EU ‘đứng ngồi không yên’ trong xung đột tại eo biển Đài Loan

Các thành viên của Liên minh châu Âu (EU) - phần lớn đã tránh phản ứng trước hàng loạt chuyến thăm gây tranh cãi của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và các nghị sĩ Mỹ tới Đài Bắc vào đầu tháng này, dẫn đến một loạt các cuộc tập trận quân sự trực tiếp của quân đội Trung Quốc xung quanh đảo tự trị. 

SCMP nhận định, các quan chức châu Âu được cho là cảm thấy chẳng hưởng nhiều lợi ích từ việc đi sâu vào tranh chấp song phương Mỹ - Trung. Một số người, dù đã lên tiếng chỉ trích phản ứng quân sự thái quá của Trung Quốc nhưng vẫn tỏ ra khó chịu trước hành động mà họ coi là “khiêu khích” của bà Pelosi. 

Các doanh nghiệp châu Âu hiện đang cảnh giác cao độ về sự hỗn loạn của chuỗi cung ứng trong tương lai nếu căng thẳng tại eo biển Đài Loan ngày càng tăng. Những biến động cũng sẽ gây ra một cuộc tranh giành “điên cuồng” đối với các vi mạch của Đài Loan, với việc đảo tự trị chiếm sản lượng hơn 90% chất bán dẫn tiên tiến nhất thế giới.

Bên cạnh đó, về mặt chính trị, cuộc khủng hoảng tại Đài Loan cũng là một "cái gai" mới trong quan hệ EU - Trung Quốc.

Estonia và Latvia ngày 11.8 thông báo, hai nước đã rời khỏi nhóm thương mại 16+1 do Trung Quốc hậu thuẫn - một diễn đàn được Bắc Kinh thành lập cách đây một thập kỷ như một phương tiện để tăng cường thương mại và đầu tư - sau sự ra đi của Lithuania vào năm ngoái. Đây được cho là để phản ứng việc Trung Quốc tập trận xung quanh Đài Loan, cũng như tăng cường “quan hệ đối tác không giới hạn” với Nga.

“Đây là một yếu tố mà chúng tôi cân nhắc khi đưa ra quyết định. Trước đó, chúng tôi đã tham khảo ý kiến ​​của hàng loạt đồng minh”, Ngoại trưởng Estonia Urmas Reinsalu nói với Bloomberg.

Sven Biscop, Giám đốc Chương trình Châu Âu tại Viện Egmont - một tổ chức tư vấn độc lập và phi lợi nhuận có trụ sở tại Brussels (Bỉ), chuyên nghiên cứu liên ngành về quan hệ quốc tế - cho biết: “Cuộc tập trận của Trung Quốc là một cuộc phong tỏa trên thực tế đối với Đài Loan trong vài ngày, nhưng điều khiến tôi ngạc nhiên là EU lại không có bất kỳ phản ứng nào cụ thể nào”.

“Tôi cho rằng, EU hiện đã tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, theo đó Trung Quốc đã phong tỏa Đài Loan một cách hiệu quả và chúng tôi thực sự thấy rất ít phản ứng với động thái này. Chắc chắn Trung Quốc sẽ lặp lại diễn biến này trong tương lai”, ông Biscop cho hay.

Theo SCMP, các tổ chức doanh nghiệp châu Âu được cho là đang bắt đầu lập kế hoạch cho các tình huống xấu nhất, chẳng hạn như nếu Trung Quốc phong tỏa Đài Loan trong thời gian dài, hoặc một cuộc tấn công tổng lực có thể gây ra một cuộc chiến quy mô lớn.

“Liên minh châu Âu (EU) cần phải lập kế hoạch hay kịch bản rõ ràng để nắm bắt điều gì đang xảy ra hoặc dự đoán điều gì sắp tới. Các doanh nghiệp châu Âu không tin rằng chiến tranh tổng lực tại eo biển Đài Loan sắp diễn ra. Tôi cũng thực sự không thấy điều này sắp xảy ra. Nhưng Bắc Kinh đã phản ứng khá mạnh mẽ và ồn ào sau chuyến thăm của các nghị sĩ Mỹ, đặc biệt là trước thềm đại hội đảng của họ”, Joerg Wuttke, chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc, cho biết.

Wuttke cho rằng, tình hình căng thẳng ở eo biển Đài Loan đã làm tăng thêm rủi ro địa chính trị kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine gần 6 tháng trước. “Các cơ quan đầu não của châu Âu rõ ràng đã liên kết Ukraine với Đài Loan. Kể từ khi cuộc chiến tại Ukraine xảy ra, vấn đề Đài Loan đã là một chủ đề được thảo luận sôi nổi”, Wuttke nói.

Trung Quốc từ lâu vẫn luôn coi Đài Loan là “một phần lãnh thổ thiêng liêng” và chưa bao giờ loại trừ việc sử dụng vũ lực để nắm quyền kiểm soát. Hầu hết các quốc gia, bao gồm cả các thành viên EU và Mỹ, không công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập. Tuy nhiên, Washington đã phản đối bất kỳ nỗ lực nào nhằm chiếm đảo tự trị bằng vũ lực.

