Đổi đời nhờ mạng xã hội

Từ hiện tượng “Đám giỗ bên cồn” của Lê Tuấn Khang…

Thời gian qua, báo chí, mạng xã hội rần rần về hiện tượng Tiktoker Lê Tuấn Khang, người đoạt giải Tiktok Awards Việt Nam 2024 ở hạng mục “Nhà sáng tạo nội dung giải trí của năm”. Hơn ba tuần trôi qua, hiện tượng “Đám giỗ bên cồn” của Lê Tuấn Khang vẫn chưa hề giảm sức hút. Lê Tuấn Khang đang được các nhãn hàng, thương hiệu, thậm chí giới làm phim thương mại cũng săn lùng để hợp tác...

Cậu thanh niên 22 tuổi quê ở Sóc Trăng nghỉ học từ lớp 7, theo ba mẹ đi chăn vịt trên khắp các cánh đồng miền Tây, sau đó lên TP.HCM làm nhiều công việc phổ thông như chạy xe ôm công nghệ, làm thuê ở xưởng gỗ... Năm 20 tuổi cậu trở về quê bắt đầu "khởi nghiệp" làm Tiktoker với các clip về cuộc sống miền Tây được xem như câu chuyện cổ tích.

Trước lễ trao giải Tiktok Awards 2024, kênh của Lê Tuấn Kháng có 4 triệu lượt follower, nhưng chỉ sau 20 ngày kênh của anh đã lên đến hơn 12 triệu lượt follower. Các clip ngắn của Lê Tuấn Khang bắt đầu nhận được lượt view khủng, có video đạt gần 450 triệu lượt và một buổi livestream của anh có hơn 600 ngàn người xem trực tiếp. Lê Tuấn Khang chính thức trở thành người của công chúng và mới đây được “đạo diễn ngàn tỷ” Lý Hải chọn vào dàn cast của phim "Lật mặt" phần mới nhất.

Có nhiều lý do để Lê Tuấn Khang trở thành hiện tượng mạng xã hội. Đầu tiên phải kể đến cú huých từ sự kiện lễ trao giải Tiktok Awards 2024. Không hiểu vô tình hay cố ý nhưng sau sự cố công bố nhầm giải khiến tên tuổi của Lê Tuấn Khang đột nhiên trở thành “hot trending” trên mạng. Nhìn một cách công bằng thì Lê Tuấn Khang đã có sẵn trong người tố chất của một nghệ sĩ sáng tạo. Cách anh chọn đề tài, xây dựng kịch bản, góc máy, kỹ thuật quay dựng, lối kể chuyện dí dỏm bất ngờ không đoán trước được đã trở thành yếu tố hấp dẫn thu hút dân mạng tìm xem những clip của Lê Tuấn Khang.

Bên cạnh đó anh cũng có tư duy concept (ý tưởng chủ đạo) rất chuyên nghiệp. Ví dụ cách anh xây dựng nhân vật bà Sáu lúc nào cũng đòi đi "đám giỗ bên cồn" nhưng lại gặp đủ các chướng ngại mãi vẫn chưa đi được. Ngoài ra còn có nhân vật "sư phụ" lúc nào cũng đeo khẩu trang rất bí ẩn, Lê Tuấn Khang còn biết cách tạo ra được một "hệ sinh thái điện ảnh" bằng những gương mặt thân quen trong gia đình, chòm xóm vừa thân thiện vừa kịch tính. Video của Lê Tuấn Khang mang tới người xem cuộc sống đời thường ở miền Tây bình dị, dân dã, rất gần gũi nhưng lạ lẫm cho những ai chưa từng biết... Một yếu tố để Lê Tuấn Khang được khán giả yêu mến chính là con người chất Nam Bộ chân chất, thật thà luôn được tô đậm trong nhân vật do chính anh thể hiện.

… Nhìn về nghề sáng tạo nội dung số

Sự phát triển của mạng xã hội đã tạo ra nhiều ngành nghề mới. Trong đó, nghề sáng tạo nội dung số rất hot những năm gần đây.

Nghề này bao gồm các Youtuber, Tiktoker, Facebooker, Instagramer... trong đó có những người là celebrity (ca sỹ, diễn viên, người mẫu, MC...) và cũng có những người là người bình thường mà trở thành hot và kiếm tiền được nhờ chính việc xây dựng nội dung trên các nền tảng số.

Một dạo báo chí xôn xao với hiện tượng Bà Tân Vlog - một nông dân với các clip nấu ăn những món "siêu to khổng lồ". Rồi một dạo chàng trai chăn bò Soytiet không những thành hiện tượng ở Việt Nam mà còn thành hiện tượng trên thế giới với các clip đơn giản hết mức. Ví dụ chỉ cần anh ngồi hát đếm số hay đếm các thứ trong tuần bằng tiếng Anh nhưng lại được rất nhiều ngôi sao nổi tiếng thế giới như Rihanna, Cardi B, Snoop Dogg, Chris Brown, Miley Cyrus, Justin Bieber chú ý. Rồi đến lượt anh thợ xây Loc Fuho (Lộc phụ hồ) với những clip dạy thực hành làm thợ hồ hết sức dí dỏm và thú vị.

