Nhà hoạt động đối lập nghi bị ép nhận tội, Belarus nói chặn chuyến bay đến Litva vì Hamas dọa đánh bom

Trong đoạn video được đăng tải trên mạng, blogger Roman Protasevich (26 tuổi) cho biết anh đang trong tình trạng sức khỏe tốt, bị giam giữ tại nhà tù trước khi xét xử ở Minsk (thủ đô Belarus). Điều bất ngờ là Roman Protasevich thừa nhận đã đóng vai trò tổ chức gây rối hàng loạt ở Minsk vào năm ngoái.

Trong video trên ứng dụng Telegram, Roman Protasevich mặc chiếc áo len sẫm màu và nắm chặt hai tay trước mặt. Những lời này ngay lập tức bị các đồng minh của Roman Protasevich bác bỏ vì cho rằng được đưa ra dưới sự ép buộc.

Thứ trưởng ngoại giao Ba Lan - Pawel Jablonski nói với đài truyền hình tư nhân TVN24 rằng chính phủ nước này đã nghe mẹ Roman Protasevich kể về tình trạng sức khỏe kém của anh nhưng không cung cấp thông tin chi tiết.

Bộ Nội vụ Belarus cho biết Roman Protasevich đang bị giam trong tù và không phàn nàn về sức khỏe.

Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) họp tại Brussels đã kêu gọi cấm bay với các hãng hàng không Belarus vào không phận 27 quốc gia. Ngoài ra, họ kêu gọi các hãng hàng không có trụ sở tại EU tránh bay qua Belarus - nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ.

Các nhà lãnh đạo EU cũng đồng ý mở rộng danh sách các cá nhân Belarus bị trừng phạt và kêu gọi Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) khẩn trương điều tra việc Belarus buộc máy bay của Ryanair hạ cánh xuống Minsk trên chuyến bay Hy Lạp-Litva hôm 23.5.

Bộ trưởng Ngoại giao Ireland - Simon Coveney, lặp lại ngôn ngữ được một số quốc gia EU khác, nói: "Đây thực sự là hành vi vi phạm nhân quyền hàng không, được nhà nước bảo trợ".

EU và các nước phương Tây khác cũng kêu gọi trả tự do cho Roman Protasevich, người bị giam giữ khi máy bay hạ cánh.

Nguồn cấp dữ liệu truyền thông xã hội của Roman Protasevich từ thời lưu vong là một trong những nguồn độc lập cuối cùng còn lại cho tin tức về Belarus kể từ cuộc đàn áp hàng loạt những người bất đồng chính kiến ​​vào năm ngoái.

Sophia Sapega, nữ sinh viên 23 tuổi đi cùng Roman Protasevich, cũng bị giam giữ.

Một số hãng hàng không và quốc gia đã không chờ hướng dẫn về cách ứng phó với sự cố chuyển hướng chuyến bay Ryanair.

Anh đang chỉ thị cho các hãng hàng không nước này ngừng các chuyến bay qua Belarus và sẽ đình chỉ giấy phép hàng không với hãng hàng không quốc gia Belavia (Belarus) ngay lập tức. Hãng thông tấn ANP (Hà Lan) đưa tin KLM, chi nhánh Hà Lan của hãng hàng không Air France KLM, sẽ tạm dừng các chuyến bay đến Belarus.

Tuy nhiên, các lựa chọn trừng phạt Belarus của phương Tây có vẻ hạn chế.

ICAO có trụ sở tại Montreal (Canada) không có quyền quản lý, còn EU không có thẩm quyền với các chuyến bay cất cánh và hạ cánh tại Belarus hoặc bay qua không phận của họ, ngoại trừ các chuyến bay trực tiếp xuất phát hoặc hạ cánh ở châu Âu.

Belarus nằm trên đường bay trong các tuyến châu Âu và giữa châu Âu - châu Á. Việc trừng phạt sẽ làm chậm chuyến trong đường bay của Belarus và khiến các hãng hàng không tốn tiền.

