Tổng thống và cựu Tổng thống Kyrgyzstan đấu đá quyền lực

Theo Reuters hôm 8.4, Tổng thống SooronbayJeenbekov ký lệnh cách chức Trưởng ban Ủy ban an ninh quốc gia (GKNB) của ông Abdul Segizbaev, 44 tuổi, người được gọi là “người tin cậy” của cựu Tổng thống Almazbek Atambayev.

Đó là diễn biến mới nhất trong vụ đấu đá từ 6 tháng qua giữa hai vị cựu và đương kim Tổng thống Kyrgyzstan. Ông Atambayev từng mạnh mẽ ủng hộ cựu Thủ tướng Jeenbekov trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 10.2017.

Khi ấy, ông Atambayev phải thôi chức sau khi mãn nhiệm kỳ 6 năm, theo quyđịnh của Hiến pháp Kyrgyzstan. Và ông đã giới thiệu đồng minh đáng tin cậy trong SDPK làm ứng cử viên tổng thống và ông Jeenbekov đã trúng cử.

Niềm hy vọng tiếp tục lèo lái đất nước của ông Atambayev càng trở nên rõ ràng hôm 31.3, khi ông tái trúng cử chức chủ tịch SDPK, đảng lớn nhất trong Quốc hội Kyrgyzstan ở thủ đô Bishkek. Ngay sau đó, ông công khai chỉ trích những khuyết điểm của đương kim Tổng thống.

Thế nhưng ngay sau đó, đã có những thông tin Tổng thống Jeenbekov âm mưu chặt đứt vai trò chỉ huy từ phía sau hậu trường của vị thủ lĩnh SDPK.

Cụ thể là vị kế nhiệm đang quyết tâm cô lập - ngăn chặn tầm ảnh hưởng của ông Atambayev, thông qua những người trung thành của vị cựu tổng thống ở các cơ quan an ninh Kyrgyzstan. Ví dụ Trưởng ban GNKB Segizbayev đã bị cách chức.

Ngày 4.4, Tổng thống Jeenbekov cũng đã ký lệnh cách chức Phó ban GNKB của ông Damir Musakeyev, người phụ trách mảng bảo vệ an ninh cho đảng cầm quyền SDPK, tức vi phạm quyđịnh cấm quan chức an ninh tham gia sinh hoạt chính trị.

Ông Musakeyev cũng từng là vệ sĩ riêng của cựu Tổng thống, như ông Bolot Suyumbaev, người cũng bị cách chức Phó ban GNKB hôm 7.4. Ông Suyumbayev còn là Vụ phó Vụ phân tích - dự báo nguy cơ an ninh quốc gia của GNKB.

Những sự vắng mặt của nhóm đồng minh thân cận của cựu Tổng thống Atambayev đã được chú ý kỹ, trong dịp kỷ niệm Ngày Cách mạng nhân dân 7.4, vốn là một quốc lễ nhuốm màu tang tóc. Vào ngày 7.4.2010, hàng chục người bị bắn chết ở quảng trường trung tâm thủ đô, vào lúc người dân ồ ạt xuống đường phản đối Tổng thống Kurmanbek Bakiyev. Tiếp đó, ông bị lật đổ và chạy sang Belarus sống lưu vong từ đó.

Đấy làcuộc cách mạng thứ hai trong lịch sử Kyrgyzstan từ khi độc lập khỏi Liên Xô, và ngày 7.4 từ đó là ngày lễ chính thức, thay ngày kỷ niệm cuộc cách mạng thứ nhất (24.3.2005).

Theo trang web chính thức của Tổng thống, ông Jeenbekov đã mời hai cựu Tổng thống Roza Otunbayeva - Atambayev dự các sự kiện mừng Ngày Cách mạng nhân dân 7.4. Tuy nhiên,ông Atambayevkhông dự các sự kiện chính thức với lý do “yếu sức khỏe”, theo thư ký đảng SDPK.

Nữ cựu Tổng thống Otunbayeva đã dự các sự kiện theo lời mời. Bà cũng từng công khai bất đồng với ông Atambayev hồi cuối năm 2016.

Kyrgyzstan có cho Nga thuê một căn cứ quân sự, là nước bất ổn nhất Trung Á và thường có các vụ đấu đá chính trị dẫn đến bạo lực.

Trưởng ban GNKB Segizbaev, vừa bị Tổng thống cách chức, từ lâu đã bị chỉ trích là một quan chức cứng rắn, đàn áp các chính khách đối lập và các nhà báo độc lập. Năm 2016, ông dính líu một tai tiếng chính trị, sau khi ông công bố một báo cáo, trong đó xác nhận nhiều chính khách nổi tiếng của đảng đối lập Ata-Meken làm ăn bất chính.

Thế nhưng các cuộc điều tra sau đó không thể xác minh được tính trung thực của báo cáo, vốn nhắm vào thủ lĩnh Ata-Meken là Omurbek Tekebaev, cựu Viện trưởng Viện kiểm sát trung ương Aida Salyanova và cựu Bộ trưởng Tư pháp Almambet Shykmamatov. 3 chính khách này đều chống Tổng thống Atambayev, từ sau đó đều bị buộc các tội hình sự mà họ gọi là âm mưu chính trị.

Ông Tekebaev bị tuyên án 8 năm tù vì tham nhũng, bà Salyanova bị kết án 5 năm tù treo trong một vụ án khác, và ông Shikmamatov bị buộc tội lừa đảo.