Thiếu nước đến mức phải cứu trợ, trách nhiệm và cam kết của bộ trưởng thế nào?

Tác động nặng nề từ các “dòng sông chết”

Chất vấn Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh tại Quốc hội về tình trạng ô nhiễm nguồn nước sông Nhuệ, sông Đáy, đại biểu Mai Thị Phương Hoa cho biết tỉnh Nam Định cũng như các tỉnh nằm ở lưu vực sông Nhuệ - sông Đáy là những địa phương chịu tác động nặng nề của ô nhiễm nguồn nước do nước thải chưa đạt tiêu chuẩn xả vào.

Theo báo cáo của Bộ TN-MT, nước thải từ đô thị làng nghề, nước thải công nghiệp chiếm tỷ lệ lớn nhất trong cơ cấu nước thải phát sinh, trong khi đó nước thải thu gom đạt tỷ lệ thấp.

Đại biểu Hoa đề nghị Bộ trưởng TN-MT nêu rõ đánh giá về tình trạng nơi nào xả thải càng nhiều thì việc xử lý nước thải càng ít, tình trạng đô thị xả thải, nông thôn gánh chịu ô nhiễm...

Trả lời câu hỏi của đại biểu Hoa về ô nhiễm trên hệ thống sông Nhuệ, sông Đáy, Bộ trưởng Bộ TN-MT cho biết đã tăng cường hệ thống quan trắc và phân tích môi trường trên lưu vực sông Nhuệ, sông Đáy. Hiện nay có 5 điểm quan trắc tự động, 42 điểm quan trắc môi trường nước mặt.

Ngoài ra, địa điểm xả thải có lưu vực lớn và có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường được thiết lập quan trắc thường xuyên và liên tục, kết nối dữ liệu online. Bộ TN-MT cũng đánh giá sức chịu tải của các dòng sông, với quan điểm sẽ trao đổi với các địa phương có giải pháp xử lý phù hợp.

Tranh luận với Bộ trưởng Khánh về các “dòng sông chết”, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị làm rõ trách nhiệm của Bộ TN-MT trong việc tổ chức thực hiện Luật Bảo vệ môi trường khi để xảy ra trình trạng xả thải, ô nhiễm môi trường ngày càng tăng.

Về trả lời của Bộ trưởng để xử lý các “dòng sông chết” cần thời gian và nguồn lực, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị bộ trưởng nói rõ cần thời gian bao lâu và việc xây dựng, triển khai đề án về nguồn lực để xử lý tổng thể tình trạng ô nhiễm các dòng sông hiện nay như thế nào.

Bộ trưởng Khánh cũng cho biết vừa khánh thành Trung tâm Tổng hợp xử lý dữ liệu và quan trắc kết nối bộ với tất cả các địa phương và các vùng nguồn xả thải lớn; từng bước cập nhật và kiểm tra xử lý vấn đề này.

Ngoài ra, bộ tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm về môi trường, đặc biệt các trường hợp cố tình xả thải ra môi trường không đạt yêu cầu.

Hạn hán, xâm nhập mặn ngày càng gay gắt

Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi cho biết tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn diễn ra ngày càng gay gắt, nhất là tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Nhiều giải pháp đã được thực hiện nhưng diễn biến đang ngày càng cực đoan, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sản xuất của người dân.

Về tình hình hạn hán diễn biến phức tạp, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh nhận định biến đổi khí hậu có tác động rất lớn trên nhiều vùng miền trên cả nước.

“Chúng ta phải chủ động thích ứng, ứng phó với biến đổi khí hậu bằng cách triển khai hiệu quả Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) và hoàn thành các quy hoạch khu vực sông, điều hòa điều phối nước hợp lý; đảm bảo sử dụng tối ưu nước, dự báo, cảnh báo sớm cho người dân chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại các địa phương để phòng chống hạn hán”, ông Khánh nêu.

Ông Khánh cũng nêu, biến đổi khí hậu đã tác động rất lớn đến Việt Nam, tác động đến nguồn nước nên phải có những giải pháp sớm để đảm bảo được an ninh nguồn nước.

“Việc đảm bảo an ninh nguồn nước thì đầu tiên chúng ta phải đảm bảo được nguồn nước nội sinh. Theo đó, chúng ta phải tiếp tục bảo vệ rừng, trồng thêm rừng và sử dụng hiệu quả nguồn nước”, ông Khánh nói.

