhưng rất ít người làm vậy.

Một người làm tại trung tâm cách ly COVID-19 ở Yangon, thành phố lớn nhất Myanmar, cho biết tất cả nhân viên y tế chuyên khoa ở đó đã tham gia phong trào bất tuân dân sự.

"Chúng tôi không tiếp nhận bệnh nhân mới nữa vì các trung tâm xét nghiệm COVID-19 không có nhân viên để xét nghiệm", người này cho hay.

Trong tuần trước cuộc đảo chính, số lượng xét nghiệm COVID-19 trên toàn quốc đạt trung bình hơn 17.000 một ngày. Con số đó đã giảm xuống dưới 1.200 một ngày trong 7 ngày liền tính đến 26.5.

Myanmar đã báo cáo hơn 3.200 ca tử vong do COVID-19 từ hơn 140.000 người mắc bệnh. Thế nhưng, sự sụt giảm trong xét nghiệm đã làm dấy lên nghi ngờ rằng dữ liệu các ca mắc COVID-19 mới và tử vong phần lớn đã dừng lại kể từ cuộc đảo chính.

Giờ đây, hệ thống y tế đang gặp khủng hoảng đang làm dấy lên lo ngại về tác động có thể xảy ra với Myanmar từ làn sóng nhiễm các biến thể đang quét qua Ấn Độ, Thái Lan và các nước láng giềng khác.

Bệnh nhân có các triệu chứng COVID-19 bắt đầu đến Bệnh viện Cikha vào giữa tháng 5. Bệnh viện này chỉ cách Ấn Độ 6 km và các nhân viên y tế đang lo ngại chủng B.1.617.2 có khả năng lây nhiễm cao dù không có đủ phương tiện để kiểm tra nó.

Luis Sfeir-Younis, Giám đốc điều hành hoạt động về COVID-19 ở Myanmar thuộc Phong trào Chữ thập đỏ – Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, cho biết: “Rất lo ngại rằng việc xét nghiệm, điều trị và tiêm chủng COVID-19 là cực kỳ hạn chế ở Myanmar vì nhiều mạng sống đang bị đe dọa với các biến thể mới, nguy hiểm hơn đang lây lan”.

Y tá trưởng Lun Za En cho biết 24 ca mắc COVID-19 đã được xác định ở Bệnh viện Cikha. 7 ca nghiêm trọng đến mức cần phải nhập viện - dấu hiệu cho thấy rất ít trường hợp có khả năng được phát hiện.

Lệnh phải ở nhà hiện đã được công bố ở các vùng của bang Chin, nơi Bệnh viện Cikha tọa lạc và vùng Sagaing lân cận.

WHO cho biết đang cố gắng liên hệ với các cơ quan chức năng và các nhóm khác trong khu vực để có thể giúp đỡ, đồng thời nhận ra những khó khăn trong một hệ thống y tế đang dần đảo ngược những năm đạt được ấn tượng trước đó.

Stephan Paul Jost nói: “Không rõ điều này sẽ được giải quyết như thế nào, trừ khi có một giải pháp ở cấp chính trị giải quyết xung đột chính trị”.

Lun Za En nói Bệnh viện Cikha đang làm những gì tốt nhất có thể với máy phun sương - loại máy biến chất lỏng thành sương mù - để giảm khó thở. Một số bệnh nhân có máy tạo oxy nhưng chúng chỉ hoạt động được trong 2 giờ mỗi ngày khi thị trấn có điện.

Từ chối bỏ rơi người bệnh, Lun Za En quyết định không tham gia các cuộc đình công.

"Quân đội sẽ không chăm sóc bệnh nhân của chúng tôi", cô nói.

Trên khắp Myanmar, một số bác sĩ nổi tiếng đã thành lập các phòng khám ngầm để giúp đỡ bệnh nhân. Khi thành lập ba phòng khám ở các khu vực lân cận Yangon, các tình nguyện viên của Hội Chữ thập đỏ Myanmar nhanh chóng có hàng chục bệnh nhân. Nơi đây có thể cung cấp dịch vụ chăm sóc cơ bản.

Marjan Besuijen, người đứng đầu phái bộ của nhóm viện trợ Medicins Sans Frontieres (MSF), nói: “80% bệnh viện là bệnh viện y tế công cộng".

Dù các bệnh viện quân sự đã được mở cửa cho công chúng, nhiều người sợ hãi hoặc từ chối tuân theo nguyên tắc, bao gồm cả việc tiêm vắc xin COVID-19 trong chiến dịch mà chính phủ bị lật đổ đã phát động vài ngày trước cuộc đảo chính.

Lun Za En nói: “Tôi rất lo lắng rằng những ca nhiễm mới này sẽ lan rộng ra khắp cả nước. Nếu sự lây nhiễm lan đến các thành phố đông đúc, nó có thể không thể kiểm soát được".