Vì sao lại dừng dùng tài sản công thanh toán cho dự án BT?

Bộ Tài chính mới đây có công văn gửi UBND TP.Hà Nội về việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao (BT).

Theo công văn này, UBND TP.Hà Nội đã quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư và cấp Giấy chứng nhận đầu tư cho 5 dự án về hạ tầng giao thông (gồm: dự án đầu tư xây dựng tuyến đường từ đê sông Hồng đến Khu đô thị mới C2 - Gamuda Gardens; dự án xây dựng các tuyến đường giao thông đấu nối hạ tầng các khu đô thị dân cư quận Hà Đông; Dự án xây dựng tuyến đường Minh Khai - Vĩnh Tuy - Yên Duyên, đoạn nối từ đường Minh Khai đến đường Vành đai 2,5; dự án xây dựng tuyến đường từ đường Lê Trọng Tấn đến đường Vành đai 3) theo hình thức hợp đồng BT; thanh toán bằng quỹ đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án BT.

Về việc thành phố dùng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án BT, Bộ Tài chính cho biết kể từ ngày 1.1.2018, không áp dụng quy định tại Quyết định số 23/2015/QĐ-TTg ngày 26.6.2015 của Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế nhà nước thanh toán bằng quỹ đất cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án đầu tư xây dựng theo hình thức xây dựng chuyển giao.

Trước đó ngày 6.10.2017, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao. Tuy nhiên đến nay, nghị định chưa được ban hành.

Do đó, để xử lý các vấn đề chuyển tiếp trong thời gian một số văn bản quy định chi tiết chưa được ký ban hành, Bộ Tài chính đã đề nghị Chính phủ tạm dừng việc xem xét, quyết định sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư kể từ ngày 1.1.2018 cho đến khi nghị định trên được ban hành.

Thời gian qua, các dự án đầu tư bằng hình thức BT được cho là còn nhiều bất cập. Kiểm toán Nhà nước cho rằng những dự án này không thực sự giảm gánh nặng cho ngân sách mà còn tạo kẽ hở gây thất thoát ngân sách nhà nước. Bởi lẽ, vốn đầu tư các dự án BT chủ yếu là vốn vay (khoảng 85%) và được tính lãi, với lãi suất tối đa huy động bằng 1,3 lần lãi suất trái phiếu Chính phủ, dẫn đến thực chất gần như toàn bộ dự án là vốn của Nhà nước hoặc là vốn của Nhà nước đi vay với mức lãi suất cao hơn lãi suất Nhà nước huy động để đầu tư thực hiện dự án.

Báo cáo kiểm toán 17 dự án đầu tư xây dựng theo hình thức BT cho thấy các dự án BT thực chất là sử dụng nguồn lực ngân sách Nhà nước nhưng không quy định phải là dự án cần thiết, thực sự cấp bách là chưa phù hợp với các quy định hiện hành.

Kiểm toán Nhà nước cho rằng việc thanh toán cho nhà đầu tư theo hình thức giao đất đã giải phóng mặt bằng có thu tiền sử dụng đất, hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê không thông qua hình thức đấu giá là chưa phù hợp quy định của Luật Đất đai năm 2013 và là kẽ hở dẫn đến thất thoát ngân sách.

Hiện nay, tại các dự án BT có nhiều bất cập như: Nhà đầu tư góp vốn chủ sở hữu chưa đầy đủ và đúng hạn như tiến độ đã cam kết trong hợp đồng hoặc ký hợp đồng nhưng không quy định phần vốn chủ sở hữu của chủ đầu tư; xác định lãi suất vốn vay còn sai sót, thiếu cơ sở; ký kết hình thức hợp đồng không phù hợp, quy định không rõ ràng thời điểm thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước làm tăng chi phí lãi vay trong phương án tài chính; xác định tổng vốn đầu tư trong phương án tài chính chưa hợp lý, một số chi phí lập cao so với thực tế và quy định hoặc xác định tổng mức đầu tư không chính xác; lập dự án, phê duyệt thiết kế dự toán của hầu hết dự án còn sai sót về khối lượng, định mức đơn giá...

Tại tờ trình dự thảo nghị định quy định việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình theo hình thức hợp đồng BT vào giữa năm 2017, Bộ Tài chính đề xuất dùng các tài sản công như: Tài sản công tại cơ quan nhà nước; tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập; tài sản phục vụ công tác quản lý tại đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; tài sản công tại tổ chức chính trị - xã hội; tài sản kết cấu hạ tầng; giá trị quyền sử dụng đất... để thanh toán cho nhà đầu tư.

Tuyết Nhung