Cái chết của thủ lĩnh Sinwar - chủ mưu vụ tập kích miền Nam Israel ngày 7.10 năm ngoái - làm dấy lên hy vọng đàm phán ngừng bắn đổi lấy con tin thoát khỏi thế bế tắc đúng như Tổng thống Biden mong muốn. Tuy nhiên, Reuters chỉ ra viễn cảnh này khá xa vời khi nhà đương kim lãnh đạo Mỹ đang phải đối mặt với hàng loạt khủng hoảng đan xen tại Trung Đông. Nỗ lực đem lại hòa bình cho Gaza trở nên khó khăn hơn do Israel phát động chiến dịch quân sự nhắm vào nhóm Hezbollah ở Lebanon, Israel chuẩn bị trả đũa đợt tấn công bằng tên lửa của Iran hồi đầu tháng.

Theo cựu Phó giám đốc tình báo Mỹ Jonathan Panikoff: “Cái chết của thủ lĩnh Sinwar mở ra cơ hội mới cho Tổng thống Biden một lần nữa thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn, cũng như gia tăng sức ép buộc Thủ tướng Netanyahu chấp nhận. Tuy nhiên khả năng đạt thỏa thuận phụ thuộc vào tân thủ lĩnh Hamas và vào thiện chí của Thủ tướng Netanyahu”.

Khi nhiệm kỳ đang dần kết thúc, lời nói từ Tổng thống Biden khó có sức nặng với nhà lãnh đạo Israel. Giới phân tích nhận định Thủ tướng Netanyahu sẽ chờ đến tháng 1 và thử vận may với tổng thống Mỹ kế nhiệm. Đặc biệt giữa ông với cựu Tổng thống Donald Trump có mối quan hệ cá nhân rất tốt.

Cựu quan chức ngoại giao Mỹ Jon Alterman không tin Thủ tướng Netanyahu đáp lại sức ép từ Tổng thống Biden trong việc nối lại đàm phán. Ông cho biết: “Thủ tướng Netanyahu giống như tay cờ bạc chấp nhận mạo hiểm. Chính trị gia này nghĩ rằng tất cả rủi ro lớn mà mình thực hiện suốt 6 tháng qua, bị mọi người nói là điên rồ, đều đã được đền đáp. Ngoạn mục nhất là thành công tiêu diệt thủ lĩnh Sinwar”.

Mỹ thường xem thủ lĩnh Sinwar như trở ngại chính với nỗ lực đạt thỏa thuận, nhưng cũng chỉ trích Thủ tướng Netanyahu vì quá ngoan cố và nhiều lần thay đổi yêu cầu nhằm xoa dịu thành viên cực hữu trong liên minh cầm quyền.

Hàng loạt trở ngại

Ngay sau khi thành công tiêu diệt người đứng đầu Hamas, Thủ tướng Netanyahu tuyên bố “vấn đề đã được giải quyết”, đồng thời nhấn mạnh cuộc chiến ở Gaza chưa kết thúc, quân đội Israel quyết chiến đấu đến lúc giải cứu toàn bộ con tin. Phía Tổng thống Biden bảo vệ quyền tiêu diệt thủ lĩnh Sinwar của Israel, nhưng nói thêm rằng sẽ bàn luận chuyện tìm con đường chấm dứt vĩnh viễn cuộc chiến với Thủ tướng Netanyahu.

Hai phát ngôn trên phản ánh rõ lập trường trái ngược của hai nhà lãnh đạo, báo trước tình hình sắp tới có thể căng thẳng hơn nữa.

Theo giới phân tích, cái chết của thủ lĩnh Sinwar cho phép Thủ tướng Netanyahu đàm phán thoải mái hơn, nhưng bất cứ động thái hướng tới đạt thỏa thuận ngừng bắn nào đều chắc chắc hứng chịu phản đối mạnh mẽ từ thành viên nội các cực hữu.

Khả năng đạt thỏa thuận còn phụ thuộc không ít vào tân thủ lĩnh Hamas. Thủ lĩnh Sinwar có ảnh hưởng vô cùng to lớn mà không ai trong số ứng viên kế nhiệm sánh kịp. Hiện chưa rõ ai sẽ thay mặt nhóm đứng ra đàm phán cũng như ai đủ thẩm quyền ra quyết định cuối cùng.

Học giả Brian Katulis (Viện Nghiên cứu Trung Đông) cho biết: “Đạt thỏa thuận ngừng bắn và triển khai thực hiện khi cơ cấu chỉ huy của Hamas đang hỗn loạn thực sự là thách thức”.

Một số nhà phân tích khác chỉ ra phía Israel hiện tại có thể nghĩ rằng đây là lúc Hamas mất đầu não, do đó nên đẩy mạnh tấn công chứ không phải lùi bước.

Cẩm Bình