Bloomberg: Có tín hiệu tích cực từ các khu công nghiệp ở TP.HCM

My là một trong số công nhân đã rời các khu công nghiệp phía nam để trở về nhà sau đợt bùng phát coronavirus tồi tệ. Hàng triệu người khác đang sẵn sàng như thế, khi các hạn chế về di chuyển gần đây đã được nới lỏng.

“Chúng tôi gần như không còn gì ngoài nỗi sợ hãi,” My, hiện đang trở về nhà ở tỉnh Tây Ninh sát biên giới Campuchia ,sau khi rời TP.HCM. "Chúng tôi đã thấy nhiều người chết vì COVID trong khu phố của chúng tôi", My kể lại.

Làn sóng rời khỏi trung tâm công nghiệp của Việt Nam ở phía Nam - với ước tính là hơn 2 triệu người - theo sau một đợt phong tỏa ngày càng nghiêm ngặt bắt đầu vào tháng 7 để chống lại biến thể Delta. Các nhà máy bị đình trệ hoặc đóng cửa, tác động đến sản xuất của các công ty như Nike Inc. và làm trầm trọng thêm các vấn đề trong chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đã rối ren.

Giờ đây, các công ty thiếu nhân viên đang khẩn khoản mời những công nhân như My quay trở lại với công việc trong đợt cao điểm sản xuất quần áo mùa đông và quà tặng Giáng sinh. Chính phủ đang cung cấp dịch vụ vận chuyển trở lại và các công ty đang tăng lương và phúc lợi, nhưng rất ít hiệu quả.

Camilo Lyon, một nhà phân tích của BTIG, người ước tính chỉ riêng sản lượng của Nike đã bị giảm 180 triệu đôi giày. “Không ai hiểu được tốc độ phát triển của quá trình sản xuất sẽ diễn ra nhanh hay chậm”.

Tuy nhỏ nhưng Việt Nam đóng một vai trò lớn trong nền kinh tế tiêu dùng toàn cầu, cung cấp mọi thứ từ đồ nội thất của Walmart Inc., giày thể thao Adidas AG cho đến điện thoại thông minh của Samsung Electronics Co. theo Hiệp hội Quần áo và Giày dép Mỹ, chính Việt Nam là nhà cung cấp quần áo và giày dép lớn thứ hai cho Mỹ (sau Trung Quốc). Tầm quan trọng của Việt Nam càng tăng lên trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khi ngành sản xuất chuyển đến xuống phía nam để tránh thuế quan. Không dễ để lấp khoảng trống Việt Nam. Các nhà máy ở các nước khác đang quá tải đơn đặt hàng và sẽ mất hàng tháng để đào tạo công nhân hay di chuyển máy móc.

Theo Lyon, việc sản xuất bị bỏ lỡ sẽ đặc biệt rõ ràng tại các nhà bán lẻ vào tháng 12 và kéo dài sang quý đầu tiên. Lyon dự đoán rằng sản lượng từ Việt Nam sẽ không bình thường cho đến giữa năm 2022. Tác động đầy đủ của biến động này vẫn chưa được định giá vào cổ phiếu của các công ty may mặc và giày dép có thị phần lớn ở Việt Nam.

Việc nhà máy ngừng hoạt động cũng có thể ảnh hưởng đến các công ty công nghệ như Apple Inc., có thể khiến việc phân phối iPhone 13 bị gián đoạn do các nhà cung cấp linh kiện ngường hoạt động. Một đơn vị Samsung Electronics sản xuất đồ điện gia dụng tại Việt Nam cho biết họ kỳ vọng sẽ đạt được chỉ tiêu xuất khẩu nếu có thể nhanh chóng trở lại hoạt động bình thường.

Việt Nam đã ngăn chặn thành công COVID vào năm ngoái, khiến người dân nảy sinh cảm giác sai lầm rằng đất nước đã tránh được đại dịch. Nhưng biến thể Delta đã tấn công mạnh vào mùa xuân, mang đến những thực tế khắc. Số ca mắc và tử vong tăng đột biến, trong đó có hơn 15.000 ca tử vong ở TP.HCM trong mùa hè.

