Hành trình thế kỷ của khóm Cầu Đúc

Ông Trương Cảnh Tuyên - Phó chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang cho biết, tỉnh có khoảng 2.800 hecta khóm, riêng TP.Vị Thanh đã có gần 2.400 hecta, trong đó tập trung ở xã Hỏa Tiến, trên 1.200 hecta. 

Ông Tuyên thông tin thêm, khóm Cầu Đúc là một trong những đặc sản nổi tiếng của tỉnh. “Bước đầu, tỉnh định hướng phát triển diện tích của khóm Cầu Đúc lên 3.500 hecta. Đầu ra của trái khóm được hướng tới là nhà máy nước ép khóm của tỉnh ở Cụm công nghiệp, tiểu thủ công ngiệp, đây cũng là hướng đi để xuất khẩu sản phẩm của trái khóm ra nước ngoài”.

Trái khóm Cầu Đúc, gần một thế kỷ qua đã chứng minh được vai trò của mình, mang lại sự ấm no cho biết bao thế hệ. Thời điểm giữa năm, đỉnh điểm của mùa mưa những ruộng khóm ở xã Hỏa Tiến xanh mơn mởn, những trái khóm vàng ươm được thu hoạch, vận chuyển đi khắp nơi.

Là đời thứ ba trong gia đình trồng khóm, ông Vu Suổi (50 tuổi) ở xã Hỏa Tiến cho biết, ông và người dân ở đây không thể trồng loại cây nào khác ngoài khóm. “Người ta trồng cây gì rồi cũng quay lại với cây khóm vì nó phát triển tốt trên vùng đất nhiễm phèn này. Cây khóm giúp người dân ấm no suốt bao thế hệ qua”, ông nói.

Ông Suổi là Giám đốc HTX Thạnh Thắng 17 năm qua, hiện HTX này có 39 thành viên với tổng diện tích khóm trên 110 hecta. Ông Suổi cho biết, năm nay vụ khóm không đạt về chất lượng lẫn số lượng. Nguyên nhân do giá phân bón cao, người dân không mạnh tay sử dụng. “Mỗi công khóm, đúng vụ bón đúng chuẩn hết 3 bao phân NPK, mỗi bao bây giờ có giá gần 1,5 triệu đồng, giá khóm cũng chưa thực sự tốt nhất, hiện vào khoảng 7.000 đồng/trái, loại 1”, ông Suổi phân tích.

Để trồng khóm, nông dân ươm giống từ 2 - 3 tháng, khi cây cao bằng gang tay là có thể sử dụng. Mỗi công đất, trồng được khoảng 2.000 cây giống. Cây khóm trưởng thành cao khoảng trên dưới 1 m. Từ lúc trồng đến 5- 6 tháng sẽ bắt đầu cho 1.700 - 1.800 trái/công.

Khóm được phân làm 3 loại dựa vào trọng lượng, loại 1 phải đạt từ 1,2 kg trở lên, bán được giá nhất. Khóm sau khi thu hoạch sẽ được thương lái mua tận ruộng và vận chuyển đi tiêu thụ. Cây khóm được nông dân trồng gối vụ nên cho trái quanh năm. Một ruộng khóm trưởng thành có thể cho từ 2 – 3 vụ/ năm. Với giá khóm hiện nay, người sau khi trừ chi phí có lãi khoảng 50%.

Người dân ở xứ khóm kể rằng, cha ông của họ đưa cây khóm về trồng vùng đất này gần trăm năm qua, đến nay cây khóm đã gắn bó với cuộc sống của họ. Nguồn gốc tên gọi khóm Cầu Đúc bắt nguồn từ ngày xưa, người dân vận chuyển khóm từ ruộng ra chiếc cầu đúc bằng xi măng bắt qua sông Cái Lớn để bán, rồi từ đó tên khóm cầu Đúc ra đời. Trái khóm Cầu Đúc có đặc điểm cuống ngắn, lõi nhỏ, mắt lồi, vị ngọt thanh, giòn.

Dòng sông Cái Lớn là ranh giới, phía bên này là xã Hỏa Tiến, bên kia sông là xã Vĩnh Tuy, huyện Gò Quao, Kiên Giang. Ở Hỏa Tiến, nông dân be bờ, xẻ đất, tạo rãnh dẫn nước để trồng khóm. Đi khắp xã Hỏa Tiến, dễ dàng bắt gặp những ruộng khóm bất tận.

Có trong tay 2 hecta khóm của cha để lại, anh Trang Anh Tuấn (33 tuổi) cho hay: “Hơn 10 năm trồng khóm, có lần tôi bán rẻ nhất là 2.000 đồng/trái vào khoảng 5 năm trước, còn lại giá khóm tương đối ổn định. Lúc cao nhất giá khóm đạt 10.000 -11.000 đồng/trái”.

Cũng như anh Tuấn, người trồng khóm ở Hỏa Tiến và TP.Vị Thanh nói chung bao năm qua vẫn cày sâu cuốc bẫm trên ruộng khóm của mình. Từ trái khóm dùng tươi, họ chế biến ra nhiều sản phẩm khác như nước màu, rượu, mứt, nước ép… nâng cao giá trị trái khóm. Ông Suổi cho biết thêm, ngoài phân phối trái khóm đi các tỉnh, một phần lớn khóm của HTX cung cấp được cho những nhà máy chế biến nước trái cây ở Hậu Giang và Cần Thơ.

Ông Nguyễn Thanh Đoàn – Phó chủ tịch xã Hỏa Tiến cho biết, xã Hỏa Tiến là vùng đất nhiễm phèn quanh năm, chỉ có mỗi cây khóm mới phát triển tốt trên loại đất này. So với các địa phương khác, xã còn gặp nhiều khó khăn, bởi chỉ có một con đường độc đạo vào xã, dân số hiện tại chỉ ngấp nghé 5.000 người. Cây khóm là mũi nhọn kinh tế của xã bởi hơn 80% diện tích đất nông nghiệp ưu tiên trồng loại cây này.

Gần một thế kỷ trôi qua, cây khóm ở Hậu Giang tăng diện tích và sản lượng và chưa có dấu hiệu dừng lại. Điều này chứng tỏ hiệu quả kinh tế mà loại trái cây này mang lại cho vùng đất Nam Bộ này.