Sao khiêu dâm và cuốn sách tình dục học đổi mới ý niệm phim ảnh người lớn

Từng đoạt danh hiệu ‘biểu tượng phim người lớn’ từ báo văn hóa Village Voice (Mỹ), Stoya không chỉ đáng nhớ bởi gương mặt xinh đẹp hay thân hình quyến rũ. Mỹ nhân gốc Serbia là một trong những đại diện phát ngôn tích cực của ngành công nghiệp phim đen. Bên cạnh đó, cô cũng được ghi nhận như nhà phê bình văn hóa lẫn phóng viên chuyên đề sâu sắc.

Bằng ngòi bút - kĩ năng viết sắc xảo, Stoya mong mỏi đưa đến góc nhìn mới nhất quán hơn, thay đổi một số ngộ nhận cố hữu về sex cùng giá trị phim người lớn.

“Lần đầu cân nhắc tham gia diễn xuất, tôi đã nghĩ bao nhiêu cơ hội công việc có thể ‘khép’ lại nếu tôi chính thức đóng phim đen”. Với giọng điệu cởi mở, Stoya lần nữa hồi tưởng buổi đầu vào nghề.

Cô trả lời phóng viên New York Times, “Tôi từng mơ làm giáo viên, nhưng lại lo ngại trách nhiệm công việc quá lớn. Ở Mỹ, khi hệ thống giáo dục giới tính hầu như luôn bị lơ là, trở thành diễn viên phim người lớn, theo cách nào đó tôi thấy mình vẫn mang lấy trách nhiệm truyền đạt khái niệm an toàn tình dục".

Tuy nhiên, dự án sách nghiên cứu tổng hợp ‘Philosophy, Pussycats and Porn’ do Stoya viết và biên soạn, chứa đựng nội dung phức tạp hơn thế. Tác phẩm là bộ sưu tập những tiểu luận, bài viết chuyên sâu, phản ánh cái nhìn từ đa dạng địa hạt (xã hội, tôn giáo, công nghệ,..) với trọng tâm xoay quanh câu chuyện tính dục, tư tưởng giới tính và bản sắc con người.

“Khi bạn dành hơn 12 năm hoạt động trong ngành giải trí người lớn”, Stoya bày tỏ, “bạn bắt đầu nhìn về sex dưới đủ mọi góc độ kì lạ mà phần lớn mọi người chưa từng nghĩ đến".

Stoya bắt đầu sự nghiệp cầm bút khi cô cảm thấy chán nản cách giới báo chí không ít lần hiểu lệch lạc khái niệm lẫn hiện thực ngành công nghiệp phim đen. Cô nhận ra, được phỏng vấn, nhiều diễn viên phim người lớn thường bị cắt, lược thậm chí loại đi hoàn toàn dấu ấn - tiếng nói cá nhân. Từ thôi thúc thay đổi tình trạng trên, Stoya quyết định tự mình viết nên những điều muốn nói.

Lối hành văn súc tích nhưng thông minh, có chiều sâu riêng, giúp Stoya tạo ra hàng loạt tác phẩm đáng chú ý. Trong một tiểu luận lý thú, ‘Ngữ nghĩa của tình dục’, nữ diễn viên viết, “Chúng ta vẫn chưa có một thứ ngôn ngữ nghiêm túc dùng khi thảo luận những chủ đề nghiêm túc, liên quan đến tính dục.” Vấn đề, như lời Stoya, nằm ở việc “ngôn ngữ định hình ý thức. Chẳng hạn, bàn về sex, chúng ta có sẵn hệ từ ngữ chuyên môn đến bình dân. Nhưng chưa có đủ vốn từ trung gian, ‘dung hòa’ 2 mặt này".

Cô nhấn mạnh sự mơ hồ ở khái niệm ‘văn hóa khiêu dâm’ trong bài viết học thuật ‘Porn Studies’ năm 2014. “Định nghĩa ’nội dung khiêu dâm’ thực tế bao hàm phạm trù rất rộng, từ nghệ thuật, truyền thông đến ngành giải trí người lớn.” Bản chất hoạt động tình dục, Stoya mô tả, cũng có thể “mang đa tầng giá trị, tính chất khi được quan sát bởi những đối tượng khác nhau".

Stoya góp mặt trong tác phẩm phim khoa học viễn tưởng 18+ ‘Ederlezi Rising’ (năm 2018). Dự án điện ảnh kinh phí thấp nhận về nhiều khen ngợi nhờ kịch bản lôi cuốn và diễn xuất xuất sắc của sao nữ phim đen.

Stoya đồng thời chỉ ra khác biệt thật - ảo của hình ảnh nhục dục, giữa môi trường nghệ thuật (điện ảnh, hội họa, văn chương,..) và đời thực. “Thưởng thức phim ‘bom tấn’ siêu anh hùng của Marvel trên màn bạc, bạn dễ dàng kết luận ‘Đây là tác phẩm giả tưởng. Chúng không có thật”- Stoya viết.

Thế nhưng, chuyện trở nên phức tạp khi bàn đến văn hóa phẩm gắn mác ‘người lớn.’ Trong một bài viết, nữ minh tinh kể lại kỉ niệm từng được một nghệ sĩ nhiếp ảnh hỏi, về định nghĩa khái niệm người mẫu ảnh nude và diễn viên phim đen.

Với vô số sao nữ, tham gia phim ảnh 18+ kéo theo sự đánh đổi không nhỏ.

Stoya chia sẻ, “bạn có thể bị ngân hàng từ chối cho vay nếu khai báo đang hay từng đóng phim người lớn”. Đến New York lập nghiệp nhiều năm trước, cô từng chật vật tìm chỗ ở khi hàng loạt chủ căn hộ cho thuê từ chối đón tiếp. Stoya tiết lộ, “Số ít nơi đồng ý kí hợp đồng lại yêu cầu tôi trả trước hẳn 1 năm tiền thuê. Rất may tôi đủ điều kiện tài chính để làm thế. Nhưng rất nhiều diễn viên nữ khác phải sống trong hoàn cảnh khó khăn hơn tôi. Chỉ vì tính chất công việc, chúng tôi không được bảo vệ bởi bất kì chế độ phúc lợi xã hội nào".

Mặt khác, bản thân những nghệ sĩ nữ như Stoya luôn đứng giữa ‘cuộc chiến’ bình quyền, đấu tranh trong môi trường còn nặng nề ảnh hưởng kì thị giới tính. Stoya bày tỏ, “với một diễn viên trẻ, đây có thể là cú shock lớn. Ngành công nghiệp phim đen hiện giờ gợi lên ấn tượng tự do hơn. Dù vậy, người phụ nữ chỉ được ‘tự do’ thể hiện cái tôi trong một phạm vi, giới hạn nhất định".

Dẫu sao chăng nữa, ngành giải trí người lớn vẫn đang và sẽ tồn tại lâu dài. Như Stoya tranh luận trong một bài viết, “Vấn đề không nằm ở việc chúng ta nên loại bỏ hoàn toàn phim ảnh 18+, mà hãy tạo ra những sản phẩm tốt đẹp hơn".

Như Ý (dịch từ SCMP)