“Việc Nga tấn công Ukraine đã dạy chúng tôi rằng chúng tôi cần phải chuẩn bị tốt hơn cho các kịch bản cực đoan hơn. Điều này cũng nên áp dụng cho trường hợp Trung Quốc động binh với Đài Loan”, Siegfried Russwurm, Chủ tịch Liên đoàn Công nghiệp Đức (BDI), nhấn mạnh.

Rasswurm cho biết, Berlin và Brussels phải giúp các công ty đa dạng hóa thị trường của họ, để “đầu tư vào các thị trường trong dài hạn và giúp phát triển chúng, giống như Trung Quốc đã từng làm với các doanh nghiệp trong nước.

“EU cần đưa ra một chính sách thương mại chủ động hơn. EU đang quá phụ thuộc vào chất bán dẫn từ Đài Loan hoặc kim loại đất hiếm từ Trung Quốc, và cần phải tăng cường khả năng phục hồi của chúng tôi.

Vào tháng 2, Ủy ban châu Âu (EC) – cơ quan điều hành của EU cũng đã công bố một Đạo luật mới có tên gọi “Đạo luật Chip châu Âu”, cho phép đầu tư hàng chục tỉ euro nhằm giúp tăng cường năng lực sản xuất chip của khối trong bối cảnh thiếu hụt chip toàn cầu cũng như chấm dứt sự phụ thuộc của khối đối với các công ty nước ngoài trong lĩnh vực này

Với mục tiêu đầy tham vọng, EC dự kiến sẽ nâng thị phần sản xuất chip điện tử của khối từ mức 9% hiện nay lên 20% vào năm 2030. Tuy nhiên, tiến độ đã diễn ra rất chậm và có những lo ngại rằng Brussels có thể bị Washington vượt mặt khi có sự hỗ trợ từ những nhà sản xuất chip khổng lồ của Đài Loan.

Washington đã thông báo trong tuần này rằng họ sẽ khởi động các cuộc đàm phán thương mại và đầu tư với Đài Bắc, vài ngày sau khi giới thiệu một dự luật về sản xuất chip. Dự luật này bao gồm hơn 52 tỉ USD tài trợ cho nghiên cứu và sản xuất chất bán dẫn, một công nghệ quan trọng trong ngành công nghiệp chế tạo như vũ khí quân sự, ô tô gia đình, vốn được chính quyền Biden coi là ưu tiên cấp bách trong cuộc cạnh tranh với Bắc Kinh.

Đáng chú ý, Chủ tịch Mark Liu của tập đoàn chuyên về chế tạo chất bán dẫn lớn nhất thế giới - TSMC – đã cảnh báo rằng, nếu Đài Loan bị Trung Quốc tấn công thì nhà máy sản xuất chip của công ty sẽ không thể hoạt động vì nó phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

"Không ai có thể kiểm soát TSMC bằng vũ lực. Nếu kẻ nào sử dụng các lực lượng quân sự để chiếm lấy TSMC sẽ khiến nhà máy của TSMC không thể vận hành được. Bởi nhà máy này là cơ sở sản xuất cực kỳ phức tạp, phụ thuộc vào kết nối thời gian thực với thế giới bên ngoài, với châu Âu, Nhật Bản và Mỹ, để có được vật liệu cho đến hóa chất, phụ tùng thay thế, phần mềm kỹ thuật...", ông Liu nói.

Alicia Garcia Herrero, nhà kinh tế trưởng phụ trách châu Á - Thái Bình Dương tại ngân hàng Natixis (Pháp), thúc giục Brussels nhanh chóng cung cấp trợ cấp cho các công ty vi mạch từ Đài Loan thành lập chi nhánh ở châu Âu để đảm bảo EU có quyền tiếp cận với các loại chất bán dẫn nhanh chóng trong trường hợp Đài Loan bị Trung Quốc phong tỏa..

Song, bà Miriam Garcia Ferrer - Phát ngôn viên Thương mại và Nông nghiệp của EU - cho biết, Brussels hiện không có kế hoạch bắt đầu đàm phán cho một thỏa thuận thương mại hoặc đầu tư cụ thể với Đài Bắc.

Theo bà Ferrer, trong các cuộc đàm phán thương mại Đài Loan - EU diễn ra vào tháng 5, Brussels và Đài Bắc đã nhất trí hợp tác sâu hơn về một loạt các vấn đề liên quan đến chuỗi cung ứng, an ninh và công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực chất bán dẫn, nhưng không có bất kỳ thỏa thuận cụ thể nào được ký kết giữa hai bên.

Tuy nhiên, một loạt các nhà lập pháp châu Âu dự kiến sẽ đến thăm Đài Loan trong những tháng tới nhằm thảo luận việc tăng cường hợp tác với đảo tự trị trong nhiều lĩnh vực. Những động thái này được dự đoán sẽ làm bùng lên căng thẳng với Bắc Kinh. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trước đó cũng cảnh báo các chính trị gia nước ngoài không noi theo “hoạt động chính trị” của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi, vì điều đó “sẽ phá hoại nghiêm trọng nền tảng chính trị, cũng như can thiệp vào nội bộ Trung Quốc”.