Bí ẩn ‘cổng địa ngục’ tại Turkmenistan

Nhưng khi một nhóm thám hiểm Liên Xô khoan tìm khí đốt ở Turkmenistan hơn 50 năm trước, họ được cho đã kích hoạt phản ứng dây chuyền tạo nên hố Darvaza khổng lồ rực lửa với biệt danh “cổng địa ngục” hay “ánh sáng Karakum”.

Lửa duy trì bởi khí mê tan thoát ra từ hàng chục lỗ dọc theo đáy và thành hố đem lại cảnh tượng vô cùng ngoạn mục. Du khách đứng quanh miệng hố có thể cảm nhận sức nóng dữ dội. Kỳ quan này đặc biệt nổi bật dưới bầu trời đêm.

Được bao quanh bởi cồn cát và mỏm đá của sa mạc Karakum, hố Darvaza là điểm dừng chân hàng đầu trong hầu hết mọi chuyến tham quan Turkmenistan. Du khách đổ xô đến bất chấp nơi đây không có dịch vụ gì, họ phải tự mang theo mọi thứ cần thiết. Nhưng hiện đã có ba nơi ngủ qua đêm với lều bạt, cung cấp bữa ăn cùng phương tiện chở khách đến miệng hố.

Hố Darvaza rộng khoảng 70 mét, sâu 30 mét. Thành hố thẳng đứng dẫn xuống đáy đầy đá vụn. Một hàng rào được dựng lên vào năm 2018 nhằm ngăn du khách đến quá gần.

Nhà nghiên cứu văn hóa Ged Gillmore (Đại học London, Anh) cho biết: “Đó là hang khí đốt bị sụp, giống như một lò ga cũ khá thú vị. Nhưng tôi thấy nó khá đáng sợ”.

Tuy nhiên, hố Darvaza có thể không tồn tại lâu nữa. Chính phủ Turkmenistan từng để ngỏ khả năng bịt kín miệng hố. Nhiều người còn nhận thấy lửa trong hố giảm đi thấy rõ.

Theo nhà sáng lập công ty du lịch Lupine Travel (tiên phong mở tour khám phá Turkmenistan) Dylan Lupine: “Tôi nghĩ giờ đây nó chỉ cháy bằng 40% mức mà tôi nhìn thấy lần đầu năm 2009. Diện tích cháy từng rộng hơn. Bây giờ ít hơn và ngọn lửa không cao như trước”.

Một hướng dẫn viên giấu tên cũng xác nhận lửa tại hố Darvaza trong 7 năm qua (ông đến khoảng 40 lần) ngày càng thấp. Người này cho rằng dường như nguồn khí mê tan sắp cạn.

Nguồn gốc bí ẩn

Không ai biết rõ thời điểm hố hình thành, vì tài liệu thời Liên Xô bị mất, không đầy đủ hoặc chưa được giải mật. Nhà thám hiểm người Canada George Kourounis cho biết nguồn gốc của kỳ quan dấy lên nhiều tranh luận, trong đó lý thuyết phổ biến nhất là hố hình thành năm 1971 rồi bốc cháy không lâu sau đó.

“Nhưng khi tôi đến Turkmenistan đi cùng 2 nhà địa chất kỳ cựu của chính phủ đến hố, họ nói rằng nơi đây hình thành trong những năm 1960, sủi bọt bùn cùng khí suốt khoảng thời gian dài và đến những năm 1980 mới bắt đầu bốc cháy”, theo ông Kourounis.

Cách khí mê tan bắt đầu cháy cũng bí ẩn không kém. Ông Kourounis cho biết: “Có người nói là do lựu đạn, người khác lại nói do que diêm. Tôi còn nghe câu chuyện một nông dân say rượu lái máy kéo bị lao xuống hố”.

Hướng dẫn viên (giấu tên) chia sẻ một chuyện khác: “Lúc trước, gần hố có một ngôi làng. Cư dân phóng hỏa vì không muốn mùi hôi hoặc khí mê tan gây hại cho sức khỏe. Họ nghĩ hố chỉ cháy vài tuần mà thôi”.

Tham gia sứ mệnh khoa học tìm kiếm sự sống trong hố Darvaza do National Geographic tài trợ, ông Kouronis năm 2013 từng đi xuống kỳ quan thu thập mẫu đất. Phân tích sau đó ghi nhận một số vi khuẩn và khuẩn ưa nhiệt lại sống được ở điều kiện khắc nhiệt của hố.

Hành trình đến hố Darvaza

Hố Darvaza cách thành phố Ashgabat 4 giờ lái xe về phía bắc. Xe 4 bánh có thể chạy dọc xa lộ hai làn xe cùng đường sa mạc đầy cát, trên đường đi sẽ nhìn thấy lạc đà đi lang thang. Hai ngôi làng Bokurdak và Erbent nằm dọc xa lộ là điểm dừng chân để mua nhu yếu phẩm.

Là nơi cao cấp nhất trong 3 điểm ngủ qua đêm gần hố, trại Darvaza cung cấp lều bạt đủ giường lẫn ghế, khu vực ăn uống mát mẻ, nhà vệ sinh di động ngoài trời.

Một lựa chọn nữa là trại Garagum, có sàn lót phủ trên thảm mang họa tiết Turkmenistan truyền thống, đèn chiếu sáng bằng năng lượng mặt trời. Vào buổi tối du khách sẽ được thưởng thức tiệc nướng ngoài trời. Cách trại không xa là một ngọn núi đá nhỏ nơi có thể ngắm nhìn toàn cảnh “cổng địa ngục”.

Trên địa bàn còn tồn tại hai hố tương tự, nhưng một hố chứa đầy nước với bong bóng khí chứ không có lửa, một hố chỉ cháy nhỏ.

Hố Darvaza sẽ biến mất?

Nhiều năm qua xuất hiện đồn đoán chính phủ Turmenistan sắp biến hố Darvaza thành cơ sở sản xuất khí đốt. Năm 2022, báo Neytralny Turkmenistan đưa tin tổng thống cùng nội các đã tham vấn các nhà khoa học về cách dập tắt ngọn lửa, ngừng đón khách du lịch. Lý do được đưa ra là để hố tiếp tục cháy lãng phí tài nguyên thiên nhiên, gây ô nhiễm môi trường cũng như gây hại cho sức khỏe con người.

Nhưng đến nay chưa thấy có bằng chứng chính phủ sắp triển khai dự án. Một số người đồn đại rằng nhà nước đã khoan giếng thăm dò lấy đi lượng khí lớn nên lửa ở hố Darvaza yếu dần.

Ông Lupine cho biết người dân địa phương rất lo lắng vì nếu kỳ quan mất đi thì ngành du lịch của đất nước sẽ thiệt hại nặng, dẫn đến rất nhiều người mất việc. Tuy nhiên hiện tại, “cổng địa ngục” vẫn tiếp tục thu hút lượng lớn du khách đến quốc gia Trung Á này.