Thông tin giữ vai trò hàng đầu trong sự phát triển của khoa học

Một trong những quy luật phát triển nội tại của khoa học là tính kế thừa và tính quốc tế của nó. Không một phát minh khoa học nào lại chỉ là sản phẩm lao động của một người, thậm chí một thế hệ. Phát minh đó là sản phẩm của nhiều người, của nhiều thế hệ. Lúc đương thời Isaac Newton đã diễn tả tư tưởng này một cách sinh động như sau: “Nếu tôi có nhìn xa hơn người khác một phần nào, đó là vì tôi đứng trên vai những người khổng lồ”.

Tính kế thừa là yếu tố quan trọng thúc đẩy nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật. Người sau không làm lại việc người trước đã làm. Thế hệ sau chọn lọc, hệ thống hoá thành quả của người đi trước, phát hiện ra những quy luật mới. Quy luật mới này là sản phẩm khoa học, cũng là thông tin khoa học mới. Như vậy hoạt động nghiên cứu khoa học là một loại hoạt động đặc thù của con người nhằm thu được những thông tin khoa học mới, trên cơ sở những thông tin mà xã hội loài người đã tích lũy được.

Như vậy hoạt động nghiên cứu khoa học là một hệ thống tiếp nhận thông tin và tạo ra những thông tin mới khác với thông tin ban đầu.

Có thể nói khoa học được nuôi dưỡng bằng chính khoa học. Những phát minh khoa học và cải tiến kỹ thuật sẽ chậm lại nếu cộng đồng khoa học không làm chủ được những thông tin khoa học tích lũy được theo thời gian. Điều đó giải thích nguyên nhân của sự yếu kém về khoa học kỹ thuật ở các nước thiếu nguồn thông tin tư liệu.

Thông tin là cơ sở của lãnh đạo và quản lý

Quản lý là một dạng tương tác đặc biệt của con người với môi trường xung quanh nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức, trên cơ sở sử dụng tốt nhất các nguồn tài nguyên. Các tài nguyên ở đây bao gồm: con người, tri thức, tiền, vật chất, năng lượng, không gian, thời gian...

Quá trình quản lý có thể được xác định như một loạt các hoạt động định hướng theo mục tiêu, trong đó có các hànhđộng cơ bản là: xác định mục tiêu, lập kế hoạch để thực hiện mục tiêu, tổ chức và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch đó.

Nhiệm vụ quan trọng của quản lý là ra các quyết định. Hiệu quả của quản lý phụ thuộc vào chất lượng của các quyết định của người quản lý. Đó là các quyết định đúng đắn, khoa học, kịp thời và phù hợp với thực tiễn khách quan, thể hiện sự am hiểu và nắm vững vấn đề được quyết định.

Chất lượng của quyết định phụ thuộc vào sự đầy đủ và chất lượng của các thông tin, các số liệu và dữ kiện được cung cấp. Có thể nói thực chất của quá trình quản lý là quá trình xử lý thông tin của người lãnh đạo. Do đó thông tin là yếu tố quan trọng nhất mà thiếu nó thì không thể có bất kỳ quá trình quản lý nào trong hệ thống tổ chức của xã hội.

Vai trò của thông tin trong văn hoá, giáo dục và đời sống

Con người có nhu cầu vật chất và nhu cầu tinh thần. Nhu cầu vật chất (ăn, mặc, ở...) dù có cao đến mấy, cũng chỉ là hữu hạn. Nhưng nhu cầu tinh thần (văn hoá, thông tin, giáo dục, giải trí...) bao giờ cũng là vô hạn. Sự phát triển bùng nổ của các phương tiện thông tin đại chúng, sự tiến bộ đến mức hoàn hảo của các phương tiện nghe nhìn, sự phát triển của các dịch vụ thông tin phong phú và đa dạng trên Internet... đã ngày càng đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về văn hoá tinh thần của con người, tạo cho con người những điều liện tốt hơn để sáng tạo và hưởng thụ các giá trị văn hoá của dân tộc và của nhân loại.

Ngày nay máy tính cá nhân đã trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của nhiều người. Máy tính cá nhân không chỉ hỗ trợ con người trong công việc hàng ngày, trong giao tiếp với bạn bè đồng nghiệp, mà còn đem lại cho họ những phút thư giãn như đọc những bản tin nhanh trên báo điện tử buổi sáng, nghe nhạc, xem phim buổi chiều...

