Báo Al Jazeera nhận định thay vì kiên quyết giành lại toàn bộ lãnh thổ bị chiếm đóng, ông Zelensky giờ đây tập trung vào việc đạt được hòa bình bằng cách đảm bảo sự bảo vệ từ NATO cho những vùng đất hiện nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine. Điều này đánh dấu một sự chuyển biến lớn trong chính sách, khi ông Zelensky lần đầu tiên thừa nhận rằng việc lấy lại các khu vực bị chiếm đóng có thể được thực hiện sau thông qua đàm phán ngoại giao.

Lý do thay đổi lập trường

Trong một cuộc phỏng vấn của Sky News vào cuối tháng 11, ông Zelensky tuyên bố rằng "giai đoạn nóng" của cuộc chiến có thể kết thúc nếu NATO cung cấp bảo đảm an ninh cho phần lãnh thổ do Kyiv kiểm soát. Ông cũng nhấn mạnh rằng lãnh thổ bị Nga kiểm soát, bao gồm Crimea và các khu vực phía đông Ukraine, có thể được lấy lại sau này bằng cách đàm phán. Đây là lần đầu tiên Tổng thống Zelensky đưa ra khả năng chấm dứt chiến tranh mà không kèm điều kiện Nga phải trả lại toàn bộ lãnh thổ.

Trước đó, ông Zelensky luôn kiên định rằng một thỏa thuận hòa bình chỉ có thể đạt được nếu Nga hoàn toàn rút quân khỏi các vùng đất bị chiếm. Tuy nhiên, thực tế khắc nghiệt trên chiến trường và áp lực quốc tế đã khiến ông phải điều chỉnh chiến lược. Trong cuộc phỏng vấn của Kyodo News, ông thẳng thắn thừa nhận: "Quân đội của chúng tôi không đủ sức mạnh để giành lại tất cả các vùng lãnh thổ. Chúng ta phải tìm kiếm giải pháp ngoại giao."

Sự thay đổi lập trường của ông Zelensky không chỉ xuất phát từ tình hình chiến trường, mà còn liên quan đến những thay đổi chính trị lớn trên trường quốc tế. Sự đắc cử của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ gần đây đã tạo ra mối lo ngại ở Kyiv về khả năng cắt giảm viện trợ từ Washington. Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden đã cung cấp hơn 64 tỉ USD viện trợ quân sự cho Ukraine, giúp Kyiv duy trì sức mạnh trên chiến trường. Tuy nhiên, ông Trump từng nhiều lần bày tỏ ý định giảm sự can thiệp của Mỹ vào cuộc chiến, thậm chí có thể ngừng viện trợ hoàn toàn.

Không có sự hỗ trợ liên tục từ Mỹ, lực lượng Ukraine sẽ gặp khó khăn lớn trong việc duy trì các chiến dịch quân sự, đặc biệt là khi Nga đang tăng cường lực lượng, bao gồm cả quân đội Triều Tiên. Trong bối cảnh này, việc tìm kiếm một thỏa hiệp hòa bình có thể là lựa chọn khả thi nhất để bảo vệ phần lãnh thổ còn lại của Ukraine.

Sự chuyển biến trong dư luận Ukraine

Thái độ của công chúng Ukraine đối với chiến tranh cũng đã thay đổi đáng kể kể từ khi xung đột bắt đầu. Một cuộc khảo sát của Gallup, công ty tư vấn và phân tích hàng đầu thế giới có trụ sở ở Mỹ, công bố vào tháng 11 năm nay cho thấy 52% người Ukraine muốn cuộc chiến kết thúc càng sớm càng tốt, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc nhượng bộ lãnh thổ. Con số này giảm mạnh so với 73% vào năm 2022, khi đa số người dân muốn chiến đấu đến cùng.

Sự mệt mỏi từ chiến tranh kéo dài, cùng với tổn thất về nhân lực và kinh tế, đã khiến nhiều người Ukraine bắt đầu tìm kiếm một lối thoát khác, ưu tiên hòa bình hơn là chiến thắng quân sự toàn diện. Lập trường mới của ông Zelensky phản ánh mong muốn này của người dân, đồng thời giúp ông duy trì sự ủng hộ trong nước.

Tư cách thành viên NATO - yếu tố cốt lõi

Một yếu tố quan trọng trong kế hoạch hòa bình của Tổng thống Zelensky là Ukraine trở thành thành viên NATO. Ông Zelensky cho rằng sự bảo vệ của NATO là yếu tố thiết yếu để đảm bảo rằng Nga không thể phát động thêm các cuộc tấn công Ukraine trong tương lai. Ông kêu gọi các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Mỹ, thúc đẩy tiến trình gia nhập NATO cho Ukraine.

Tuy nhiên, việc Ukraine gia nhập NATO trong khi chiến tranh vẫn đang diễn ra là một vấn đề nhạy cảm. Theo nguyên tắc của NATO, nếu một thành viên bị tấn công, toàn bộ liên minh sẽ tham gia bảo vệ. Điều này có nghĩa là việc thừa nhận Ukraine có thể kéo NATO vào một cuộc chiến toàn diện với Nga, điều mà các đồng minh phương Tây vẫn đang cố gắng tránh.

Tương lai đàm phán

Nga hiện đang kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, bao gồm cả Crimea và các khu vực phía đông như Donetsk và Luhansk. Bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ phải đối mặt với sự phản đối từ cả hai phía. Trong khi Nga muốn duy trì sự kiểm soát đối với các vùng lãnh thổ chiếm được, Ukraine và cộng đồng quốc tế coi việc sáp nhập này là bất hợp pháp. Do đó, ông Zelensky phải tìm kiếm một con đường trung gian, vừa bảo vệ được lãnh thổ còn lại, vừa mở ra cơ hội đàm phán lâu dài.

Quyết định thay đổi chiến lược của Tổng thống Zelensky còn phụ thuộc vào cách các cường quốc điều chỉnh chính sách của họ. Trong khi Mỹ dưới thời ông Biden cam kết hỗ trợ Ukraine, một chính quyền ông Trump có thể áp dụng cách tiếp cận hoàn toàn khác, với trọng tâm là đạt được hòa bình nhanh chóng thông qua đàm phán.

Ngoài Mỹ, các quốc gia NATO khác như Đức, Pháp, và Anh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình kết quả của xung đột. Họ sẽ cần quyết định liệu có nên ủng hộ yêu cầu gia nhập NATO của Ukraine hay không, đồng thời cân nhắc các biện pháp ngoại giao để buộc Nga phải nhượng bộ.

Sự thay đổi lập trường của nhà lãnh đạo Ukraine là một bước đi thực tế trong bối cảnh hiện tại. Mặc dù điều này có thể khiến ông đối mặt với chỉ trích từ những người ủng hộ chiến đấu đến cùng, nó cũng mở ra cơ hội để giảm bớt khổ đau cho người dân Ukraine. Đặt ưu tiên vào hòa bình và ổn định, thay vì chiến thắng hoàn toàn, có thể là cách duy nhất để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của quốc gia này.

Dù vậy, việc thực hiện kế hoạch mới sẽ không hề dễ dàng. Ông Zelensky cần sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế và phải thuyết phục người dân Ukraine rằng đây là lựa chọn đúng đắn. Trong khi đó, Nga sẽ tiếp tục gia tăng áp lực, và bất kỳ dấu hiệu yếu kém nào từ Ukraine cũng có thể khuyến khích Moscow tiến xa hơn.

Hoàng Vũ