Nợ công tăng thêm 5.000 tỉ, một loạt bộ ngành bị KTNN ‘điểm danh’ sai phạm

Kiểm toán Nhà nước (KTNN)vừa công bố báo cáo kiểm toán chuyên đề công tác quản lý nợ công năm 2016. Báo cáo được lập trên cơ sở kiểm toán niên độ tài chính năm 2016 và các thời kỳ trước, sau có liên quan của các đơn vị: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB).

Công tác điều hành còn nhiều bất cập

KTNN cho biết tại Bộ kH-ĐT việc tổng hợp tình hình tiếp nhận và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi đối với dự án có sự trùng lặp; một số cơ quan chủ quản, chủ dự án không báo cáo về tình hình vận động, tiếp nhận và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi…

Công tác xây dựng kế hoạch vốn tại một số bộ, ngành, địa phương không đúng quy định, thông tin chưa chính xác, 2.473 tỉ đồng dẫn đến không được phân bổ vốn đầu năm. Một số địa phương có điều tiết về ngân sách trung ương vẫn xây dựng nhu cầu vốn đối ứng nguồn ngân sách trung ươngkhông đúng quy định như tỉnh Bắc Ninh 295 tỉ đồng, Quảng Ngãi 14 tỉ đồng; phê duyệt cho một số dự án vượt tổng mức đầu tư…

Về phân bổ và giao kế hoạch vốn, Bộ KH-ĐTgiao vốn không theo thứ tự ưu tiên. Năm 2016, có 64 dự án giải ngân vượt kế hoạch vốn được giao hoặc không được giao kế hoạch vốn nhưng vẫn giải ngân. Tổng số vốn vay đã giải ngân vượt 9.710 tỉ đồng. Nhiều dự án không giải ngân được hoặc tỷ lệ giải ngân thấp ảnh hưởng đến tính kinh tế, hiệu quả của dự án.

Tại Bộ Tài chính,về công tác quản lý nợ Chính phủ, Bộchưa có hướng dẫn và chưa thực hiện các thủ tục ký hợp đồng nhận nợ đối với VEC theo ý kiến của Phó thủ tướng; chưa ký xác nhận biên bản giữa cơ quan cho vay lại (tức Bộ Tài chính) và đơn vị vay lại (VDB).

Trừ các khoản trái phiếu quốc tế 38.547 tỉ đồng (chưa đến hạn trả gốc), Bộ chưa đối chiếu thời điểm 31.12.2016 của 1/33 chủ nợ (là Iraq); chưa cập nhật kịp thời số liệu rút vốn các năm trước, chưa điều chỉnh số liệu sau khi đối chiếu với chủ nợ, theo dõi và tổng hợp thiếu nợ nước ngoài của Chính phủ số tiền 4.966 tỉ đồng.

Về ghi thu – ghi chi, một số khoản rút vốn chưa được ghi thu – ghi chi kịp thời. Tính đến 31.12.2016, có 60 dự án chuyển nợ quá hạn (gốc, lãi, phí) tương đương 10.556 tỉ đồng (chiếm 3,3% tổng dư nợ cho vay lại). Trong đó, dự án Vinashin có nợ quá hạn 8.180 tỉ đồng; số nợ của các dự án còn lại là 2.376 tỉ đồng. Hầu hết các dự án được thực hiện trước năm 2010 do sử dụng vốn không hiệu quả, khó khăn trong việc trả nợ, phải khoanh nợ, cơ cấu lại nợ.

Nhiều chủ đầu tư không thực hiện nghiêm túc các quy định về công bố thông tin nhưng Bộ chưa thực hiện xử lý; chậm trễ trong thực hiện quản lý tài sản đảm bảo cho các khoản vay. Một số dự án không có khả năng trả, phải ứng vốn từ quỹ tích lũy để trả nợ nước ngoài, chuyển nợ quá hạn.

Số liệu theo dõi nợ chính quyền địa phương tại Kho bạc Nhà nước của 46 tỉnh, thành chênh lệch 7.144 tỉ đồng so với số liệu theo dõi của cơ quan tài chính được Vụ ngân sách nhà nước tổng hợp lên Bản tin nợ công.

Về công tác quản lý, sử dụng Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài, số phải thu bảo lãnh năm 2016 là 711 tỉ đồng, bằng 173,8% kế hoạch (409 tỉ đồng); lập kế hoạch nhưng không chi tiết thu phí cho vay lại (số phải thu 2016 là 135 tỉ đồng). Số phải thu các khoản lãi, phí đến 31.12.2016 là 1.175 tỉ đồng. Trong đó, một số khoản có số dư lớn như lãi cho vay quá hạn 330 tỉ đồng, phí bảo lãnh 310 tỉ đồng, lãi phạt dồn tích 337 tỉ đồng.