Về chất vấn hiện đại hóa và công nghệ số đối với hệ thống quản lý điều hòa, phân phối nguồn nước, Bộ trưởng Khánh khẳng định việc đảm bảo quản lý nguồn nước rộng khắp cả nước, chắc chắn phải sử dụng hệ thống công nghệ thông tin, quan sát giám sát.

Bộ TN-MT đã triển khai hệ thống giám sát, khai thác sử dụng tài nguyên nước ở trung ương, hiện có 850 tổ chức, cá nhân đã kết nối quyền số liệu hệ thống giám sát với bộ. Thời gian tới, bộ tiếp tục nâng cấp hệ thống phân tích, đánh giá, sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, thuật toán đám mây, phân tích, đánh giá sau đó tổng hợp và tham mưu trong công tác quản lý nhà nước.

Cần tuyên ngôn rõ ràng: Việt Nam không dư thừa nước

Trả lời vấn đề đại biểu nêu liên quan đến hồ chứa nước, hồ thủy lợi và tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan chia sẻ về những khó khăn của người dân ở khu vực này.

Bộ trưởng Hoan cũng cho biết tình trạng sạt lở đang diễn ra, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân.

“Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có chuyến thị sát và giao Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn trình đề án tổng thể về vấn đề này. Dự kiến đến tháng 9 tới, bộ sẽ trình đề án trong đó, tiếp cận một cách tổng thể hơn, chiến lược hơn về vấn đề hạn hán, xâm nhập mặn”, ông Hoan nêu.

Bộ trưởng Hoan cũng cho biết đang tổ chức lấy ý kiến các chuyên gia ở Hà Nội và TP.HCM về vấn đề này.

Về tài nguyên nước, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết trên thế giới đang đánh giá Việt Nam đang ở trong kỷ nguyên khô hạn mang tính chất toàn cầu, trong đó Việt Nam lại là quốc gia bị tổn thương nhất.

Ông Hoan khẳng định, tiếp cận vấn đề nước chúng ta phải tiếp cận ba chủ thể: số lượng nước, chất lượng nước và cách thức chúng ta sử dụng nguồn nước. Đặc biệt, cách thức sử dụng nguồn nước sẽ tác động tới số lượng nước và chất lượng nước.

“Chúng ta chưa bao giờ xem nước là tài nguyên, nhưng đứng trước thách thức biến đổi khí hậu, cách thức chúng ta khai thác, sử dụng, đã đến lúc chúng ta cần thay đổi cách tiếp cận với nguồn nước”, ông Hoan nói.

Bộ trưởng Hoan nhấn mạnh: "Chúng ta cũng cần có “tuyên ngôn” với bà con nông dân cả nước rằng chúng ta không phải là một quốc gia dư thừa nước. Do vậy cần có cách tiếp cận vừa ngắn hạn vừa dài hạn, vừa có chiến lược tổng thể để chuyển đổi trạng thái nông nghiệp, từ tưới tràn, tưới xả sang tưới nhỏ giọt…”.

Theo ông Hoan, tiết kiệm nước còn liên quan đến phát thải khí nhà kính, trong đó đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh, tiết kiệm nước hơn sẽ làm giảm phát thải.

Về các giải pháp trước mắt hạn chế xâm nhập mặn, trữ ngọt, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn sẽ đề nghị Chính phủ ưu tiên đầu tư cho đồng bằng sông Cửu Long, nhất là các công trình có độ phủ rộng, nhiều người dân hưởng lợi.

Về hồ thủy lợi, theo ông Hoan, bộ đang trực tiếp quản lý 5 hồ lớn và 25 hồ liên quan nhiều tỉnh do Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn phân cấp cho các địa phương quản lý. Đến thời điểm này các hồ an toàn, đang được thường xuyên theo dõi, quản lý.

Đối với 900 hồ lớn, vừa, nhỏ đã phân cấp các địa phương quản lý, nguồn lực đầu tư theo luật ngân sách của địa phương. Tuy nhiên, đối với một số địa phương nguồn lực hạn chế, Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn cũng báo cáo Thủ tướng Chính phủ có giải pháp cụ thể hơn.

Bộ trưởng Hoan đề nghị các đại biểu quốc hội tăng cường giám sát, đề xuất duy tu, sửa chữa đảm bảo an toàn hồ đập do địa phương quản lý…