Nhiều ý kiến cho rằng những gì đang diễn ra tại Gruzia mang dáng dấp của "cuộc cách mạng Maidan" tại Ukraine năm 2014, một sự kiện đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện chính trị và địa chính trị của khu vực Đông Âu. Tuy nhiên, liệu Gruzia có đang đi theo con đường tương tự Ukraine, hay đây là một diễn biến với các đặc điểm và kết cục khác biệt?

Nguyên nhân biểu tình

Theo Washington Post, cuộc khủng hoảng tại Gruzia bắt nguồn từ sự bất mãn sâu sắc của người dân đối với chính quyền đảng cầm quyền "Giấc mơ Gruzia", đặc biệt liên quan đến định hướng hội nhập với Liên minh châu Âu (EU).

Đối với một bộ phận người dân Gruzia, đặc biệt là thế hệ trẻ, con đường hội nhập EU không chỉ là một bước đi chiến lược, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng cho tương lai của đất nước. EU được coi là một mô hình của dân chủ, thượng tôn pháp luật và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, sự trì hoãn trong các nỗ lực cải cách và những dấu hiệu cho thấy chính quyền muốn duy trì quan hệ gần gũi với Nga đã làm dấy lên sự thất vọng và nghi ngờ. Các cuộc biểu tình nhanh chóng lan rộng, không chỉ tại thủ đô Tbilisi mà còn ở nhiều thành phố khác.

Điểm đáng chú ý trong phong trào biểu tình lần này là sự tham gia mạnh mẽ của giới trẻ và các nhóm tự tổ chức, không chịu sự chi phối rõ ràng từ các đảng phái đối lập truyền thống. Điều này tạo nên một bầu không khí sôi động và tự phát, nhưng cũng đi kèm với sự thiếu tổ chức chặt chẽ.

Nhà phân tích chính trị Ghia Nodia nhận định với Washington Post rằng đây là một đặc điểm nổi bật trong chính trị Gruzia.

"Các cuộc biểu tình thường hiệu quả hơn khi không có sự lãnh đạo trực tiếp từ các đảng phái đối lập", ông nói, đồng thời cảnh báo rằng sự phi tập trung có thể làm giảm khả năng đạt được những kết quả dài hạn.

Căng thẳng leo thang

Căng thẳng tại Gruzia nhanh chóng leo thang thành xung đột. Theo Bộ Nội vụ Gruzia, ít nhất 114 cảnh sát đã bị thương trong các cuộc đụng độ, trong khi nhiều người biểu tình cũng phải chịu thương tích nặng nề.

Tổng thống Gruzia, Salome Zourabichvili, đã lên tiếng chỉ trích các hành động bạo lực nhắm vào người biểu tình và bày tỏ lo ngại về cách mà chính quyền xử lý tình hình. Bà cho biết nhiều người biểu tình bị bắt đã bị thương ở đầu và mặt, thậm chí phải chịu các hành động bạo lực trong thời gian bị giam giữ.

Bà Zourabichvili, dù chỉ giữ vai trò nghi lễ, đã nổi lên như một tiếng nói quan trọng trong cuộc khủng hoảng. Bà tuyên bố sẽ không rời nhiệm sở cho đến khi một quốc hội “hợp pháp” được triệu tập, bất chấp kế hoạch từ chức vào tháng 12. Tuyên bố này càng làm gia tăng căng thẳng giữa bà và chính quyền của đảng "Giấc mơ Gruzia". Tòa án Hiến pháp đã bác bỏ yêu cầu của bà Zourabichvili nhằm tuyên bố cuộc bầu cử quốc hội gần đây là vi hiến, đẩy đất nước vào tình trạng chính trị bế tắc.

Lãnh đạo đảng cầm quyền, Irakli Kobakhidze, cũng lên tiếng bác bỏ các cáo buộc từ người biểu tình, gọi các cuộc biểu tình là sản phẩm của “lời nói dối” do phe đối lập lan truyền.