Những dịch vụ web mạnh mẽ sẽ giúp con người tổ chức cuộc sống và truy cập bất cứ thông tin nào từ máy tính cá nhân ở nhà hoặc từ một máy tính xách tay có thể mang theo người mọi lúc mọi nơi. Những phần mềm ứng dụng tuyệt vời đã làm cho máy tính cá nhân không những trở thành một công cụ thiết yếu trong kinh doanh, mà còn trở thành một công cụ hỗ trợ cho sự sáng tạo của các nghệ sĩ: các nhạc sĩ sáng tác ra các bản nhạc hay, viết những tổng phổ phức tạp cho dàn nhạc, các hoạ sĩ sáng tác ra các tác phẩm đồ hoạ giá trị, các phim hoạt hình sinh động, các trang web giàu tính thẩm mỹ...

Giáo dục là hoạt động xã hội nhằm thực hiện chức năng chuyển giao thông tin giữa các thế hệ. Do đó giáo dục là nhân tố hàng đầu của sự phát triển. Các hoạt động giảng dạy, học tập, tự đào tạo ngoài quan hệ sư phạm giữa thầy và trò, luôn cần đến các kho tài liệu, các hoạt động khai thác và phổ biến tri thức của các thư viện và trung tâm thông tin. Ở các trường đại học, thư viện đóng vai trò quan trọng thứ hai sau người thày. Các thư viện này phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập của các giáo sư, giảng viên và sinh viên. Thư viện trường đại học Oxford ở Cambridge (thành lập từ thế kỷ 14), thư viện trường đại học Harvard ở bang Massachusetts (thành lập năm 1638) còn lớn hơn nhiều thư viện quốc gia cả về tầm cỡ và chất lượng.

Ngày nay người ta có thể sử dụng máy tính cá nhân để tạo ra nhiều phương pháp học tập, phù hợp với nhiều đối tượng với nhiều trình độ khác nhau. Có nhiều phần mềm hỗ trợ sinh viên, học sinh học tập, trình bày thông tin theo nhiều hình thức khác nhau và được cá nhân hoá dễ dàng so với phương pháp trên giấy tờ. Máy tính cá nhân làm thay đổi phương pháp học tập truyền thống, cho phép học sinh chủ động tham gia nhiều hơn, kích thích tính tò mò của học sinh ở mọi lứa tuổi, tạo điều kiện cho học sinh khám phá thông tin theo khả năng riêng của mình, làm thí nghiệm và trao đổi, học hỏi lẫn nhau.

Sự kết hợp của Internet và các công nghệ số

Bước vào đầu thế kỷ 21, sự kết hợp của Internet và các công nghệ số đã tạo ra một mô hình đào tạo mới, đó là đào tạo trực tuyến, còn gọi là đào tạo điện tử hay E-learning. E. learning là một hình thức đào tạo mà trong đó các kiến thức và sự lĩnh hội được trao đổi thông qua các máy tính, Internet, các trang web hoặc từ các tổ chức mạng. Với E-learning, học viên có thể tham dự các khoá đào tạo tại mọi nơi, vào bất kỳ thời gian nào mà họ muốn, và nhất là học viên có cơ hội tiếp cận các lĩnh vực tri thức chuyên môn của thế giới với chi phí thấp theo nhiều cách với các phương tiện đa truyền thông.

Ngày nay cùng với sự phát triển của xã hội, nhu cầu thông tin phục vụ cho cuộc sống của con người ngày càng gia tăng. Mọi người sử dụng thông tin để lựa chọn sản phẩm, lựa chọn dịch vụ. Các thông tin về chính trị, xã hội và kinh tế giúp con người có định hướng đúng, làm chủ được đời sống của mình và thực hiện đầy đủ trách nhiệm và quyền hạn của người công dân.

Về mặt định tính, lý thuyết thông tin làm sáng tỏ một thuộc tính cơ bản của thông tin là: thông tin là sự đối lập với bất định và ngẫu nhiên, do đó nó phản ảnh cái xác định và trật tự trong các mối quan hệ của sự vật và hiện tượng. Vì vậy thông tin đúng đắn và chính xác bao giờ cũng đem lại trật tự và sự ổn định cho tổ chức. Ví dụ thông tin về pháp luật và hành chính đem lại trật tự, an ninh cho xã hội; Thông tin về kinh tế đem lại sự ổn định cho thị trường; Thông tin về thời tiết bảo đảm an toàn cho người sản xuất; Thông tin chính trị và thời sự giúp cho các thành viên trong xã hội có thái độ và định hướng xã hội đúng đắn...

Ngày nay với sự phát triển của thông tin và truyền thông, khả năng giao lưu giữa các nhóm người và các thành viên trong xã hội tăng lên. Độ phức tạp của xã hội cũng tăng lên nhanh chóng. Giữ vững sự ổn định và định hướng phát triển của xã hội bằng cách xử lý đúng đắn và thông minh các luồng thông tin là vấn đề luôn đặt ra đối với các nhà quản lý và điều hành.