Ba hiện tượng vừa kể trên, nếu nhìn từ xuất thân thì là những người có vị thế thấp trong xã hội, học vấn không cao, gia cảnh nghèo, và chủ yếu kiếm sống bằng nghề lao động phổ thông… Thế nhưng nhờ sống trong thời đại số, họ đã biết tận dụng cơ hội, tự học hỏi mọi thứ để rồi họ trở thành "ngôi sao" của một bộ phận công chúng khi nhận được rất nhiều sự mến mộ. Bằng chứng là các các kênh Youtube, Tiktok, Facebook... của họ có hàng trăm ngàn, hàng triệu lượt theo dõi và lượt xem. Sự nổi tiếng đó cũng mang về cho họ nguồn thu nhập cao gấp nhiều lần mức trung bình của xã hội.

Mạng xã hội cũng tạo cơ hội cho tất cả mọi người nếu biết cách khai thác. Nhiều người dù không trở thành "ngôi sao" như Lê Tuấn Khang, Bà Tân Vlog, Soytiet nhưng họ cũng biết tận dụng và kết hợp với những khả năng của mình để kiếm tiền chính đáng bằng việc sản xuất các nội dung nghiêm túc.

Đỗ Ngọc Tú, tốt nghiệp Đại học Giao thông vận tải và từng làm cho một cơ quan nhà nước nhưng giờ rời vị trí công chức để làm kênh Youtube DNT Style - một kênh dạy lái xe online và hướng dẫn nhiều thứ về xe cộ, giao thông. Các clip nhẹ nhàng, hữu ích, không chiêu trò thu hút khá nhiều lượt xem. Kênh hiện có 143 ngàn subscriber chưa kể khách vãng lai. Từ thành công bước đầu này, cậu phát triển sự nghiệp thành Tiktoker mảng du lịch, nghỉ dưỡng và hiện sống khỏe với nghề.

Nguyễn Đình Thận học ngành Vật lý hạt nhân nhưng cũng không đi theo nghề được đào tạo mà khởi nghiệp hàng ăn và làm kênh TikTok "Hà Nội ăn gì" chuyên review các món ngon và quán ngon Hà thành, hiện cũng đạt hơn 1,1 triệu follower. Các clip sinh động, đẹp mắt, hấp dẫn và hữu ích, đạt lượng view tích cực dù không cần giật gân, câu khách. Bây giờ đó là nghề chuyên nghiệp mà Thận theo đuổi và phát triển.

Việt Nam thiếu hiện tượng mạng xã hội trí thức

Có một điều dễ nhận thấy là các hiện tượng mạng xã hội của Việt Nam từ trước tới nay, hầu hết nếu không muốn nói là tuyệt đại đa số, đều ở giới bình dân. Và những hiện tượng gây sốt nhất như các ví dụ ở trên đây thì điển hình của việc "from zero to hero" (từ số không đến anh hùng).

Nhìn nhận khách quan, đó là những hiện tượng xã hội thú vị, những câu chuyện không khác gì cổ tích thời hiện đại. Nhưng, có một thực tế là ở Việt Nam, các hiện tượng mạng này đa số là những kênh giải trí "vô thưởng vô phạt". Ví dụ các video clip "siêu to khổng lồ" của kênh Bà Tân Vlog, Soytiet hay Lộc Fuho đều tập trung vào các nội dung mang tính giải trí để đánh vào sự hiếu kỳ của người xem... nhưng chính điều đó lại thu hút hàng triệu lượt người xem.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến điều này. Trước hết, có thể do thị hiếu nên đa phần người dùng mạng tìm đến các nội dung mang tính fastfood (thức ăn nhanh), thoả mãn giải trí trong khi những thông tin, kiến thức có chiều sâu hơn thường có đối tượng quan tâm ít ỏi hơn. Bên cạnh đó, do thuật toán của các nền tảng mạng xã hội thường xuyên gợi ý, đẩy lên xu hướng các nội dung giải trí, dễ xem, đơn giản hơn là những thông tin, nội dung đòi hỏi suy ngẫm hay bề dày kiến thức mới lĩnh hội được. Vì thế, trên mạng xã hội có một số người sáng tạo nội dung số trong các lĩnh vực chính trị - xã hội - kinh tế - nghệ thuật với các kênh thông tin rất giá trị nhưng độ phủ sóng không thể bằng những Kols giải trí kể trên.

Trước nhu cầu giải trí mang tính "mì ăn liền" của đại bộ phận công chúng hiện nay, việc đòi hỏi các nhà sáng tạo nội dung mạng xã hội đặt tâm huyết của mình để cung cấp nhiều nội dung có chiều sâu kiến thức là một điều gần như rất khó xảy ra.