Về công tác kế toán nợ công, không thống kê, theo dõi chi tiết theo đối tượng các khoản vay các quỹ ngoài ngân sách; thống kê các khoản rút vốn vay nước ngoài của chính phủ theo lệnh ghi thu - ghi chi do Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại lập, có một số khoản ghi thu - ghi chi không được lập kịp thời so với số rút vốn của các dự án, dẫn đến chưa thống kê đầy đủ và đúng niên độ các khoản nợ nước ngoài của Chính phủ; chưa có sự rà soát, đối chiếu thường xuyên giữa Bộ Tài chính và các địa phương.

Tại Ngân hàng Nhà nước, cơ quan này không thực hiện chấm điểm từ năm 2015 về điều kiện cho vay lại đối với Ngân hàng Đông Á (DAB). Số dư nợ vay của DAB để thực hiện 2 dự án đến 31.12.2016 là 127 tỉ đồng, dư nợ đến thời điểm kiểm toán là 75 tỉ đồng.

Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex (PGB) đang giai đoạn tái cơ cấu nhưng vẫn được NHNN đánh giá là hoạt động bình thường, chấp hành các tỷ lệ đảm bảo an toàn vốn. Dư nợ của PGB đến thời điểm 31.12.2016 là 21,88 tỉ đồng; dư nợ đến thời điểm kiểm toán là 28 tỉ đồng.

Kiểm điểm sai phạm, khắc phục hậu quả

Theo đó, KTNN kiến nghị Bộ Tài chính điều chỉnh số liệu nợ công theo kết quả kiểm toán: tăng 5.012 tỉ đồng; hướng dẫn để ký hợp đồng đối với khoản vay của ngân sách nhà nước ứng từ quỹ tích lũy trả nợ 2.477 tỉ đồng.

Bên cạnh đó là chấn chỉnh công tác quản lý nợ công. Cụ thể, đối với nợ nước ngoài, thực hiện ghi thu – ghi chi kịp thời, đúng niên độ số rút vốn của các dự án; khẩn trương rà soát, đối chiếu các khoản đã ghi thu – ghi chi nhưng chủ dự án chưa nhận nợ 159 tỉ đồng các dự án đã nhận nợ nhưng chưa thực hiện ghi thu – ghi chi 129 tỉ đồng và ký xác nhận biên bản vay với VDB.

Rà soát, phân tích nguyên nhân, làm rõ trách nhiệm và có giải pháp đối với các dự án không được tính toán kỹ về tiến độ triển khai dẫn đến dự án đã được ký hiệp định với chính phủ nước ngoài nhưng không thực hiện giải ngân, vẫn phải trả khoản phí cam kết cho nhà tài trợ.

Có biện pháp tích cực thu hồi nợ đối với các dự án có nợ quá hạn, xác định rõ trách nhiệm của VDB theo hợp đồng đã ký giữa Bộ Tài chính với VDB tại dự án nhà máy chế biến phân hữu cơ từ rác thải sinh hoạt Hà Nam.

Cần hoàn tất việc ký hợp đồng thế chấp tài sản đối với các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh theo quy định; có biện pháp xử lý đối với các dự án không nghiêm túc thực hiện quy định về cung cấp thông ti; tiếp tục đôn đốc thu hồi các khoản phí, lãi đang treo nợ đến 31.12.2016.

Bộ Tài chính kiểm điểm rút kinh nghiệm tập thể, cá nhân chưa thực hiện hướng dẫn và chậm làm thủ tục ký nhận nợ với VEC khoản ứng trả nợ từ Quỹ tích lũy 2.477 tỉ đồng, chưa hoàn tất việc ký hợp đồng thế chấp tài sản đảm bảo cho các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh.

Đối với Bộ KH-ĐT, cần đôn đốc, giám sát bộ ngành, địa phương được thụ hưởng vốn ODA và vốn vay ưu đãi xây dựng kế hoạch vốn hàng năm phải đảm bảo cơ sở, thực hiện thứ tự ưu tiên, phù hợp quy định; rút kinh nghiệm trong việc tổng hợp báo cáo, tổng hợp trùng lặp dẫn đến số liệu báo cáo chưa chính xác…

Đối với NHNN, cần tiếp tục thu hồi dư nợ vay tại DAB đến thời điểm kiểm toán là 75 tỉ đồng; rà soát PGB về điều kiện tiêu chuẩn để tham gia chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Kiểm toán Nhà nước đề nghị VDB khẩn trương ký biên bản đối chiếu số liệu cho vay lại năm 2016 với Bộ Tài chính; tiếp tục rà soát làm rõ nguyên nhân dự án cấp nước và nước thải đô thị - tiểu dự án Quảng Ninh chưa nhận nợ 159 tỉ đồng…