Điều đó đã khiến các nhà chức trách phải áp đặt các hạn chế nghiêm khắc, chẳng hạn như hạn chế ra đường và kể cả khi đi mua sắm thực phẩm. Các nhà máy được hướng dẫn thiết lập sản xuất tại chỗ - về cơ bản buộc những nhân viên muốn làm việc phải sống trong lều - hoặc không thì đóng cửa tạm thời. Điều này khiến nhiều công nhân vẫn không có tiền lương trong vài tháng, tiền tiết kiệm cạn kiệt và phụ thuộc vào các gói thực phẩm trợ cấp.

Ông Vũ Tú Thanh, Trưởng đại diện Việt Nam của Hội đồng Kinh doanh Mỹ-ASEAN, cho biết trải nghiệm này đã khiến nhiều lao động nhập cư bị tổn thương.

Thay vì cô lập mình trong những khu nhà trọ tạm bợ và không có lương, nhiều công nhân đã chọn trở về quê. Việc dỡ bỏ một số hạn chế ở TP.HCM và các tỉnh lân cận vào đầu tháng này chỉ tạo thêm động lực cho những người còn ở lại quyết tâm rời đi.

Thêm một điều đáng lo ngại nữa là Việt Nam là còn nhiều khu vực chưa tiêm phủ vắc xin. Tính đến giờ, chỉ khoảng 14% trong số 98 triệu người được tiêm chủng đầy đủ. Hiệp hội May mặc và Giày dép Mỹ đã vận động chính quyền Joe Biden tài trợ nhiều vắc-xin hơn cho Việt Nam.

Trong nỗ lực vãn hồi, chính quyền địa phương đã nhắn tin cho công nhân để thuyết phục họ quay trở lại. Họ cũng thuê xe buýt để đưa họ trở về quê.

Trần Thị Hoa, một bà mẹ hai con 31 tuổi, cho đến nay vẫn bỏ ngoài tai những lời kêu gọi ở lại. Hoa không có kế hoạch ngay lập tức trở lại công việc của mình ở TP.HCM, nơi cô kiếm được khoảng 350 USD một tháng nhờ may quần áo.

“Tôi không thể đưa gia đình trở lại thành phố bây giờ, vì nó vẫn còn quá nhiều rủi ro”, Hoa cho biết. Hiện cô đang sống ở Vĩnh Long với chồng con, còn chồng cô là một tài xế công nghệ. "Là người phụ nữ của gia đình, tôi phải nghĩ đến nhà mình trước tiên".

Với việc nới lỏng các hạn chế vào đầu tháng, sản lượng tại một số nhà máy đang tăng lên. Pouyuen Việt Nam, một đơn vị thuộc Tập đoàn Pou Chen của Đài Loan, nhà sản xuất giày thể thao lớn nhất thế giới, đã tiếp tục sản xuất vào ngày 6.10 với không quá 30% công nhân, theo trang tin Zing của Việt Nam. Hơn 40.000 công nhân vẫn chưa trở lại, và công ty có thể không đạt được mục tiêu hoạt động hết công suất vào giữa tháng 11.

Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy tình hình có thể đang được cải thiện. Theo trung tâm báo chí của thành phố, các khu công nghiệp và khu chế xuất ở TP.HCM báo cáo rằng khoảng 57% công nhân đã trở lại vào ngày 6.10, tăng từ 24% trước khi nới lỏng các hạn chế.

Mặc dù đại dịch đang bắt đầu giảm bớt - các ca mắc mới hàng ngày trong tháng 10 này đã giảm xuống còn khoảng 5.000 so với trung bình gần 11.000 vào tháng 9 - Việt Nam vẫn cần tiếp tục đẩy nhanh chương trình tiêm vắc xin phòng COVID. Chính phủ hy vọng sẽ tiêm chủng đầy đủ cho 70% người lớn vào cuối tháng 3.2022.

Hiện tại, ngay cả lời đề nghị bao ăn tại nơi làm việc và một khoản lương thưởng cũng chưa đủ để hấp dẫn Hoa trở lại làm việc. Hoa cho biết: “Tôi cảm thấy tiếc nếu ai đó ở Mỹ không thể mua cho chồng hoặc con một số quần áo mới trong dịp Giáng sinh. Nhưng tôi cũng không thể bỏ gia đình ở đây".