Vụ việc của cựu vô địch Grand Slam đã thúc đẩy phong trào #MeToo tại Trung Quốc như thế nào?

Peng Shuai, tay vợt từng giành vị trí số 1 thế giới nội dung đôi nữ với hai lần đăng quang tại Wimbledon và Roland Garros hồi đầu tháng 11 đã viết bài đăng tải trên mạng xã hội kể về việc cô từng bị một cựu quan chức cưỡng bức tình dục. Bài viết xuất hiện ở tài khoảng mang tên Peng Shuai trên Weibo đã bị xóa chưa đầy 30 phút.

Ngay cả tài khoản của Peng Shuai với hơn nửa triệu người theo dõi, vẫn còn trên Weibo một ngày sau đó cũng bị chặn khỏi các công cụ tìm kiếm. Tuy nhiên, ảnh chụp màn hình những lời tố cáo đã lan truyền chóng mặt trên internet. Điều này tạo ra làn sóng phẫn nộ trong dư luận chưa từng có, khuyến khích các thành viên của phong trào #MeToo tại Trung Quốc hoạt động mạnh mẽ hơn.

“Đây là sức mạnh của phong trào #MeToo. Không thể nói trước được điều đó vì không ai có thể nói trước được ai và khi nào sẽ nạn nhân tiếp theo đủ can đảm để lên tiếng. Chính bản chất này của #MeToo sẽ tiếp tục thổi thêm luồng sinh khí vào phong trào bất chấp sự kìm hãm”, nhà hoạt động Huahua nói.

Theo CNN, Peng Shuai tố cáo cựu quan chức đã ép buộc cô phải quan hệ tình dục cách đây hơn 10 năm, khi đó, ông này còn là lãnh đạo một thành phố của Trung Quốc. Mối quan hệ này kéo dài cho đến cách đây vài  tuần và trong tâm trạng hoảng loạn, ấm ức, Peng Shuai đã lên tiếng tố cáo vị này để rồi chính cô "mất tích" luôn trong sự quan tâm theo dõi của cộng đồng mạng, lẫn dư luận xã hội. 

Nhưng đây chỉ là cáo buộc mới nhất trong danh sách dài các cáo buộc tấn công tình dục nổi lên ở Trung Quốc trong những năm gần đây.

Sự việc diễn ra 3 năm sau khi Huahua công khai cáo buộc tấn công tình dục với Lei Chuang, cựu nhà vận động hàng đầu về phân biệt đối xử với bệnh viêm gan B.

Huahua cáo buộc Lei tấn công tình dục cô trong khách sạn vào năm 2015. Song Lei đã phủ nhận cáo buộc và cho rằng đó là một mối quan hệ đồng thuận.

“Người ngoài khó có thể cảm nhận được sức mạnh của phong trào #MeToo nếu không thuộc cộng đồng phụ nữ ở Trung Quốc”, Huahua nói.

Trong khi sự im lặng bao trùm tại Trung Quốc, các cáo buộc đã thu hút sự chú ý của quốc tế khi các tay vợt hàng đầu gồm Naomia Osaka và Billie Jean King lên tiếng về những lo ngại cho sự an toàn của Peng Shuai.

Những lo ngại đó càng tăng lên khi người đứng đầu Hiệp hội quần vợ nữ (WTA), Steve Siomon yêu cầu cáo buộc của Peng Shuai “phải được điều tra đầy đủ, công bằng, minh bạch và không có kiểm duyệt”. Tuyên bố của WTA cũng xác định người bị cáo buộc là cựu quan chức cấp cao, đã nghỉ hưu vào năm 2018.

Không hài lòng với phản ứng của Bắc Kinh (Trung Quốc), WTA đã tiến thêm một bước vào tuần trước khi họ cho biết, sẽ đình chỉ tất cả các giải đấu của mình ở Trung Quốc, khiến phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, Wang Wenbi , người từng nói rằng Trung Quốc “chống lại hành vi chính trị hóa thế thao” bị chỉ trích.

Trường hợp của Peng Shuai là bất thường ở chỗ nó đã thu hút sự chú ý của các thành viên của giới thượng lưu thể thao quốc tế. Nhưng cũng như các trường hợp #MeeToo khác ở Trung Quốc, cuộc thảo luận công khai cũng đã bị ngừng hoạt động.

Phong trào #MeToo, còn được gọi là #WoYeShi bằng tiếng Quan Thoại, bắt đầu vào năm 2017 khi nhà báo Huang Xueqin nói về việc cô bị quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

Những phụ nữ khác cũng đã tham gia vào phong trào này và đưa ra những cáo buộc quấy rối tình dục của chính bản thân họ, đặc biệt là trong môi trường trường đại học.

Những vụ án đã trở thành tiêu đề nóng trên toàn quốc và cuối cùng đã lật đổ một số học giả nổi tiếng vào năm 2018.

Khi phong trào nổi lên, hàng chục phụ nữ đã trình bày chi tiết những vụ việc, vạch trần những kẻ lạm dụng nổi tiếng trong các lĩnh vực từ thiện, tôn giáo, giải trí và truyền thông.

Vào năm 2019, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã phản ứng bằng cách ban hành một chỉ thị thúc giục các trường đại học cải thiện cách họ xử lý các cáo buộc quấy rối tình dục. Tháng 6.2020, Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc, cơ quan lập pháp hàng đầu của Trung Quốc cũng đã ban hành các sửa đổi đối với bộ luật dân sự khiến quấy rối tình dục trở thành tội phạm bị pháp luật trừng trị thích đáng.

