Một nghiên cứu từ Mỹ lần đầu tiên phát hiện ra vi nhựa trong não người. Nghiên cứu này dù vẫn chưa được các nhà khoa học khác kiểm chứng nhưng đã được truyền thông mô tả là đáng sợ, gây sốc và đáng báo động.

Nhưng vi nhựa chính xác là gì? Chúng có ý nghĩa gì đối với sức khỏe của chúng ta? Chúng ta có nên lo lắng không?

Vi nhựa là gì? Bạn có thể nhìn thấy chúng không?

Chúng ta thường coi các vật dụng bằng nhựa là không thể bị phân hủy. Nhưng thực ra nhựa phân hủy thành các hạt nhỏ hơn. Định nghĩa thì khác nhau nhưng nhìn chung vi nhựa có kích thước nhỏ hơn năm milimét.

Trong đó, có một số hạt quá nhỏ để có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Vì vậy, nhiều hình ảnh mà truyền thông sử dụng để minh họa cho các bài viết về vi nhựa đã gây ra hiểu lầm, chẳng hạn một số hình ảnh cho thấy các mảnh lớn hơn nhiều, có thể nhìn thấy rõ ràng bằng mắt thường.

Vi nhựa đã được ghi nhận có trong nước uống và thực phẩm hằng ngày. Điều này có nghĩa là chúng ta liên tục tiếp xúc với chúng thông qua con đường ăn uống.

Việc tiếp xúc liên tục và lâu dài như vậy khiến vi nhựa trở thành mối lo ngại nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Mặc dù mức độ nghiên cứu điều tra nguy cơ tiềm ẩn của vi nhựa đối với sức khỏe của chúng ta vẫn còn hạn chế, nhưng càng ngày càng phát hiện ra nhiều điều.

Còn nghiên cứu mới nhất này thì sao?

Nghiên cứu đã xem xét nồng độ vi nhựa trong 51 mẫu khám nghiệm tử thi ở Albuquerque, New Mexico (gồm cả nam và nữ). Các mẫu này lấy từ gan, thận và não.

Những hạt nhỏ này do kích thước nên rất khó nghiên cứu, ngay cả khi sử dụng kính hiển vi có độ phóng đại cao. Vì vậy, thay vì cố gắng nhìn thấy chúng, các nhà nghiên cứu bắt đầu sử dụng các thiết bị phức tạp để xác định thành phần hóa học của vi nhựa trong một mẫu. Đây là kỹ thuật được sử dụng trong nghiên cứu này.

Các nhà nghiên cứu đã rất ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng vi nhựa trong các mẫu não nhiều hơn tới 30 lần so với gan và thận.

Họ đưa ra giả thuyết rằng điều này có thể là do lưu lượng máu đến não cao (mang theo các hạt nhựa). Ngoài ra, gan và thận có thể xử lý các độc tố thải hạt lạ ra bên ngoài. Chúng ta cũng biết rằng não không trải qua quá trình tái tạo tế bào giống như các cơ quan khác trong cơ thể, điều này có thể khiến nhựa tồn tại được ở đây.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng lượng nhựa trong các mẫu não tăng khoảng 50% trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2024. Điều này có thể phản ánh sự gia tăng ô nhiễm nhựa trong môi trường và mức độ phơi nhiễm của con người.

Các loại vi nhựa được tìm thấy trong nghiên cứu này chủ yếu là polyethylene. Đây là loại nhựa được sản xuất phổ biến nhất trên thế giới và được sử dụng cho nhiều sản phẩm hằng ngày, chẳng hạn như nắp chai và túi nhựa.

Đây là lần đầu tiên vi nhựa được tìm thấy trong não người. Tuy nhiên, kết quả ban đầu này vẫn cần các nhà nghiên cứu vi nhựa độc lập khác thẩm định để đảm bảo tính chính xác và khách quan.

Vi nhựa đi vào não như thế nào?

Vi nhựa thường xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm và nước bị ô nhiễm. Từ đó, vi nhựa có thể phá vỡ hệ vi sinh đường ruột (cộng đồng vi khuẩn trong ruột của bạn) và gây viêm. Điều này dẫn đến các tác động lên toàn bộ cơ thể thông qua hệ thống miễn dịch và hệ thống giao tiếp hai chiều phức tạp giữa ruột và não.

Ngoài ra, chúng ta cũng có thể hít phải vi nhựa trong không khí. Khi các hạt này ở trong ruột hoặc phổi, chúng có thể di chuyển vào máu và sau đó di chuyển khắp cơ thể đến các cơ quan khác nhau. Các nghiên cứu đã phát hiện ra vi nhựa có trong phân người, khớp, gan, cơ quan sinh sản, máu, mạch máu và tim.

Trong các nghiên cứu trên chuột, vi nhựa trong thức ăn được hấp thụ từ ruột vào máu và có thể xâm nhập vào não, bị mắc kẹt trong các cơ quan khác trên đường đi. Để đi vào mô não, vi nhựa phải vượt qua hàng rào - một lớp tế bào phức tạp có chức năng ngăn các chất trong máu xâm nhập vào não.

Đây có phải là mối quan ngại về sức khỏe không?

Chúng ta vẫn chưa biết tác động của vi nhựa đối với não người. Một số thí nghiệm cho thấy vi nhựa làm tăng tình trạng viêm não và tổn thương tế bào, làm thay đổi biểu hiện gien và thay đổi cấu trúc não.

Bên cạnh đó, vi nhựa cũng có thể gây ra rủi ro nếu chúng mang độc tố hoặc vi khuẩn trong môi trường và xung quanh vào cơ thể.

Nhiều loại hóa chất nhựa khác nhau cũng có thể rò rỉ ra khỏi vi nhựa vào cơ thể mà đáng kể là các hóa chất gây rối loạn nội tiết tố nổi tiếng được gọi là BPA.

Nhưng vi nhựa và tác động của chúng rất khó nghiên cứu. Ngoài kích thước nhỏ, còn có rất nhiều loại nhựa khác nhau trong môi trường. Theo thống kê, có hơn 13.000 loại hóa chất khác nhau đã được xác định trong các sản phẩm nhựa.

Vi nhựa cũng bị môi trường và quá trình tiêu hóa làm “lão hóa” mà điều này khó có thể tái tạo trong phòng thí nghiệm để tìm hiểu.

Làm thế nào để giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa?

Vi nhựa rất phổ biến trong môi trường và rất khó để tránh tiếp xúc. Chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu vi nhựa có thể ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào.

Cho đến khi có thêm bằng chứng khoa học, điều tốt nhất chúng ta có thể làm là giảm tiếp xúc với nhựa ở bất kỳ nơi nào có thể và tạo ra ít rác thải nhựa hơn, giúp môi trường khỏi bị ô nhiễm nhựa.

Một cách dễ dàng để bắt đầu hạn chế tiếp xúc vi nhựa là tránh dùng thực phẩm và đồ uống được đóng gói trong nhựa dùng một lần hoặc hâm nóng trong hộp nhựa. Chúng ta cũng có thể giảm thiểu tiếp xúc với đồ vật làm từ sợi tổng hợp.

Anh Tú