Chuyển dịch từ gia công sang sáng tạo

Ngày 23.11, Quốc hội nghe Chính phủ và cơ quan thẩm tra báo cáo về dự án Luật Công nghiệp công nghệ số.

Phó thủ tướng Lê Thành Long khẳng định dự án luật được xây dựng nhằm phát triển công nghiệp công nghệ số trở thành ngành kinh tế đóng góp lớn vào kinh tế đất nước; tạo môi trường thuận lợi nhất để nuôi dưỡng và phát triển doanh nghiệp công nghệ số.

Phát triển ngành công nghiệp công nghệ số với trọng tâm là các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam, từng bước chuyển dịch từ lắp ráp, gia công sang sáng tạo, thiết kế, tích hợp, sản xuất, làm chủ công nghệ lõi tại Việt Nam; góp phần xây dựng chính phủ số, động lực phát triển kinh tế số, xã hội số…

Việc xây dựng luật cũng nhằm khắc phục các hạn chế, bất cập hiện nay; đề xuất chính sách khả thi nhằm quy định cụ thể, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đặc biệt cho các sản phẩm, dịch vụ công nghệ số; các cơ chế, chính sách ưu đãi, quy trình, thủ tục thuận lợi nhất cho ngành công nghiệp công nghệ số.

Song song với đó là việc hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số khởi nghiệp đổi mới sáng tạo số, thúc đẩy "Make in Vietnam" nhưng vẫn bảo đảm không làm thay đổi trách nhiệm, không chồng lấn chức năng quản lý nhà nước của các bộ ngành theo lĩnh vực được phân công.

Quản lý tài sản số là một vấn đề mới, phức tạp

Chủ nhiệm Ủy ban KH-CN-MT Lê Quang Huy cho biết hồ sơ dự án luật về cơ bản đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8.

Tuy nhiên, một số ý kiến còn băn khoăn về phạm vi điều chỉnh của dự án luật có thể trùng lặp, giao thoa với một số luật liên quan như Luật Công nghệ thông tin (CNTT), Luật Công nghệ cao, Luật Khoa học và công nghệ, Luật Giao dịch điện tử…

Có ý kiến đề nghị cân nhắc việc không loại bỏ hoàn toàn các lĩnh vực quốc phòng - an ninh và hoạt động cơ yếu ra khỏi phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật trừ khi có luật khác điều chỉnh các lĩnh vực này.

Ủy ban KH-CN-MT đề nghị cần xác định rõ mối quan hệ giữa dự thảo Luật CNCNS và Luật CNTT; nghiên cứu và chỉnh lý theo hướng thay thế toàn bộ Luật CNTT bằng việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự án luật này và tiếp tục bổ sung các quy định còn hiệu lực của Luật CNTT vào dự thảo Luật CNCNS…

Ngoài ra, để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ CNCNS thì cần có chính sách rõ ràng, khả thi, đủ mạnh, tập trung vào những yếu tố cốt lõi để phát triển một ngành công nghiệp như nghiên cứu triển khai (R&D), hạ tầng, tài chính, nhân lực, thị trường, tiêu chuẩn, quy chuẩn.

Vì vậy, ủy ban đề nghị nghiên cứu, bổ sung, điều chỉnh, cụ thể hóa trong luật một số chính sách như hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; ưu đãi về đất đai, thuế, tài chính, đầu tư; sử dụng sản phẩm, dịch vụ công nghiệp công nghệ số nội địa; hỗ trợ doanh nghiệp chủ động triển khai kinh doanh ngành nghề mới…

Về tài sản số, Ủy ban KH-CN-MT nhận thấy, việc quy định về tài sản số trong Luật CNCNS là cần thiết. Tuy nhiên, quản lý tài sản số là một vấn đề mới, phức tạp nên cần cân nhắc kỹ lưỡng, trong đó cần nghiên cứu, làm rõ một số nội dung về phân loại tài sản số và xây dựng các quy định quản lý tương ứng; về quyền sở hữu, thừa kế và sử dụng; biện pháp bảo mật, giao dịch tài sản số, xử lý khiếu nại của người dùng, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; quản lý chặt chẽ, chống rửa tiền và minh bạch hóa thị trường.

Về khu công nghệ số, ủy ban đề nghị cần đánh giá tác động của việc thành lập khu CNS; làm rõ khác biệt giữa khu CNS với khu CNTT hiện có theo Luật CNTT; việc chuyển đổi mô hình các khu CNTT tập trung thành các khu CNS; rà soát các quy định về ưu đãi…

Ủy ban KH-CN-MT nhất trí với sự cần thiết phải có những quy định về hỗ trợ, ưu đãi cho doanh nghiệp CNS. Tuy nhiên, đề nghị cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các chính sách cụ thể, có tính vượt trội, khả thi.

Ngoài ra, cần nghiên cứu ban hành chính sách thu hút đầu tư nước ngoài, vốn, ưu đãi thuế hợp lý; nghiên cứu bổ sung quy định cơ chế phân bổ nguồn ngân sách nhà nước phục vụ nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ đối với các doanh nghiệp nhà nước có đủ năng lực được giao nhiệm vụ nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm CNS trọng điểm của quốc gia.

Cần phải có cơ sở pháp lý để điều chỉnh về trí tuệ nhân tạo

Về trí tuệ nhân tạo (AI), một số ý kiến cho rằng việc quy định như dự thảo luật về cơ bản là hợp lý. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng cần nghiên cứu toàn diện (cả những vấn đề về sở hữu và các quyền tài sản và quyền nhân thân đối với dữ liệu; vấn đề tôn trọng quyền tác giả;…) để xây dựng một đạo luật riêng về AI của Việt Nam.

Ủy ban KH-CN-MT thấy rằng, tại thời điểm này, Việt Nam cần phải có cơ sở pháp lý để điều chỉnh về AI để phát triển thế mạnh, lợi thế của AI, đồng thời hạn chế tác động bất lợi trong nghiên cứu, ứng dụng, phát triển công nghệ AI. Do đó, ủy ban cơ bản tán thành sự cần thiết và phạm vi, mức độ quy định về các hệ thống AI trong dự thảo luật.

Tuy nhiên, ủy ban đề nghị nghiên cứu bổ sung các quy định hạn chế rủi ro, ảnh hưởng của công nghệ AI đối với đời sống kinh tế, xã hội như nguyên tắc đạo đức; nghiên cứu, phát triển AI do Việt Nam sáng tạo; cho phép các doanh nghiệp có dự án nghiên cứu về AI được sử dụng nguồn dữ liệu từ các cơ quan nhà nước; quy định mức độ ứng dụng AI trong các cơ quan nhà nước từ các giải pháp do doanh nghiệp trong nước làm chủ (nhằm khuyến khích sử dụng và tạo thị trường).

Lam Thanh