EU và Mỹ đã áp đặt một số vòng trừng phạt tài chính với Belarus vào năm ngoái, điều này không ảnh hưởng đến hành vi của Tổng thống Alexander Lukashenko, người đàn áp các cuộc biểu tình đông đảo chống lại sự cai trị của ông sau một cuộc bầu cử tranh chấp vào tháng 8.2020.

Alexander Lukashenko phủ nhận gian lận bầu cử giúp ông tái đắc cử Tổng thống Belarus. Kể từ đó, các nhà chức trách đã vây bắt hàng ngàn đối thủ của Alexander Lukashenko, với tất cả các nhân vật đối lập lớn đang ở trong tù hoặc lưu đày.

NEXTA, dịch vụ tin tức nơi Protasevich làm việc trước khi thành lập blog của riêng mình được theo dõi rộng rãi, đã thực hiện một cuộc phỏng vấn với mẹ anh - Natalia Protasevich. Bà Natalia Protasevic
nói rằng ngay sau khi nghe báo cáo về vụ dọa đánh bom trên một chuyến bay thì đã biết đó là âm mưu để bắt con trai mình.

“Tôi chỉ muốn nói rằng con trai tôi đơn giản là một anh hùng. Tôi thực sự hy vọng rằng cộng đồng quốc tế sẽ cứu con tôi", Natalia Protasevich bật khóc nói.

Belarus cho biết đã hành động để đáp trả lời đe dọa đánh bom giả chuyến bay được viết dưới tên nhóm chiến binh Hamas người Palestine. Phát ngôn viên Hamas - Fawzi Barhoum phủ nhận, nói lực lượng của ông không có bất kỳ hiểu biết hoặc liên quan nào đến vấn đề này.

Belarus cho biết các nhân viên kiểm soát mặt đất của họ đã hướng dẫn chuyến bay nhưng chưa ra lệnh hạ cánh. Truyền thông nhà nước cho biết cuộc can thiệp là do đích thân Tổng thống Lukashenko ra lệnh.

Gọi sự việc là vụ không tặc do nhà nước bảo trợ, ông chủ hãng hàng không Ryanair - Michael O'Leary tin rằng các nhân viên an ninh đã có mặt trên chuyến bay.

Các nhà chức trách Litva nói 5 hành khách trên chuyến bay của Ryanair chưa đến nước họ, cho thấy 3 người khác ngoài Roman Protasevich và Sophia Sapega đã xuống sân bay ở Minsk.

Trao đổi với các phóng viên hôm 24.5, người phát ngôn Liên Hợp Quốc - Stephane Dujarric nói rằng Tổng thư ký Liên Hợp Quốc - Antonio Guterres quan ngại sâu sắc về vụ việc, kêu gọi cuộc điều tra đầy đủ và minh bạch, tất cả các bên hợp tác.

Ông Stephane Dujarric nói thêm: “Tổng thư ký cũng rất lo ngại về tình hình nhân quyền đang xấu đi ở Belarus sau cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 8 năm ngoái”.

Thế nhưng, Belarus cho biết các nước phương Tây đang hành động vội vàng bằng cách đưa ra những tuyên bố "hiếu chiến" về vụ việc.

Thư ký báo chí Bộ Ngoại giao Belarus - Anatoliy Glaz nói rằng một số quốc gia và EU đang đưa ra "những cáo buộc có chủ đích chính trị hóa, không được hỗ trợ", cho biết những quốc gia đó "rõ ràng không muốn hiểu nó một cách khách quan".

Anatoliy Glaz bảo vệ hành động của Belarus hôm 23.5 là "hoàn toàn chính đáng", nhằm đảm bảo an toàn và an ninh cho hành khách cùng phi hành đoàn.

“Không nghi ngờ gì nữa, các hành động của các cơ quan có thẩm quyền chúng tôi cũng hoàn toàn tuân thủ các quy tắc quốc tế đã được thiết lập”, ông nói.

Nga, đồng minh quan trọng của Belarus, cho biết sẽ không bình luận về chuyến bay bị chuyển hướng.

Người phát ngôn Điện Kremlin - Dmitry Peskov nói trong cuộc họp rằng các nhà chức trách hàng không quốc tế phải xác định xem Belarus có tuân thủ các quy định hay không.