Ông cũng cáo buộc rằng các cuộc biểu tình là một nỗ lực tái hiện "cuộc cách mạng Maidan" tại Ukraine, một sự kiện mà ông cho là dẫn đến bất ổn kéo dài và xung đột với Nga. Kobakhidze khẳng định rằng Gruzia sẽ không cho phép một kịch bản tương tự xảy ra, đồng thời ám chỉ rằng chính phủ sẵn sàng sử dụng biện pháp cứng rắn hơn nếu cần thiết.

Maidan thứ hai?

Những tuyên bố này làm dấy lên câu hỏi: liệu Gruzia có đang lặp lại kịch bản cách mạng Maidan của Ukraine? Cả hai quốc gia đều có những điểm tương đồng quan trọng.

Cả Gruzia và Ukraine đều từng là một phần của Liên Xô cũ và nằm ở ngã tư địa chính trị giữa Nga và phương Tây. Cả hai đều phải đối mặt với áp lực địa chính trị khi một bên là Nga tìm cách duy trì ảnh hưởng, và bên kia là EU muốn mở rộng hợp tác. Những làn sóng biểu tình lớn tại cả hai quốc gia đều xuất phát từ nguyện vọng hội nhập EU của người dân và sự thất vọng với chính quyền vì không thực hiện được những bước tiến đáng kể.

Tuy nhiên, có những điểm khác biệt quan trọng khiến kịch bản Maidan khó lặp lại hoàn toàn tại Gruzia. Trước hết, phong trào Maidan tại Ukraine được thúc đẩy mạnh mẽ bởi các đảng phái đối lập và có sự tham gia chặt chẽ của các tổ chức xã hội dân sự. Ngược lại, phong trào biểu tình tại Gruzia thiếu đi sự lãnh đạo tập trung từ các lực lượng chính trị lớn, khiến nó trở nên khó đoán hơn và thiếu định hướng rõ ràng.

Thứ hai, mức độ căng thẳng địa chính trị tại Gruzia hiện tại chưa đạt đến ngưỡng như Ukraine năm 2014. Dù Nga đã từng can thiệp quân sự vào Gruzia trong cuộc chiến năm 2008, hiện tại Nga dường như không đặt Gruzia vào danh sách ưu tiên cao nhất trong chiến lược khu vực của mình.

Ngoài ra, Gruzia không có những vùng lãnh thổ lớn với dân số thân Nga như Crimea hay Donbass, những yếu tố đã góp phần quan trọng trong việc Nga can thiệp vào Ukraine. Điều này khiến khả năng Moscow sử dụng các biện pháp can thiệp trực tiếp vào Gruzia trở nên ít có khả năng hơn, ít nhất là trong thời điểm hiện tại.

Bên cạnh đó, phản ứng từ phương Tây cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình diễn biến tại Gruzia. EU và các tổ chức nhân quyền đã lên tiếng kêu gọi chính phủ Gruzia kiềm chế bạo lực và tìm kiếm giải pháp hòa bình thông qua đối thoại.

Tuy nhiên, một số chuyên gia nhận định sự can thiệp của phương Tây vào Gruzia, nếu có, dự kiến sẽ ở mức độ thận trọng hơn so với Ukraine. Trong khi Ukraine là một quốc gia lớn với vị trí chiến lược quan trọng đối với EU và NATO, Gruzia có quy mô nhỏ hơn và không có cùng mức độ ưu tiên chiến lược.

Dẫu vậy, tình hình tại Gruzia vẫn chứa đựng những điều khó lường. Nếu chính quyền không sẵn sàng đối thoại và tiếp tục sử dụng các biện pháp mạnh để kiểm soát tình hình, các cuộc biểu tình có thể leo thang thành khủng hoảng chính trị sâu rộng. Ngược lại, nếu phong trào biểu tình thiếu sự lãnh đạo rõ ràng và tổ chức chặt chẽ, nó có thể dần mất đi sự đoàn kết và sức mạnh, tạo điều kiện để chính quyền củng cố vị thế mà không cần thực hiện những cải cách quan trọng.

Hoàng Vũ