Phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia nhìn từ kinh nghiệm quốc tế

Thực hiện phân công của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 48/QĐ-TTg ngày 3.2.2023 về việc ban hành Chương trình công tác năm 2023 của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH-CN được giao nghiên cứu xây dựng đề án “Phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia theo hướng tập trung, thống nhất, đồng bộ và hội nhập quốc tế giai đoạn đến năm 2030, định hướng đến năm 2035” trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt.

Như Một Thế Giới đã đưa tin trước đó, Bộ KH-CN đã nghiên cứu, xây dựng dự thảo Quyết định phê duyệt đề án nêu trên và dự thảo Tờ trình.

Ngoài việc khẳng định nền tảng hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) đã trở thành một công cụ giúp các sản phẩm, hàng hóa Việt Nam vượt qua các rào cản kỹ thuật trong thương mại, thúc đẩy hoạt động xuất khẩu hàng hóa…, Bộ KH-CN cũng đề cập tới những kinh nghiệm quốc tế về phát triển NQI.

Theo Bộ KH-CN, trên thế giới hiện nay, NQI có vai trò rất quan trọng trong hỗ trợ phát triển nền kinh tế, đóng góp vào mục tiêu chính sách của Chính phủ trong các lĩnh vực, bao gồm phát triển công nghiệp, cạnh tranh thương mại trong các thị trường toàn cầu, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực và tài nguyên thiên nhiên...

NQI phản ánh chất lượng, hiệu quả của sự phát triển kinh tế và xã hội của một quốc gia; thông qua chỉ số hạ tầng chất lượng quốc gia phản ánh về khả năng cạnh tranh toàn diện của một quốc gia.

Trung Quốc: Phát triển NQI nhờ thiết lập các tiêu chuẩn

Tại dự thảo Tờ trình của Bộ KH-CN có nêu Trung Quốc đã thiết lập hệ thống quản lý NQI tương đối hoàn chỉnh xoay quanh các trụ cột, gồm tiêu chuẩn, đo lường, chứng nhận và công nhận, khả năng kiểm tra và thử nghiệm tiếp tục được cải thiện; NQI tiếp tục củng cố toàn diện; sự phát triển của các tổ chức hỗ trợ kỹ thuật tiếp tục tiến bộ.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đẩy nhanh thực hiện các chương trình như “Chiến lược phát triển thúc đẩy đổi mới”, “Kế hoạch 5 năm lần thứ 13 về khoa học, công nghệ và đổi mới”, “Đề cương chương trình trung và dài hạn quốc gia về phát triển khoa học và công nghệ (2006-2020)”… đều nhấn mạnh NQI cần được chú trọng sự phát triển nhanh hơn nữa.

Chính quyền địa phương cũng đã xây dựng các kế hoạch hoặc hướng dẫn phát triển tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng, đồng thời đề xuất tăng cường xây dựng NQI và nâng cao mức độ tiêu chuẩn hóa. Vai trò của NQI trong việc thúc đẩy nâng cao chất lượng và hiệu quả kinh tế khu vực, nâng cao năng lực quản trị của chính phủ, thúc đẩy mức độ mở cửa cao với thế giới bên ngoài ngày càng được chú ý.

Từ quan điểm kỹ thuật, năng lực cốt lõi của NQI ở Trung Quốc đang được cải thiện. Cụ thể, vai trò bình thường hóa của các tiêu chuẩn được đề cao hơn nữa; số lượng các tiêu chuẩn quốc tế hàng đầu ngày càng tăng; khả năng tham gia vào các hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế đã được nâng cao đáng kể.

Vai trò cơ bản của đo lường đã được tăng cường hơn nữa, đồng thời Trung Quốc đã trở thành một trong số ít quốc gia trên thế giới có hệ thống đo lường tần số thời gian độc lập và hoàn chỉnh.

Theo đó, chiến lược phát triển của Trung Quốc là phát triển NQI nhờ thiết lập các tiêu chuẩn để phát triển trở thành nước công nghiệp hàng đầu thế giới.

Hàn Quốc: Phát triển NQI thông qua chính sách cân bằng khu vực

Theo dự thảo Tờ trình của Bộ KH-CN, Hàn Quốc đã áp dụng chính sách cân bằng khu vực để thúc đẩy sự phát triển của các vùng, tránh xa lực lượng kinh tế thu hút chi phối của khu vực thủ đô Seoul.

Hàn Quốc đã công bố Kế hoạch phát triển cân bằng khu vực 5 năm lần thứ tư (2018-2022) tại Ủy ban Tổng thống về phát triển cân bằng quốc gia vào tháng 1.2019 và đề xuất 9 chiến lược chính trong 3 lĩnh vực trọng tâm là con người, không gian và công nghiệp.

Một chính sách cho tầm nhìn dài hạn về phát triển cân bằng quốc gia đòi hỏi một môi trường thực hiện nhất quán và ổn định. Để thực hiện bền vững chính sách cân bằng khu vực, cần có sự phối hợp, chẳng hạn như liên kết liên ngành và đa chiều giữa các vùng và cách tiếp cận từ dưới lên do chính quyền địa phương và người dân địa phương dẫn dắt.

Theo đó, chiến lược phát triển của Hàn Quốc là phát triển NQI thông qua chính sách cân bằng khu vực để phát triển kinh tế xã hội, xác định vị trí quan trọng trên thế giới.

Singapore: Phát triển NQI thông qua việc củng cố các cấu phần

Sự quan tâm lớn của Singapore trong việc áp dụng cách tiếp cận quản lý thân thiện với doanh nghiệp đã dẫn đến sự linh hoạt trong việc áp dụng các tiêu chuẩn, để các doanh nghiệp không phải chịu quá nhiều áp lực từ các quy định pháp luật.

Dự thảo Tờ trình của Bộ KH-CN có đề cập Singapore chỉ có 40% các tiêu chuẩn được viện dẫn trong các quy định, phần còn lại được cung cấp dưới dạng “các quy tắc thực hành đã được phê duyệt” để các doanh nghiệp áp dụng như là các thông lệ tốt nhất.

Các tiêu chuẩn được luật hóa chính thức có thể tạo ra sự không linh hoạt; nếu sửa đổi các tiêu chuẩn thì cũng sẽ phải sửa đổi luật. Các lĩnh vực quan trọng như sức khỏe và an toàn thường được quản lý; nhưng nếu không, các doanh nghiệp có thể tự do áp dụng các thông lệ tốt nhất của mình. Về bản chất, cần phải giữ cho chi phí kinh doanh thấp nhưng vẫn có các tiêu chuẩn có ý nghĩa.

Chiến lược phát triển của Singapore là phát triển NQI thông qua việc củng cố các cấu phần về tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp và công nhận trên cơ sở thiết lập môi trường quản lý nhà nước thân thiện với doanh nghiệp.