Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định bất cứ quốc gia nào cũng đều phải xử lý 2 vấn đề căn bản: đối nội và đối ngoại. Đối ngoại ngày nay là động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của quốc gia, dân tộc. Trong bài viết của mình, Tổng Bí thư đã nhắc lại truyền thống, bản sắc riêng của đối ngoại Việt Nam đầy hào khí, đây tính nhân văn, hòa hiếu, trọng lẽ phải, công lý và chính nghĩa: “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn/Lấy chí nhân để thay cường bạo”, “Dập tắt chiến tranh cho muôn thuở”, “Mở rộng nền hòa bình muôn thuở” (Nguyễn Trãi). Truyền thống và bản sắc tốt đẹp ấy đã được bồi đắp, phát huy và tỏa sáng trong thời đại Hồ Chí Minh.

Từ chiều sâu văn hóa của dân tộc, từ truyền thống đối ngoại hòa bình, hòa hiếu đặc sắc của dân tộc, nhất là phát huy tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư khẳng định Đảng ta đã kế thừa và không ngừng bổ sung, phát triển, hoàn thiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở vì hòa bình, hợp tác và phát triển và đã thu được những thành tựu vượt bậc, nhất là qua 35 năm đổi mới đất nước.

Năm 1975, nước Việt Nam hoàn toàn thống nhất. Ngày 20.9.1977, Việt Nam đã chính thức được kết nạp là thành viên Liên Hợp Quốc (LHQ). LHQ hiện có 193 nước thành viên, Việt Nam đã có quan hệ với tất cả các nước. Việt Nam đã 2 lần được bầu là thành viên cơ quan tối cao này của LHQ. Ngày 6.10.2007, Việt Nam đã được bầu cho nhiệm kỳ 2008 - 2009 với 183/190 thành viên LHQ khi ấy, đạt 96% (trong khi chỉ cần 127 phiếu là đạt). Ngày 7.6.2019, Việt Nam tiếp tục được bầu là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ cho nhiệm kỳ 2020 - 2021 với số phiếu gần như tuyệt đối 192/193 phiếu bầu (khi ấy Việt Nam mới thiết lập quan hệ ngoại giao với 189/193 nước).

Trên các diễn đàn lớn của quốc tế, tiếng nói của Việt Nam ngày càng có trọng lượng và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Việt Nam đã hoàn thành trọng trách Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ cả 2 lần và đều để lại những ấn tượng sâu sắc trước cộng đồng quốc tế. Đặc biệt, năm 2021, với vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, “Việt Nam đã công bố 7 ưu tiên quan trọng được thế giới ủng hộ và thúc đẩy 7 ưu tiên rất mạnh; có sáng kiến và thúc đẩy thành lập ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch bệnh (ngày 27.12). Ngoài ra, Nghị quyết về hợp tác ASEAN - LHQ do Việt Nam thay mặt ASEAN chủ trì soạn thảo nội dung và thương lượng đã được LHQ thông qua với con số kỷ lục là 110 nước đồng bảo trợ”.

Đường lối đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế của Việt Nam ngày càng phát huy hiệu quả khi Việt Nam đã tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, tham gia nhiều tổ chức quốc tế, nhiều hoạt động giữ gìn hòa bình của LHQ.

Trong tác phẩm của mình, Tổng bí thư khẳng định trên cơ sở vận dụng sáng tạo những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, kế thừa và phát huy truyền thống, bản sắc đối ngoại, ngoại giao và văn hóa dân tộc, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới và tư tưởng tiến bộ của thời đại, chúng ta đã xây dựng nên một trường phái đối ngoại và ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của Thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam", "gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển" ("Thân gầy guộc, lá mong manh/Mà sao nên lũy nên thành tre ơi!" -Nguyễn Duy), thấm đượm tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc Việt Nam.

Nội hàm của ngoại giao “Cây tre Việt Nam” là mềm mại, khôn khéo, nhưng rất kiên cường, quyết liệt; linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, kiên định, can trường trước mọi thử thách, khó khăn vì độc lập dân tộc, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân. Đoàn kết, nhân ái nhưng kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc. Biết nhu, biết cương; biết thời, biết thế; biết mình, biết người; biết tiến, biết thoái, "tùy cơ ứng biến", "lạt mềm buộc chặt"!

Tổng Bí thư khẳng định: Để “ngoại giao cây tre” trở thành trường phái đối ngoại riêng của Việt Nam trong thời gian tới, ngành ngoại giao cần quán triệt những quan điểm mới về ngoại giao đã nêu trong Nghị quyết Đại hội lần thứ 13 của Đảng là: ngoại giao là một “mặt trận”, giữ vai trò “tiên phong”, tạo dựng môi trường quốc tế thuận lợi để xây dựng, phát triển đất nước, nâng cao vị thế, uy tín Việt Nam; ngăn ngừa nguy cơ xung đột, chiến tranh, “bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa”…

Tổng Bí thư đã đúc kết 5 bài học sâu sắc cho ngành ngoại giao: Thứ nhất, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại; xử lý hài hòa mối quan hệ giữa lợi ích quốc gia, dân tộc và nghĩa vụ, trách nhiệm quốc tế. Thứ hai, kiên định nguyên tắc và linh hoạt về sách lược. Thứ ba, xây dựng sự đoàn kết, đồng thuận trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Thứ tư, bài học về công tác xây dựng tổ chức bộ máy và công tác cán bộ. Thứ năm, bài học về sự lãnh đạo thống nhất, tuyệt đối của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Thực lực mạnh, ngoại giao sẽ thắng. Thực lực là cái chiêng mà ngoại giao là cái tiếng. Chiêng có to, tiếng mới lớn" *.

Trường phái ngoại giao “Cây tre Việt Nam” mà người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam nêu ra sẽ giúp cho “cái chiêng” (thực lực) của Việt Nam đã sẵn có thêm “cái tiếng” (ngoại giao) để Việt Nam cùng sánh bước với các dân tộc trên thế giới vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Vũ Trung Kiên