Một trong những người phụ nữ tiên phong trong thời gian đó là Zhou Xiaoxuan. Trong một vụ kiện mang tính bước ngoặt vào năm ngoái, Zhou đã kiện một trong những người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng nhất Trung Quốc, Zhu Jun khi cáo buộc người này quấy rối tình dục mình vào năm 2014. Cô yêu cầu Zhu Jun xin lỗi công khai và bồi thường 50.000 nhân dân tệ (7.480 USD).

Nhưng toà án Trung Quốc đã bác bỏ cáo buộc của cô vào tháng 9 với lý do không đủ bằng chứng. Tài khoản Weibo của Zhou Xiaoxuan và những người ủng hộ cũng đã bị xóa vì đăng thông tin về vụ việc.

Trong khi đó Huang cũng bị bắt giam với cáo buộc ‘kích động lật đổ quyền lực nhà nước”.

Nhà hoạt động nữ quyền Liang Xiaowen cho biết cuộc sống của những phụ nữ dám lên tiếng đã trở nên tồi tệ hơn.

Liang buộc phải rời Trung Quốc cách đây 5 năm sau khi gia đình và đồng nghiệp của cô bị các nhân viên an ninh nhà nước đe dọa vì những hoạt động tích cực của cô.

Hiện đang sống tại New York (Mỹ), Liang cho biết sự đàn áp do bắt nạt trực tuyến với những phụ nữ muốn chia sẻ câu chuyện của họ đã tăng lên đáng kể trong năm qua.

Cô cho biết những kẻ lừa đảo trên internet đã nhắm mục tiêu vào những người trong phong trào #MeToo và coi họ là “những người ủng hộ các cường quốc phương Tây đang xé nát xã hội Trung Quốc”.

Liang cũng cho biết các cuộc đàn áp liên tục của chính phủ cũng có nghĩa là các chiến dịch nâng cao nhận thức chống lại quấy rối và lạm dụng tình dục đã trở nên quá nguy hiểm về mặt chính trị.

Tuy nhiên, những tuyên bố của Peng Shuai là một nguồn cảm hứng. “Câu chuyện của Peng Shuai là một minh chứng cho thấy #MeToo có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến thế nào”, Liang nói.

Lu Pin, một nhà hoạt động nữ quyền nổi tiếng khác của Trung Quốc cũng đồng ý rằng vụ việc của Peng Shuai chắc chắn đã giúp đẩy phong trào lên một “đỉnh cao mới”.

“Đời tư của các quan chức hàng đầu tại Trung Quốc vẫn là một bí ẩn với mọi người. Đây là lần đầu tiên chúng tôi được nghe một nạn nhân là phụ nữ tiết lộ mặt tối của các quan chức hàng đầu. Điều này có ý nghĩa rất lớn”, Lu nói.

Luwei Rose Luqiu, trợ lý giáo sư tại khoa báo chí của Đại học Baptist (Hồng Kông), thì lại tỏ ra kém lạc quan hơn. Cô nói rằng mình cảm thấy không bao giờ có đủ không gian để phong trào #MeToo phát triển thành một phong trào xã hội thực sự ở Trung Quốc.

“Chúng tôi chỉ nhìn thấy những trường hợp riêng lẻ. Bất kỳ nỗ lực nào đối với một phong trào xã hội có tổ chức hoặc hành động tập thể đều chỉ là chớm nở. Thật khó để đo lường mức độ được biết đến rộng rãi về trường hợp của Peng Shuai ở Trung Quốc do cơ quan kiểm duyệt”, Luqiu nói.

Luqiu nói rằng trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc ở nước ngoài, trường hợp của Peng Shuai chủ yếu được đóng khung là một cuộc tranh giành quyền lực giữa các phe phái chính trị khác nhau trong Đảng, chứ không phải là một vấn đề về quyền phụ nữ như đã được thảo luận trên các phương tiện truyền thông quốc tế.

“Sự khác biệt trong nhận thức và nỗ lực của chính phủ Trung Quốc trong việc xoay quanh câu chuyện của Peng Shuai có nghĩa là một số thông điệp chính đã bị phá hoại và câu hỏi được đặt ra là liệu sẽ có bất kỳ cuộc điều tra chính thức nào không”, Luqiu nói thêm.

Lu Pin cho biết một cuộc điều tra chính thức về cáo buộc tấn công tình dục khó có thể xảy ra vì mối đe dọa đối với “tính hợp pháp của nhà nước”. Trong mọi trường hợp, mối quan tâm hàng đầu của cô là số phận của Peng Shuai và những người phụ nữ khác tại Trung Quốc.

“Chính phủ chắc chắn sẽ trừng phạt chúng tôi vì phong trào hiện đang thách thức các quan chức hàng đầu. Các cuộc suy thoái đi đôi với mọi phong trào xã hội tiến bộ ở Trung Quốc. Chúng tôi không thể kiểm soát những gì chính phủ sẽ làm. Mọi người sợ hãi và lo lắng nhưng đây là số phận của chúng tôi. Chúng tôi phải chiến đấu chống lại nỗi sợ của mình. Nếu không nhờ những tuyên bố mạnh mẽ của WTA, tôi thực sự không biết khi nào chúng ta mới có thể nhìn thấy Peng Shuai một lần nữa vì rất nhiều người đã biến mất như vậy tại Trung Quốc sau khi lên tiếng”, Lu nói.

Bất chấp những khó khăn, Huahua, người tiếp tục cố gắng nâng cao nhận thức chống lại nạn quấy rối tình dục tại Trung Quốc cho biết cô vẫn tin vào sức mạnh của những người phụ nữ dám lên tiếng.

“Có một thứ không bao giờ có thể bị kiểm duyệt, giống như ý chí tự do của chúng ta. Tôi chắc chắn được truyền cảm hứng để tiếp tục và rất vinh dự được đóng góp một phần phong trào #MeToo của Trung Quốc”, Huahua chia sẻ.