Thông tin học là một ngành khoa học, có nhiệm vụ nghiên cứu bản chất, cấu trúc và quy luật phát triển của thông tin, cùng với những vấn đề về lý thuyết và phương pháp tổ chức, xử lý, khai thác và sử dụng các nguồn lực thông tin tiềm tàng trong xã hội.

Về mặt lý thuyết, thông tin học có nhiệm vụ tìm ra những quy luật chung nhất của việc sản sinh, thu thập, tổ chức, lưu trữ, tìm kiếm và phổ biến thông tin trong các lĩnh vực hoạt động của con người.

Về mặt ứng dụng, thông tin học có nhiệm vụ tìm ra những phương tiện và phương pháp thích hợp nhất để thực hiện các quá trình thông tin có hiệu quả, để xây dựng các hệ thống giao lưu thông tin hoàn thiện trong các tổ chức, các ngành khoa học và giữa khoa học với sản xuất.

Thư viện học và thông tin học

Là một khoa học mới hình thành từ đầu thế kỷ 20, thông tin học có mối liên hệ mật thiết với Thư viện học và Thư mục học. Trước khi thông tin học ra đời, một số nhiệm vụ của nó đã được giải quyết trong phạm vi của thư viện học. Những cơ sở lý luận và phương pháp của thư viện học đã tạo tiền đề cho sự phát triển của thông tin học.

Tuy nhiên thư viện học và thông tin học có những nét riêng biệt trong chức năng, nhiệm vụ của mình. Song những nét riêng đó không làm cho chúng bị phân cách mà còn thúc đẩy quá trình tương tác giữa các khoa học này. Có thể nói chúng là những đồng minh tự nhiên của nhau.

Thư viện (Library) là nơi chứa các thông tin đã được ghi lại. Mặc dù xuất xứ của từ Thư viện là từ La tinh Liber có nghĩa là “sách”, nhưng ngày nay thư viện là nơi chứa thông tin thuộc nhiều loại hình tài liệu khác nhau như: sách, báo, tạp chí, các đồ biểu, đĩa hát, băng ghi âm, ghi hình...

Thư viện học (Library science hay Librarianship) là một lĩnh vực nghiên cứu nghề nghiệp gần gũi với thông tin học. Đến giữa những năm 80 của thế kỷ 20, các nhân viên thư viện còn xử lý chủ yếu với các tài liệu văn bản như sách, báo, tạp chí và các tài liệu không ở dạng sách như đĩa hát, băng ghi âm, băng ghi hình bằng các phương pháp truyền thống. Ngày nay hoạt động thư viện đang có những biến đổi sâu sắc dưới tác động của hiện tượng bùng nổ thông tin và dựa trên những thành tựu của công nghệ thông tin hiện đại, các trường thư viện đều đưa thông tin học vào chương trình đào tạo của mình.

Tốt nghiệp trường thư viện người học đầu tiên phải làm quen với các nhiệm vụ như đánh giá, xử lý, lưu trữ và tìm kiếm thông tin, với việc phát triển vốn tài liệu, tạo ra các sản phẩm thông tin thư mục, các dịch vụ phục vụ người đọc và người dùng tin... Ngoài ra, các nhân viên thư viện còn phải học sử dụng các phương tiện nghe nhìn, máy tính điện tử và các chương trình ứng dụng. Nhân viên thư viện có quan hệ nhiều hơn với các công việc của cán bộ thông tin.

Tính bao trùm của Thông tin học

Thông tin có thể xác định như các tri thức hiện hữu trong bộ não của con người, trong các vật mang tin điện tử, vật mang tin viết hay rộng hơn trong bất kỳ một dạng vật chất nào. Thông tin học là khoa học của những thông tin như thế: bằng cách nào những thông tin ấy có thể được tạo ra, truyền đi, mã hoá, biến đổi, đo lường, sử dụng và đánh giá. Có thể nói thông tin học là một khoa học đa ngành vì nó chứa đựng những ý tưởng và công nghệ của nhiều lĩnh vực khoa học khác như: lý thuyết thông tin, điều khiển học, ngôn ngữ học, tin học, lý thuyết hệ thống, lý thuyết mã hoá và nhiều ngành khoa học xã hội khác.

Các cán bộ thông tin xem xét, phân tích tất cả các hiện tượng tác động đến các khía cạnh của thông tin. Họ quan tâm đến việc xác định các vấn đề như: quy luật phát triển và giá trị sử dụng của các loại hình tài liệu, tác động của việc đọc với các nhóm người trong xã hội, vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ... Do đó đối với cán bộ thông tin, thư viện chỉ là một trong những khía cạnh của việc lưu trữ và phục vụ thông tin.

Hệ thống thông tin có thể được xây dựng trên cơ sở các cơ sở dữ liệu hay ngân hàng dữ liệu, các cơ quan lưu trữ, các trung tâm phân tích tổng hợp tin, các tổ chức, cơ quan như các trường học, các doanh nghiệp. Các cán bộ thông tin không chỉ làm việc trong các thư viện mà có thể trong các tổ chức khác như các trung tâm y tế, các trung tâm nghiên cứu của các trường đại học, các công ty máy tính, các trung tâm phân tích tổng hợp tin...

Ngoài thư viện học và thư mục học mà thông tin học có nhiều nét chung, thông tin học còn có quan hệ với nhiềungành khoa học khác. Sự hình thành của thông tin học được đặt trên cơ sở của một số ngành khoa học như: lý thuyết thông tin, điều khiển học, ngôn ngữ học, lý thuyết mã hoá, tin học...

theo Giáo trình Thông tin học